Επιστολή Επ. Ανθρωπίνων Βουλής προς Υπουργό για αποφάσεις του ΕΔΑΔ για αναχαίτιση αιτητών

Επιστολή στον αρμόδιο Υπουργό προκειμένου να διευκρινιστεί αν μετά την καταδικαστική απόφαση του Οκτωβρίου του 2024 (από ΕΔΑΔ) θα γίνει διερεύνηση για επίρριψη ευθυνών, προκειμένου να γνωρίζουν λεπτομερώς πώς έτυχε διαχείρισης αυτό το θέμα που οδήγησε στην καταδίκη, θα αποστείλει η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Παράλληλα, η Επιτροπή ενημερώθηκε τη Δευτέρα από εκπρόσωπο της Νομικής Υπηρεσίας ότι μετανάστες που παρέμεναν στη Νεκρή Ζώνη για μέρες έχουν προσφύγει στο ΕΔΑΔ.

Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής συνέχισε σήμερα τη συζήτηση για το θέμα: «Η εφαρμογή και η εποπτεία των συστάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) από την Κυπριακή Δημοκρατία σε υποθέσεις που την αφορούν, αλλά και σε υποθέσεις αναφοράς του δικαστηρίου», με τη συζήτηση να επικεντρώνεται στις καταδικαστικές για την Κυπριακή Δημοκρατία αποφάσεις, M.A. and Z.R. v. Cyprus (αρ. αίτησης 39090/20)].

Στις 8 Οκτωβρίου 2024, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) εξέδωσε την ομόφωνη απόφασή του στην ατομική προσφυγή M.A. and Z.R. v. Cyprus (αρ. αίτησης 39090/20). Αντικείμενο της υπόθεσης ήταν η επιστροφή στον Λίβανο των αιτητών, ήτοι δύο Σύρων υπηκόων, μαζί με άλλους Σύρους, μετά από την «αναχαίτιση», όπως το ΕΔΔΑ αναφέρει, του πλοιαρίου τους εντός των χωρικών υδάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, από τις Αρχές της Δημοκρατίας, παρά την ισχυριζόμενη επιθυμία τους να ζητήσουν άσυλο στην Κύπρο.

Στην παρούσα υπόθεση, το ΕΔΔΑ κατέληξε ότι οι κυπριακές Αρχές επέστρεψαν στον Λίβανο τους αιτητές χωρίς να εξετάσουν το αίτημά τους για άσυλο και χωρίς να λάβουν όλα τα βήματα που απαιτούνται με βάση τον περί Προσφύγων Νόμο της Δημοκρατίας. Επίσης, ότι οι αρμόδιες Αρχές δεν διεξήγαγαν αξιολόγηση του κινδύνου έλλειψης πρόσβασης σε αποτελεσματική διαδικασία ασύλου στον Λίβανο, ούτε αξιολόγησαν τον κίνδυνο επαναπροώθησης ή τις συνθήκες διαβίωσης των αιτητών ασύλου στον Λίβανο προτού τους απομακρύνουν. Η Δημοκρατία επομένως, σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, απέτυχε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της που πηγάζουν από το Άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), σύμφωνα με το οποίο «κανείς δεν επιτρέπεται να υποβληθεί σε βασανιστήρια ή σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία».

Σε δηλώσεις μετά το πέρας της συνεδρίασης, η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, είπε ότι η σημερινή συνεδρίαση της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αφορούσε στις επαναπροωθήσεις μετά από καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Η Κύπρος, είπε η κ. Χαραλαμπίδου, έχει υποχρέωση να σέβεται το διεθνές δίκαιο, το ευρωπαϊκό δίκαιο, το εθνικό δίκαιο και το εθιμικό δίκαιο και οποιαδήποτε παραβίαση και επαναπροώθηση συνιστούν παραβίαση δεν πρέπει να γίνονται, «γιατί βρισκόμαστε αντιμέτωποι με καταδίκες».

