Το timing του Ερντογάν, η επίθεση στη Δημοκρατία και οι χλιαρές αντιδράσεις στον αυταρχισμό

Την Τετάρτη, η τουρκική Αστυνομία πήγε στο ξενοδοχείο που διέμενε ο ανταποκριτής του BBC, Mark Lowen και τον συνέλαβε. Μετά από 17 ώρες κράτησης, το πρωί της Πέμπτης οι τουρκικές Αρχές προχώρησαν στην απέλασή του, με τη δικαιολογία ότι αποτελούσε «απειλή για τη δημόσια τάξη». Τις τελευταίες ημέρες ο Lowen ήταν ένας από τους ξένους ανταποκριτές που μετέδιδαν πληροφορίες για τις διαδηλώσεις που πραγματοποιούνται καθημερινά, μετά την σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου. Πληροφορίες που ο Ταγίπ Ερντογάν επιθυμεί να καταπνίξει, όπως και τις ίδιες τις διαμαρτυρίες. Για αυτό και οι λειτουργοί του Τύπου αποτελούν πρώτο στόχο. Ανάμεσα στις συλλήψεις των τελευταίων ημερών περιλαμβάνεται φωτορεπόρτερ του AFP και περισσότεροι από δέκα Τούρκοι δημοσιογράφοι.

Η πραγματικότητα είναι πως αυτές οι εκδηλώσεις μεταδίδονται περισσότερο στα διεθνή ΜΜΕ παρά στα τουρκικά, άλλη μία ένδειξη ότι βαθαίνει το αυταρχικό καθεστώς στην κατοχική χώρα, αφού ο έλεγχος της Κυβέρνησης εκτείνεται σε κάθε εξουσία, όσο και αν επιμένουν πως υπάρχουν ανεξάρτητα Δικαστήρια και ανεξάρτητος Τύπος. «Η ελευθερία του Τύπου και η αμερόληπτη δημοσιογραφία είναι θεμελιώδη σε κάθε Δημοκρατία», δήλωσε ο δημοσιογράφος του BBC, εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά του για την απέλασή του. Στην Τουρκία, όμως, δεν υπάρχει Δημοκρατία. Κάθε μέρα που περνά μειώνεται λίγο περισσότερο.

Την ίδια μέρα που απελάθηκε ο Mark Lowen επιβλήθηκε και δεκαήμερη αναστολή μετάδοσης στον τηλεοπτικό σταθμό Sözcü TV, ο οποίος υποστηρίζει την αντιπολίτευση, για «υποκίνηση δημόσιου μίσους και εχθρότητας», συνοδευόμενη από την απειλή πως «αν επαναληφθούν οι παραβιάσεις» θα ανακληθεί εντελώς η άδειά του. Στο στόχαστρο της Ρυθμιστικής Αρχής τέθηκαν ακόμη τρία κανάλια που επικρίνουν την Κυβέρνηση, τα οποία την γλίτωσαν με πρόστιμο και αναστολή μέρους του προγράμματός τους.

Η σύλληψη Ιμάμογλου στη βάση κατηγοριών για διαφθορά και τρομοκρατία έχει ενοχλήσει πολλούς στην Τουρκία, καθώς η ιστορία δεν πείθει κανέναν. Η περίπτωση Ιμάμογλου είναι ιδιαίτερη, όπως σχολιάζουν τα διεθνή ΜΜΕ, καθώς καταφέρνει να προσελκύει ταυτόχρονα την κεμαλική, σοσιαλδημοκρατική βάση του CHP (Τουρκικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα) και δεξιούς ισλαμιστές ψηφοφόρους, λόγω της προσωπικότητας και της στάσης του. Είναι, επίσης, δήμαρχος στην Κωνσταντινούπολη, ένα αξίωμα που κατείχε κάποτε ο ίδιος ο Τούρκος Πρόεδρος και αποτέλεσε ενδεχομένως την σημαντικότερη ώθηση για την μετέπειτα πολιτική του καριέρα. Για αυτό και ο Ερντογάν τον θεωρούσε τη νούμερο ένα απειλή, την οποία αποφάσισε να εξουδετερώσει.

Για πολλούς, όμως, το timing που επέλεξε ο Τούρκος Πρόεδρος είναι πολύ ενδιαφέρον. Όχι μόνο επειδή έγινε λίγα εικοσιτετράωρα πριν από τη διαδικασία επιλογής προεδρικού υποψηφίου από το CHP, στην οποία έτσι κι αλλιώς θα αναδεικνυόταν ο Εκρέμ Ιμάμογλου, αλλά κυρίως, όπως επισημαίνουν οι διεθνείς αναλυτές, επειδή ενδεχομένως να πίστευε πως είναι τέτοιες οι παγκόσμιες συγκυρίες, που κανένας δεν επρόκειτο να ασχοληθεί με το νέο πλήγμα στη Δημοκρατία στην Τουρκία. Και αν όντως ήταν αυτός ο υπολογισμός του, ήταν σωστός. Η αντίδραση των δυτικών εταίρων της Άγκυρας ήταν στην καλύτερη περίπτωση χλιαρή και σίγουρα όχι συμβατή με χώρες και οργανισμούς που υποτίθεται έχουν ως αρχή τους την προστασία της Δημοκρατίας.

