Αντιμέτωπες με την φρίκη αλλά και τον κοινωνικό στιγματισμό οι γυναίκες θύματα σεξουαλικής βίας του 1974

«Η βία κατά των γυναικών, σε όλες τις μορφές της, αποτελεί μια από τις πιο σκοτεινές όψεις των κοινωνιών μας, ακόμα και σήμερα», τόνισε η Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Άμυνας, Άννας Αριστοτέλους, στην εκδήλωση ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τις «Μορφές Βίας κατά των Γυναικών και Ενδοοικογενειακή Βία», η οποία αναφέρθηκε στα φρικτά εγκλήματα σεξουαλικής βίας και βιασμών που διαπράχθηκαν το 1974. «Αποτελεί ένα ανοιχτό τραύμα, οι συνέπειες του οποίου, μας στοιχειώνουν μέχρι σήμερα. Στοιχειώνει το κράτος από τη μια, αλλά από την άλλη παραμένει ένα ανοιχτό τραύμα για την κυπριακή κοινωνία», εξήγησε, καταγγέλλοντας ότι για χρόνια, η πολιτεία και η κοινωνία απέτυχαν να τις αναγνωρίσουν, αφήνοντάς τις να αντιμετωπίσουν μόνες τους τις ψυχολογικές και σωματικές επιπτώσεις των όσων υπέστησαν.

«Στη χώρα μας, το ζήτημα αυτό είναι πολυδιάστατο, καθώς συνδέεται άρρηκτα με ιστορικά γεγονότα, με βαθιές κοινωνικές προκαταλήψεις, αλλά και με τον τρόπο που η πολιτεία και η κοινωνία μας διαχειρίστηκαν τις επιπτώσεις αυτών των φαινομένων. Ιδιαίτερα η σεξουαλική βία, που διαπράχθηκε κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής του 1974, αποτελεί μια τραγωδία που σημάδεψε ανεπανόρθωτα πολλές γυναίκες, αφήνοντας ένα ανοιχτό τραύμα που μας βαραίνει έως σήμερα. Οι γυναίκες αυτές αποτελούν μια σκοτεινή, θα έλεγα, πτυχή του δράματος της κυπριακής τραγωδίας. Και λέω σκοτεινή γιατί η ομολοία του θύματος, ότι υπέστη βιασμό, δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση. Αποτελεί το δράμα που η κάθε μια βιώνει από μόνη της. Εξού και ο αριθμός των γυναικών που υπέστησαν βασανισμούς δεν είναι ακριβής. Κάποιες έχουν μιλήσει, αλλά το βέβαιο είναι ότι τα θύματα που δεν μίλησαν είναι πολύ περισσότερα», τόνισε.

«Με ιδιαίτερη τιμή και βαθιά συγκίνηση παρευρισκόμαστε σήμερα εδώ, σε αυτήν τη σημαντική εκδήλωση ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, η οποία πραγματεύεται ένα ζήτημα που, δυστυχώς, παραμένει ταμπού στην κοινωνία μας: τη βία κατά των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία. Θέλω να συγχαρώ την Πρόεδρο και τα Μέλη του Γυναικείου Ομίλου Πρωτοπορία και όλους τους συνδιοργανωτές για την πρωτοβουλία αυτή, καθώς και τους εκλεκτούς ομιλητές που θα αναδείξουν διαφορετικές πτυχές του θέματος», ανέφερε εισαγωγικά.

«Η δική μου εισήγηση επικεντρώνεται σε αυτήν την περίοδο, όπου διαπράχθηκαν φρικτά εγκλήματα, σεξουαλικής βίας και βιασμών κατά γυναικών. Οι κακοποιήσεις και οι βιασμοί κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής το 1974 δεν αποτελούν απλώς ένα ιστορικό γεγονός, που έγινε, καταγράφηκε και τελείωσε. Αποτελεί ένα ανοιχτό τραύμα, οι συνέπειες του οποίου, μας στοιχειώνουν μέχρι σήμερα. Στοιχειώνει το κράτος από τη μια, αλλά από την άλλη παραμένει ένα ανοιχτό τραύμα για την κυπριακή κοινωνία. Ανοιχτό τραύμα με ανθρωπιστική διάσταση, που συνεχίζει να επηρεάζει άμεσα τα θύματα και τις οικογένειές τους. Ένα τραύμα που κουβαλούν αυτές οι γυναίκες, που όταν είχαν πραγματική ανάγκη από στήριξη, δεν την είχαν», υπογράμμισε η κ. Αριστοτέλους.