«Από την Ύπατη Αρμοστεία των ΗΕ έγιναν σοβαρότατες καταγγελίες τις οποίες ακούσαμε με ιδιαίτερη προσοχή. Μας απασχόλησε και μια άλλη πτυχή εξίσου σοβαρή. Δεν γίνεται η Κυπριακή Δημοκρατία να καταδικάζεται και να μην ενδιαφέρει κανένα να δει και να εξετάσει ποιος έδωσε τις εντολές που οδήγησαν στην καταδίκη και πώς αυτές οι εντολές εκτελέστηκαν και ποιοι έχουν ευθύνη. Θεωρούμε ότι μετά από κάθε καταδικαστική απόφαση του ΕΔΑΔ τέτοιου είδους διερευνήσεις με ευθύνες σε οποιονδήποτε αναλογούν θα πρέπει να γίνονται», πρόσθεσε.

Όπως ανέφερε η κ. Χαραλαμπίδου, «έχουμε αποφασίσει ως Επιτροπή λοιπόν, να σταλεί επιστολή στον αρμόδιο Υπουργό προκειμένου να διευκρινιστεί αν μετά την καταδικαστική απόφαση του Οκτωβρίου του 2024 θα γίνει διερεύνηση για επίρριψη ευθυνών, προκειμένου να γνωρίζουμε λεπτομερώς πώς έτυχε διαχείρισης αυτό το θέμα που οδήγησε στην καταδίκη».

«Μας ανησυχούσε το γεγονός ότι μετανάστες παρέμεναν στη Νεκρή Ζώνη για μέρες, εστίασαν πάνω τους όλα τα διεθνή δίκτυα και λέω γιατί μας ανησυχεί αυτό. Γιατί η Νεκρή Ζώνη είναι έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας και εδώ ξεκινά ένα μείζον πολιτικό θέμα. Ως Κυπριακή Δημοκρατία από την στιγμή που βρίσκονταν στη Νεκρή Ζώνη έπρεπε να διαχειριστούμε το θέμα και να τους δώσουμε το δικαίωμα για να υποβάλουν την αίτηση τους για άσυλο για να εξεταστεί. Το γεγονός ότι αγνοούσαμε ή τους αφήναμε στη Νεκρή Ζώνη είναι ως εμείς οι ίδιοι να αμφισβητούσαμε την κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Νεκρή Ζώνη», συμπλήρωσε.

Και σήμερα, συνέχισε η κ. Χαραλαμπίδου, «ενημερωθήκαμε από τη Νομική Υπηρεσία ότι έχουν προσφύγει στο ΕΔΑΔ».

«Ποια θα είναι η θέση μας σε μια πιθανή καταδίκη; Πώς θα τοποθετηθεί το ΕΔΑΔ για το θέμα της Νεκρής Ζώνης και της κυριαρχίας της; Δηλαδή η ΚΔ ήρθε η ίδια να αμφισβητήσει κάτι που θα έπρεπε να διεκδικεί με τις πράξεις της ή θεωρούν ότι θα προσπεραστεί τόσο εύκολο αυτό το ζήτημα; Και σας λέω σήμερα ότι η Νομική Υπηρεσία ενημέρωσε ότι είναι ενώπιον του ΕΔΑΔ. Πως θα επηρεαστεί η ΚΔ τον εαυτό της; Τι θα πει;», διερωτήθηκε η Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Στην προηγούμενη καταδικαστική απόφαση, ανέφερε, «μια βασική παράμετρος ήταν ότι δεν τους επιτρέψαμε να υποβάλουν αίτηση για άσυλο και η ΚΔ υπερασπίστηκε τον εαυτό της ότι βασικά μας άφησαν να καταλάβουμε πως έπρεπε να υποβάλουν την αίτηση ασύλου ενώ ήταν μέσα στη βάρκα».

«Έχουμε να κάνουμε με ευρωπαϊκά δικαστήρια. Αντιλαμβάνομαι ότι στην Κύπρο πολλές φορές μπορεί να μην εστιάζομε γιατί θεωρούμε ότι σε θεσμικό επίπεδο μπορεί να ξεπεράσουμε καταστάσεις  αλλά δυστυχώς υπάρχουν υποθέσεις που καταλήγουν ενώπιον διεθνών δικαστηρίων. Όπως και τώρα ανοίγει ξανά και η υπόθεση του ατυχήματος στην Λεμεσό ενώπιον του ΕΔΑΔ και εκεί να δούμε πάλι πώς θα απολογηθεί η ΚΔ», σημείωσε.