Ο Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται να παρακολουθεί το μοτίβο που βγαίνει από τις ΗΠΑ μετά την εκλογή Ντόναλντ Τραμπ, όπου η τήρηση των δημοκρατικών θεσμίων δεν φαίνεται να είναι προτεραιότητα ούτε καν στο εσωτερικό της χώρας, πόσο μάλλον σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. Ταυτόχρονα οι ΗΠΑ ξεκάθαρα δεν έχουν ως προτεραιότητα οτιδήποτε θεωρούν «πρόβλημα της ΕΕ», την οποία η νέα διοίκηση δείχνει να απεχθάνεται. Ενδεικτικοί είναι οι διάλογοι που διέρρευσαν στο «Atlantic» μετά την πρωτοφανή γκάφα αξιωματούχων της αμερικανικής Κυβέρνησης να βάλουν στην ομαδική συνομιλία τους, η οποία περιλάμβανε απόρρητα πολεμικά σχέδια, δημοσιογράφο του. Ο Αντιπρόεδρος της χώρας, JD Vance, εκφράζοντας ουσιαστικά αμφιβολίες με το σχεδιαζόμενο πλήγμα κατά των Χούθι, δικαιολόγησε τη θέση του λέγοντας πως «το 3% του αμερικανικού εμπορίου περνά από το Σουέζ. Περνά το 40% του ευρωπαϊκού εμπορίου» και ότι ο μοναδικός λόγος για ανάληψη δράσης είναι γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει να στείλει ένα μήνυμα. «Αν πιστεύεις ότι πρέπει να το κάνουμε, ας προχωρήσουμε», είπε στον Υπουργό Άμυνας Pete Hegseth, «αλλά το απεχθάνομαι που θα σώσουμε ξανά την Ευρώπη».

Ουσιαστικά οι ΗΠΑ αυτή τη στιγμή θεωρούν ότι αν κάτι δεν τις επηρεάζει αρκετά, δεν πρέπει να ανακατεύονται. Ιδιαίτερα όταν αυτό επηρεάζει περισσότερο την ΕΕ, με την οποία μέλη της αμερικανικής Κυβέρνησης φαίνεται σταδιακά να αναπτύσσουν βεντέτα. Και η εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να επηρεάζει την Ουάσιγκτον, που στη βάση της κοσμοθεωρίας της για γεωγραφικό διαχωρισμό του πλανήτη σε σφαίρες επιρροής, μάλλον θεωρεί τον αυταρχισμό του Ερντογάν ένα πρόβλημα που αφορά κυρίως τους Ευρωπαίους.

Το πιο «παραδοσιακό» μέλος της Κυβέρνησης, ο Υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, αρκετές μέρες μετά την έναρξη των γεγονότων στην Τουρκία εξέφρασε ανησυχία, επειδή «δεν μας αρέσει να βλέπουμε τέτοια αστάθεια στη διακυβέρνηση μίας χώρας που είναι τόσο στενός σύμμαχος». Αμέσως μετά έσπευσε να αποδυναμώσει την ήδη αδύναμη δήλωσή του, υπενθυμίζοντας πόσο καλές σχέσεις είχαν στο παρελθόν ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Ταγίπ Ερντογάν και ότι θέλουν να συνεργαστούν με την Άγκυρα στη Συρία και αλλού. Όταν, δε, κλήθηκε να σχολιάσει τις διώξεις δημοσιογράφων, περιορίστηκε να πει πως δεν έχει ακόμη επαρκή ενημέρωση για το θέμα.

Πολύ χλιαρή ήταν και η αντίδραση της κατά τα άλλα βαθιά δημοκρατικής ΕΕ για τις παραβιάσεις της Δημοκρατίας μίας (υποτίθεται) υπό ένταξη χώρας. Σε μία πολύ σύντομη δήλωση, που έκαναν από κοινού η Ύπατη Εκπρόσωπος Κάγια Κάλλας και η Επίτροπος για τη Διεύρυνση Μάρτα Κος, ανέφεραν ότι η κράτηση Ιμάμογλου και οι συλλήψεις κατά αξιωματούχων, πολιτικών ακτιβιστών, μελών της κοινωνίας των πολιτών, εκπροσώπων των επιχειρήσεων, δημοσιογράφων και άλλων από την αρχή του χρόνου «εγείρουν ερωτήματα» για την διατήρηση της δημοκρατικής παράδοσης της Τουρκίας. Η ΕΕ κάλεσε τις τουρκικές Αρχές να λειτουργήσουν με διαφάνεια και να τηρήσουν τις διαδικασίες, καθώς, ως υπό ένταξη χώρα, θα πρέπει να εφαρμόζει τις υψηλότερες δημοκρατικές πρακτικές. Από πλευράς της η Ούρσουλα φον ντερ Λέιεν εξέφρασε «μεγάλη ανησυχία», αλλά μόνο όταν ερωτήθηκε σχετικά από δημοσιογράφους. Υπέδειξε, επίσης, την ανάγκη η Τουρκία να παραμείνει «αγκυροβολημένη» στην Ευρώπη, όμως αυτό απαιτεί δέσμευση στις δημοκρατικές πρακτικές.