Το θέμα των βιασθεισών γυναικών του 1974 είναι μια υπόθεση που μας αφορά όλους, γιατί ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, η αξιοπρέπεια των ανθρώπων και η δικαιοσύνη αποτελούν θεμελιώδεις αξίες μιας ευνομούμενης κοινωνίας.

«Πριν όμως προχωρήσουμε, για να εξετάσουμε τα δεδομένα και όσα έχουν καταγραφεί για τα εγκλήματα κατά των γυναικών κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής, θεωρώ ορθό να αναφερθώ, ευρύτερα στο ζήτημα της σεξουαλικής βίας κατά την περίοδο ένοπλων συγκρούσεων ή πολέμων. Αυτό το ζήτημα δεν αποτελεί τυχαίο γεγονός. Αντιθέτως, πρόκειται για ένα καλά οργανωμένο και συστηματικό εργαλείο πολέμου», σημείωσε.

Σύμφωνα με την κ. Αριστοτέλους, η σεξουαλική βία σε εμπόλεμες ζώνες δεν είναι απλώς μια εγκληματική πράξη, αλλά ένα οργανωμένο όπλο πολέμου με στόχο την τρομοκράτηση, την ταπείνωση και την καταστροφή ολόκληρων κοινοτήτων. Οι γυναίκες και τα παιδιά πλήττονται δυσανάλογα, καθώς οι βιασμοί χρησιμοποιούνται, για να διαλύσουν οικογένειες, να εξαναγκάσουν πληθυσμούς σε φυγή και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να αλλοιώσουν την εθνοτική σύνθεση μιας περιοχής. Συχνά, η βία αυτή αφήνει μόνιμα ψυχικά και σωματικά τραύματα, στερώντας από τις γυναίκες τη δυνατότητα να αποκτήσουν παιδιά ή να δημιουργήσουν ξανά τις ζωές τους.

«Δυστυχώς, ο 20ος αιώνας, αλλά και ο αιώνας που διανύουμε, βρίθουν από τέτοια παραδείγματα με εγκλήματα κατά των γυναικών. Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μέχρι τη γενοκτονία στη Ρουάντα, τους πολέμους στη Βοσνία και το Κόσοβο, έως τις πρόσφατες συγκρούσεις στην Ουκρανία. Σε όλες τις περιπτώσεις ανάμεσα στα βασικά θύματα των πολεμικών συγκρούσεων, και σχεδόν πάντα στο περιθώριο και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, οι γυναίκες που είχαν υποστεί σεξουαλικά εγκλήματα χρησιμοποιούνται ως όπλο τρόμου, καταστολής και γενοκτονίας», υπέδειξε.

«Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η σεξουαλική βία χρησιμοποιήθηκε ως μέσο καταστολής, εξευτελισμού και εθνοκάθαρσης. Και δυστυχώς, η περίπτωση της Κύπρου δεν αποτελεί εξαίρεση», υπογράμμισε η Αναπληρώτρια ΓΔ του ΥΠΑΜ.

Υπέδειξε ότι «οι γυναίκες που υπέστησαν σεξουαλική βία κατά την τουρκική εισβολή του 1974, όχι μόνο βίωσαν την απερίγραπτη φρίκη του εγκλήματος, αλλά επιπλέον βρέθηκαν αντιμέτωπες με την αποσιώπηση, τον κοινωνικό στιγματισμό και την περιθωριοποίηση. Οι περισσότερες σιώπησαν από φόβο για τις επιπτώσεις, ενώ όσες βρήκαν το θάρρος να μιλήσουν, αντιμετώπισαν τον κοινωνικό αποκλεισμό. Για χρόνια, η πολιτεία και η κοινωνία απέτυχαν να τις αναγνωρίσουν, αφήνοντάς τις να αντιμετωπίσουν μόνες τους τις ψυχολογικές και σωματικές επιπτώσεις των όσων υπέστησαν».