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, η κ. Χαραλαμπίδου είπε ότι το τελευταίο περιστατικό αποδόθηκε σε θαλασσοταραχή.

«Αλλά μας είπαν για άλλο περιστατικό μετά τις σφαγές στη Συρία, με Χριστιανούς που επέβαιναν σε βάρκα και Αλεβίτες, οι οποίοι είχαν ενημερώσει δικούς τους που έρχονταν στην Κύπρο, και εκείνες οι βάρκες πήγαν πίσω στον Λίβανο. Αυτή ήταν η τελευταία τοποθέτηση που είχαμε από την Ύπατη Αρμοστεία», πρόσθεσε.  

Η ανεξάρτητη Βουλευτής, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, σε δηλώσεις της είπε ότι όποιος ζητά άσυλο δεν σημαίνει κιόλας το δικαιούται.

«Υπάρχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις για οποιονδήποτε δικαιούται της διεθνούς προστασίας και είναι αυτό που πρέπει να εξετάζει η ΚΔ. Δυστυχώς έχουμε δει αυταρχικές συμπεριφορές από αξιωματούχους του κράτους, οι οποίοι με βάση τις προσωπικές τους απόψεις χειρίζονται θέματα τα οποία στο τέλος πληρώνουν και πάλι οι πολίτες. Είναι για αυτό που είναι πλέον επιτακτική ανάγκη μιας νομοθεσίας, η οποία σε περιπτώσεις που παραβιάζονται νόμοι και έχει συνέπειες είτε οικονομικές είτε άλλες τα άτομα αυτά θα πρέπει και εκείνα να έχουν συνέπειες», σημείωσε.

Είπε, παράλληλα, ότι από το 2020 ξεκίνησε να παρακολουθεί αυτό το θέμα και είχε στείλει και επιστολή στον τότε ΥΠΕΣ γιατί υπήρχε η έκθεση της Ύπατης Επιτρόπου για τα Δικαιώματα των Προσφύγων των ΗΕ, η οποία ζητούσε εξηγήσεις από τον κ. Νουρή για πρακτικές Pushback που εφάρμοζε η ΚΔ.

«Η Πρεσβεία μας στη Γενεύη έστειλε μια έκθεση που έλεγε περίπου: Κάνετε πολύ μεγάλο λάθος. Η ΚΔ εφαρμόζει όλους τους νόμους και όλες τις διεθνείς συμβάσεις. Δεν υπήρχε τέτοιο πράγμα, μας κατηγορείτε άδικα. Και ήρθε σήμερα το ΕΔΑΔ και λέει ότι πράγματι αυτό το πράγμα έγινε και για αυτό καταδικάζεται η ΚΔ. Πλέον θεωρώ και σήμερα ήταν εμφανές και από τη στάση της Νομικής Υπηρεσίας ότι αναγνωρίζεται ότι η ΚΔ έχει παραβιάσει τον νόμο και για αυτό καταδικάστηκε», συμπλήρωσε.

Κάποιοι, είπε η κ. Ατταλίδου, πήραν αυτή την απόφαση.

«Ποιοι ήταν αυτοί οι κάποιοι, ήταν πολιτικοί προϊστάμενοι, ήταν ο Υπουργός, ήταν διοικητικοί προϊστάμενοι; Εγώ απαίτησα από την Νομική Υπηρεσία ότι πρέπει να γίνει έκθεση γεγονότων, γιατί κάθε καταδίκη θα πρέπει να είναι μια ευκαιρία για να μάθουμε πού πήγαμε λάθος, ποιες διαδικασίες μας είναι λάθος και πού πρέπει να πάρουμε διορθωτικά μέτρα για να μην ξαναδικαστεί η ΚΔ», σημείωσε.