Εξηγώντας αυτή την σωστή μεν, ανεπαρκή δε αντίδραση, το Politico αναφέρθηκε στην στρατηγική σημασία που έχει αυτή τη στιγμή η Τουρκία για την ΕΕ, που την κάνει «να κλείνει τα μάτια». Και αυτό, όπως σημείωσε, το γνωρίζει ο Ερντογάν. Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ευρωπαίοι αξιωματούχοι λένε πως παρακολουθούν στενά τι συμβαίνει στην Τουρκία, καθώς «οι εξελίξεις είναι αντίθετες με τη λογική της ένταξης στην ΕΕ». Ωστόσο, δεν είναι αυτή η εικόνα που βγαίνει προς τα έξω, αλλά μάλλον η σημασία που αποδίδει στην Άγκυρα το μπλοκ. Στην παρούσα φάση, το κύριο διακύβευμα αφορά την πρόσβαση της Τουρκίας στην σχεδιαζόμενη χρηματοδότηση για αύξηση των αμυντικών δαπανών της ΕΕ, λόγω της σημασίας που δίνεται στον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στην Ουκρανία.

Η Άγκυρα θεωρεί πως οι αντιδράσεις που εκφράζονται από την Αθήνα και τη Λευκωσία, οι οποίες απαίτησαν περιορισμούς, θα καταλαγιάσουν μπροστά στον ΝΑΤΟϊκό στρατό που διαθέτει και την αμυντική της βιομηχανία. «Αν οι Ευρωπαίοι θέλουν την συμμετοχή της Τουρκίας σε συγκεκριμένους τομείς, όπως για παράδειγμα την αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία στο μέλλον, τότε θα πρέπει να δώσουν πρόσβαση στην Τουρκία», επεσήμανε ο πρώην πρέσβης της χώρας στην ΕΕ, Σελίμ Γενέλ, ο οποίος παραδέχθηκε, ταυτόχρονα, πως αυτή τη στιγμή στο εσωτερικό της Τουρκίας «δεν απέμεινε νόμος». «Όμως από την στιγμή που η ΕΕ χρειάζεται την Τουρκία, δεν θα βάλουν πίεση», προέβλεψε.

Με τις τουρκικές Αρχές να εντείνουν την καταστολή, είναι ξεκάθαρο πως η ΕΕ βρίσκεται ενώπιον ενός διλήμματος, που προς το παρόν προσποιείται πως δεν υπάρχει. Μέχρι το βράδυ της Πέμπτης ο αριθμός των συλληφθέντων ξεπέρασε τις δύο χιλιάδες και μέρα με τη μέρα ο Ερντογάν δείχνει να καθίσταται ακόμη πιο αδίστακτος. Αποτελεί, συνεπώς, ερώτημα σε ποια θέση αφήνει αυτό την Κύπρο, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στο Κυπριακό.

Μέχρι στιγμής, η στρατηγική του Προέδρου Χριστοδουλίδη ήταν να επιδιώκει την διασύνδεση του Κυπριακού με τα Ευρωτουρκικά, για αυτό και ήταν εξαιρετικά σημαντική η παρέμβαση που έγινε από πλευράς των Προέδρων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατά τη διάρκεια της διευρυμένης συνάντησης στη Γενεύη. Στην ουσία, η Λευκωσία θεωρεί ότι η δημιουργία κινήτρων στην κατοχική χώρα μέσω της ΕΕ θα μπορούσε να είναι ο καταλυτικός παράγοντας που χρειαζόταν. Εάν, όμως, η ΕΕ αποκτήσει σχέση αμυντικής εξάρτησης από την Άγκυρα, σε μια περίοδο που υπάρχει αβεβαιότητα για το ΝΑΤΟ, αυτή η στρατηγική ελλοχεύει κινδύνους. Και αυτό είναι που φαίνεται ότι προσπαθούν να αποτρέψουν Κύπρος και Ελλάδα, επιμένοντας στην υιοθέτηση περιορισμών.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ:

• Δημοσιογράφος του BBC απελάθηκε από την Τουρκία-«Τον κράτησαν για 17 ώρες»
• Συνελήφθη και ο δικηγόρος του Εκρέμ Ιμάμογλου
• ΒΙΝΤΕΟ: O διαδηλωτής «Πίκατσου» που έπαιζε κυνηγητό με τις τουρκικές Αρχές και τελικά τους διέφυγε
• Δικαιολογείται για τη σύλληψη Ιμάμογλου η Κυβέρνηση Ερντογάν-«Σοβαρές οι καταγγελίες εναντίον του»