Όπως εξήγησε, κατά την εισβολή, οι Τούρκοι στρατιώτες χώριζαν τους άνδρες από τα γυναικόπαιδα και εν συνεχεία προέβαιναν στις αποτρόπαιες πράξεις τους. Κάποιες γυναίκες μεταφέρονταν σε σχολεία, τα οποία είχαν μετατραπεί σε χώρους κράτησης γυναικόπαιδων, ενώ άλλες βασανίζονταν σε εκκλησίες, σε αποθήκες, σε φάρμες, σε χωράφια, στο δρόμο, ακόμα και στα ίδια τους τα σπίτια.

«Υπάρχουν περιπτώσεις που γυναίκες βιάστηκαν μπροστά στα μάτια των παιδιών τους, των γονέων τους, των συζύγων τους. Ανήλικα κορίτσια, γυναίκες όλων των ηλικιών και ηλικιωμένες υπέστησαν βάναυσα εγκλήματα, τα οποία είχαν καταστροφικές συνέπειες για τη σωματική και ψυχική τους υγεία. Βασανιστήρια που δεν μπορεί να τα συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Πολλές από αυτές τις γυναίκες έμειναν έγκυες, οδηγώντας τις σε μαζικές εκτρώσεις», ανέφερε η Άννα Αριστοτέλους.

«Η κόλαση του 1974, τα όσα έζησαν αυτές οι γυναίκες, τους προκάλεσαν σωματική, μόνιμη ψυχική και συναισθηματική βλάβη: Αποβολές με τη χρήση φαρμάκων, διακοπή κύησης, εκτρώσεις και άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας, τα οποία τους συνοδεύουν σε αρκετές περιπτώσεις μέχρι και σήμερα. Για όσες επέζησαν, η τραγωδία δεν σταμάτησε το 1974. Η σεξουαλική βία εκείνων των ημερών άφησε ανεξίτηλα σημάδια στα σώματα, στις ψυχές των θυμάτων, και στις ζωές τους. Για πολλές από αυτές, η φρίκη δεν τελείωσε με τον βιασμό. Ο βιασμός δεν ήταν το τέλος, αλλά η αρχή ενός νέου μαρτυρίου. Μαζί με τον πόνο, κληρονόμησαν και την καταδίκη της κοινωνίας απέναντι στις ίδιες», σημείωσε.

«Η κοινωνία τις τιμώρησε για το έγκλημα που υπέστησαν. Δεν τους άπλωσε χέρι βοήθειας. Τους έκλεισε τις πόρτες. Αντιμετώπισαν τον κοινωνικό αποκλεισμό, την περιθωριοποίηση και τη σιωπή, καθώς η κοινωνία τις τιμώρησε για ένα έγκλημα που δεν ήταν δικό τους. Πολλές κουβαλούν το τραύμα τους για δεκαετίες, αδυνατώντας να μιλήσουν, ενώ όσες τόλμησαν να μιλήσουν, συχνά βρέθηκαν αντιμέτωπες με κοινωνίες ανέτοιμες να τις αποδεχθούν και να τις στηρίξουν. Στις μικρές κοινότητες, στις ενορίες, στις γειτονιές, έγιναν τα ανεπιθύμητα πρόσωπα, οι δακτυλοδεικτούμενες. Οι «πειραγμένες», οι «ατιμασμένες». Οι γυναίκες που δεν έπρεπε να φαίνονται. Δεν έπρεπε να μιλούν. Ήταν το κύριο θέμα σε ψιθυριστές συζητήσεις πίσω από κλειστές πόρτες. Η παρουσία τους τραβούσε συνωμοτικά βλέμματα και χαμηλόφωνα σχόλια στα καφενεία. Σαν να ήταν εκείνες οι ένοχες. Σαν να έπρεπε να ντρέπονται. Σαν να έπρεπε να τιμωρηθούν ισόβια για τα βασανιστήρια που υπέστησαν», πρόσθεσε η κ. Αριστοτέλους.