Η κ. Ατταλίδου ανέφερε, επίσης, ότι η ΚΔ δεν ανήκει σε καμία Κυβέρνηση, σε κανένα Υπουργό και σε κανένα ΓΔ ή προϊστάμενο διοικητικό οποιασδήποτε Υπηρεσίας.

«Η ΚΔ ανήκει στον κυπριακό λαό και όσοι τη διασύρουν διότι δεν εκτελούν σωστά τα καθήκοντα τους θα πρέπει τουλάχιστον να ονομάζονται αν δεν προχωρήσουμε και σε ένα περαιτέρω βήμα να έχουν συνέπειες είτε οικονομικές είτε επαγγελματικές για αυτές τις αποφάσεις που πήραν», πρόσθεσε.

Εξάλλου, η εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, Όλγα Κομήτη, αναφέρθηκε ενώπιον της Επιτροπής στα γεγονότα της υπόθεσης μέχρι και την απόφαση του ΕΔΑΔ, με την εκπρόσωπο της Νομικής Υπηρεσίας να δηλώνει ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ.

Ο Υποδιοικητής της Υπηρεσίας Αλλοδαπών και Μετανάστευσης, Σάββας Στεφανίδης, ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι το 2023 έχουν παραλάβει 4.257 παράτυπους μετανάστες, που έφτασαν στην Κύπρο μέσω της ακτογραμμής των ελεύθερων περιοχών, 807 το 2022, το 2024 παρέλαβαν 2.863, προσθέτοντας ότι όλοι πέρασαν από τη διαδικασία ασύλου. Σημείωσε ότι το σύνολο των αφίξεων το 2022 ήταν 17.434, το 2023 ήταν 11.800 και κάτι, ενώ το 2024 οι συνολικές αφίξεις ήταν 6.109.

Από πλευράς του Υφυπουργείου Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας, ο Ανδρέας Γεωργιάδης είπε, μεταξύ άλλων, ότι έγιναν εκατοντάδες διασώσεις τα τελευταία 10 χρόνια, προσθέτοντας ότι χιλιάδες αιτητές ασύλου και πολλοί από αυτούς είναι σήμερα πρόσφυγες ή κάτοχοι συμπληρωματικής προστασίας, είναι εδώ λόγω της άμεσης παρέμβασης των Αρχών.

Ο Διοικητής του ΚΣΕΔ, Ανδρέας Χαραλαμπίδης, ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι το ΚΣΕΔ εμπλέκεται στο θέμα της διάσωσης, προσθέτοντας ότι δεν έχουν δεχθεί οποιαδήποτε οδηγία ή διαταγή από οποιονδήποτε είτε πολιτικό είτε στρατιωτικό προϊστάμενο για κάτι το αντίθετο από αυτό που προβλέπουν οι κανονισμοί και οι διεθνείς συμβάσεις.

Σημείωσε ότι προχωρούν σε διαδώσεις με κάθε μέσο και προσπάθεια, όπως και διερεύνησης οποιασδήποτε πληροφορίες φτάσει κοντά τους, όπως τα τελευταία περιστατικά που έφτασαν πληροφορίες μέσω μη κυβερνητικής οργάνωσης ότι κάποια βάρκα απέπλευσε και δεν έδωσε σημεία ζωής. Ανέφερε, παράλληλα, ότι από την πρώτη στιγμή έγιναν ενέργειες.

Όσον αφορά τα περιστατικά, ο κ. Χαραλαμπίδης είπε ότι «συνολικά από το 1995 μέχρι στιγμής είχαμε 7.124 περιστατικά μέσα από τα οποία διασώθηκαν 8.045 άτομα».

«Τα τελευταία τρία χρόνια που είχαμε τη σημαντική αύξηση λόγω της μεταναστευτικής έξαρσης και των αλυσιδωτών αντιδράσεων προς Λίβανο -Συρία, ενώ το 2022 είχαμε 800 διασώσεις , το 2023 είχαμε 1.684 και το 2024 1.918.Το Υπουργείο Άμυνας εμπλέκεται μέσω του ΚΣΕΔ στο κομμάτι της διάσωσης», κατέληξε.

Πηγή: ΚΥΠΕ