Επεσήμανε, δε, πως ακόμα και το οικογενειακό περιβάλλον, σε αρκετές περιπτώσεις με απορριπτικές αντί υποστηρικτικές συμπεριφορές, δεν άφηνε τα ταλαιπωρημένα θύματα των βασανιστηρίων της τουρκικής εισβολής του 1974, να ξεχάσουν έστω και για μια στιγμή τον πόνο τους. Εκεί που θα έπρεπε να βρουν παρηγοριά, βρήκαν απόρριψη. Αντί για στήριξη, τους γύρισαν την πλάτη. Τους αρνήθηκαν ακόμα και το δικαίωμα να ξεχάσουν, έστω για μια στιγμή τον πόνο. Τα θύματα δεν ξέχασαν ποτέ τη βία και τις φρικαλεότητες της τουρκικής εισβολής που έζησαν. Ωστόσο, από τότε βιώνουν ένα δεύτερο βιασμό. Τον βιασμό της ψυχής τους. Η κοινωνία καταπάτησε τα ανθρώπινα τους δικαιώματα, στερώντας τους ουσιαστικά το δικαίωμα στη ζωή.

«Δυστυχώς, η φρίκη που έζησαν αυτές οι γυναίκες δεν τελείωσε το 1974. Για πολλές, η ζωή τους άλλαξε για πάντα. Οι σωματικές και ψυχολογικές βλάβες ήταν ανεπανόρθωτες, ενώ πολλές γυναίκες οδηγήθηκαν στην κοινωνική απομόνωση. Η κυπριακή κοινωνία, όπως και σε άλλες περιπτώσεις πολεμικών συγκρούσεων, για δεκαετίες δυσκολευόταν να αναγνωρίσει και να αποδεχθεί το τραύμα αυτών των γυναικών. Πολλές από αυτές προτίμησαν να σιωπήσουν, υπό το φόβο της απόρριψης, του στιγματισμού, της περιθωριοποίησης», σημείωσε.

Άγνωστες ηρωίδες, άγνωστα θύματα

«Οι γυναίκες της τουρκικής εισβολής του 1974 είναι οι άγνωστες ηρωίδες και ταυτόχρονα τα άγνωστα θύματα του πολέμου. Αυτές που με γενναιότητα και θάρρος συμμετείχαν με τον δικό τους τρόπο στον αγώνα κατά του Τούρκου εισβολέα. Είναι οι γυναίκες που με θάρρος και αυταπάρνηση, βοήθησαν στον αγώνα, προστατεύοντας στρατιώτες, περιθάλποντας τραυματίες και φροντίζοντας τις οικογένειές τους σε συνθήκες απόλυτου κινδύνου. Παρέμειναν στα σπίτια τους, προστατεύοντας τα ανήλικα παιδιά τους, αναμένοντας τους συζύγους και τα παιδιά τους να επιστρέψουν από τον πόλεμο, ενώ ταυτόχρονα έγιναν στόχοι φρικτών εγκλημάτων. Κάποιες από αυτές τις γυναίκες, σκοτώθηκαν από τους Τούρκους εισβολείς ή υπέστησαν φρικαλεότητες. Κάποιες ακόμα αγνοούνται, ενώ άλλων εντοπίστηκαν λείψανα τους και ταυτοποιήθηκαν», τόνισε.

Η σεξουαλική βία που υπέστησαν αυτές οι γυναίκες δεν ήταν μόνο ένα έγκλημα, αλλά κατάφωρη παραβίαση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των διεθνών συνθηκών. Σύμφωνα με την 4η Σύμβαση της Γενεύης, οι άμαχες γυναίκες πρέπει να προστατεύονται από κάθε μορφή κακοποίησης. Παρόλα αυτά, κατά την εισβολή, βασανίστηκαν, εξευτελίστηκαν και ατιμάστηκαν, με πολλές να καταλήγουν με ανεπανόρθωτες σωματικές και ψυχικές βλάβες, ακόμα και με την απώλεια της ζωής τους, δήλωσε η κ. Αριστοτέλους.

«Οι ιστορίες αυτών των γυναικών είναι βαθιά συγκλονιστικές και αποτελούν μια υπενθύμιση ότι η βία στον πόλεμο δεν πλήττει μόνο στρατιώτες, αλλά και αθώους, που γίνονται εργαλεία εκφοβισμού και εξόντωσης. Είναι χρέος μας να τις θυμόμαστε, να τις στηρίζουμε και να διεκδικούμε τη δικαίωσή τους. Ο Γολγοθάς των γυναικών που έπεσαν θύματα βιασμών κατά την τουρκική εισβολή αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά από την Κυπριακή Πολιτεία το 2015. Για τα θύματα που μίλησαν για αυτά που βίωσαν, αποφασίστηκε η παραχώρηση επιδόματος, ύψους χιλίων ευρώ μηνιαίως, ως «παθούσες της τουρκικής εισβολής», σύμφωνα με τον «Περί Παθόντων Νόμο», παρακάμπτοντας τη γραφειοκρατία για να αποφευχθεί η περαιτέρω θυματοποίησή τους», υπενθύμισε.

«Ωστόσο, η πλήρης αποκατάσταση της δικαιοσύνης και η ηθική και κοινωνική αποδοχή των θυμάτων παραμένει ένα χρέος που ακόμα δεν έχει εκπληρωθεί. Η στήριξη αυτών των γυναικών, η διατήρηση της μνήμης των εγκλημάτων αυτών και η διασφάλιση ότι δεν θα επαναληφθούν παρόμοιες θηριωδίες, είναι υποχρέωση όλων μας», τόνισε.

«Θέλω να εκφράσω τη βαθιά μας ευγνωμοσύνη προς όλες εκείνες τις γυναίκες που με θάρρος και δύναμη συνέχισαν να πορεύονται, παρά τις πληγές που κουβαλούν. Ο χρόνος μπορεί να μην επουλώνει τις πληγές, αλλά η αλήθεια, η δικαιοσύνη και η αλληλεγγύη μπορούν να δώσουν στις γυναίκες αυτές τη θέση που τους αξίζει στην ιστορία και την κοινωνία μας», είπε η Αναπληρώτρια ΓΔ του ΥΠΑΜ.

«Η βία κατά των γυναικών δεν μπορεί και δεν πρέπει να παραμένει αόρατη. Είναι ευθύνη όλων μας να αγωνιστούμε για μια κοινωνία που δεν θα επιτρέπει τέτοια εγκλήματα και που θα στέκεται αλληλέγγυα στα θύματα, διασφαλίζοντας ότι θα έχουν τη στήριξη, την αναγνώριση και την αποκατάσταση που τους αξίζει. Εξάλλου, η αναγνώριση του πόνου αυτών των γυναικών και η επούλωση των πληγών τους είναι ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικαιοσύνης και ηθικής υποχρέωσης», υπέδειξε.

«Ως Πολιτεία και κοινωνία, οφείλουμε να συνεχίσουμε να στηρίζουμε αυτές τις γυναίκες, να διασφαλίσουμε ότι οι ιστορίες τους δεν θα ξεχαστούν και ότι παρόμοια εγκλήματα δεν θα επαναληφθούν ποτέ ξανά», σημείωσε περαιτέρω.

Ως Υπηρεσία, ανέφερε, στεκόμαστε δίπλα τους, δηλώνουμε παρόντες, για να προσφέρουμε καταφύγιο σε αυτές τις ηρωίδες, σε αυτά τα αθώα θύματα του πολέμου που ο πόνος δεν έχει τελειωμό. Συμπαραστεκόμαστε σε κάθε γνωστή και άγνωστη για μας περίπτωση και ακούμε με πλήρη εχεμύθεια το δικό τους μυστικό και τους προσφέρουμε κάθε μορφής στήριξη. Γιατί η κοινωνία του σήμερα δεν μπορεί να παραμένει απαθής και η Πολιτεία οφείλει επιτέλους να επιτελέσει το καθήκον της. Γι’ αυτό απευθύνουμε κάλεσμα σε όλες αυτές τις γυναίκες να επικοινωνήσουν μαζί μας, όποτε οι ίδιες θέλουν και είναι έτοιμες, όποτε νιώθουν την ανάγκη να μιλήσουν.

«Κλείνοντας, εκ μέρους του Προέδρου της Δημοκρατίας και προσωπικά ως Επικεφαλής της Υπηρεσίας Ανθρωπιστικών Θεμάτων Αγνοουμένων και Εγκλωβισμένων, θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για τη στήριξη αυτών των γυναικών, θυμάτων της τουρκικής εισβολής του 1974 και των διακοινοτικών συγκρούσεων. Γιατί όραμά μας είναι η δημιουργία εκείνων των συνθηκών που θα ενδυναμώσουν την επανένωση της πατρίδας μας, την ειρηνική συμβίωση όλων, σε μια χώρα ευημερούσα χωρίς αναχρονιστικές εγγυήσεις και την παρουσία κατοχικών στρατευμάτων», κατέληξε.