Οι επαναλαμβανόμενες εξαφανίσεις ανηλίκων, τα ερωτήματα που εγείρονται και οι ευθύνες του κράτους

Πριν από κάποια χρόνια η εξαφάνιση ενός ανήλικου ίσως να γινόταν πρωτοσέλιδο σε μια εφημερίδα ή να δημοσιευόταν ως πρώτη είδηση στα δελτία των 20:00 και σίγουρα θα υπήρχε άμεση κινητοποίηση από όλους τους αρμόδιους φορείς, ώστε να εντοπιστεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Σήμερα, η εξαφάνιση ενός ανήλικου δεν αποτελεί πλέον είδηση, αφού σχεδόν καθημερινά δημοσιεύονται από την Αστυνομία ελλείποντα πρόσωπα, πολλά από τα οποία επιστρέφουν μετά από μέρες στις οικίες ή στους χώρους διαμονής τους.

Υπάρχουν ωστόσο, κάποιες περιπτώσεις που οι αρμόδιες Αρχές του κράτους θα έπρεπε να ενσκήψουν με μεγαλύτερη ευλάβεια, ώστε να διαπιστώσουν τι συμβαίνει όταν ένα παιδί εξαφανίζεται επανειλημμένα και δεν επιστρέφει στο σπίτι του ή στο χώρο διαμονής του, όπως στην περίπτωση ενός ανήλικου, το οποίο το τελευταίο διάστημα αναχωρεί από την οικία του ανά τακτά χρονικά διαστήματα και επιστρέφει με την πάροδο κάποιων ημερών.

Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα πρόσφατης ανακοίνωσης της Αστυνομίας, ότι το ανήλικο πρόσωπο απουσίαζε από την οικία του για πέντε 24ωρα, ωστόσο η αναφορά στις Αρχές έγινε με χρονοκαθυστέρηση. Το γεγονός γεννά ερωτήματα για τους χειρισμούς των οικείων του, αλλά και για τους χειρισμούς των Αρχών όταν δηλώθηκε η εξαφάνιση. Εύλογα διερωτάται κάποιος εάν οι οικείοι του ανήλικου προσώπου κλήθηκαν να δώσουν εξηγήσεις για την καθυστέρηση που παρατηρήθηκε στην ενημέρωση των Αρχών.

Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι ενδεχομένως επειδή δεν ήταν η πρώτη φορά που εξαφανιζόταν από την οικία του, να δόθηκε ένα περιθώριο και αφού δεν επέστρεψε, μετέβησαν στην Αστυνομία για να το καταγγείλουν. Παρόλα αυτά, εάν ώ μη γένοιτο η μη επιστροφή στην οικία του δεν οφειλόταν σε δική του επιλογή, αλλά ενδεχομένως να συνέβη το οτιδήποτε, ποιος θα έφερε την ευθύνη της μη ενημέρωσης των Αρχών;

Επίσης, εγείρονται σοβαρότατα ερωτήματα γύρω από τους χειρισμούς του ιδίου του κράτους σε τέτοιας φύσεως περιστατικά, αλλά και με ποιον τρόπο δρα η Αστυνομία ή άλλες αρμόδιες υπηρεσίες ώστε να μην επαναληφθεί το φαινόμενο ή να παραχωρηθεί βοήθεια σε ένα παιδί ή ακόμα και στους οικείους του.

Εξάλλου, η Αστυνομία ως αρμόδια Αρχή για την ασφάλεια των πολιτών έχει τη δυνατότητα διεξαγωγής αυτεπάγγελτης έρευνας, ώστε να διερευνηθούν οι λόγοι που ένα παιδί εξαφανίζεται, ποιους συναντά, που διαμένει όταν ελλείπει από την οικία του και ούτω καθεξής. Οφείλει παράλληλα να διερευνά σε περιπτώσεις επαναλαμβανόμενων περιστατικών, τις συνθήκες που το οδηγούν να απομακρυνθεί από την οικία ή τον χώρο διαμονής του, ώστε να διαπιστώσει εάν οι λόγοι οφείλονται στα πρόσωπα του περιβάλλοντός του. Ως εκ τούτου, είναι ένα ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί από τις Αρχές, γιατί δεν προχωρούν σε αυτεπάγγελτες έρευνες όταν τα περιστατικά είναι επαναλαμβανόμενα.

Η διαδικασία που ακολουθείται για τα ελλείποντα

Σε περιπτώσεις εντοπισμού ανηλίκων που απουσίαζαν από το χώρο διαμονής τους, όπως ανέφερε αρμόδια αστυνομική πηγή, η διαδικασία που ακολουθείται είναι να τους λαμβάνεται κατάθεση, που στις πλείστες περιπτώσεις δεν δίνουν στοιχεία που βρίσκονταν αλλά και με ποιους, ενώ στη συνέχεια ενημερώνονται και οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, ανεξαρτήτως εάν πρόκειται για άτομα που διαμένουν σε στέγες ανηλίκων ή στις οικίες τους.

Από την πλευρά του, εκπρόσωπος των ΥΚΕ ανέφερε πως «η Αστυνομία ενημερώνει τις ΥΚΕ για τις περιπτώσεις παιδιών που ήταν ελλείποντα πρόσωπα και επέστρεψαν στην οικία τους για ενεργοποίηση των διαδικασιών που εμπίπτουν στις αρμοδιότητες τους μέσω του προγράμματος προληπτικής εργασίας και στήριξης οικογενειών με ανήλικα πρόσωπα. Συγκεκριμένα, οι ΥΚΕ συνεργάζονται με τους γονείς των παιδιών αυτών και αφού εξασφαλίσουν τη συναίνεσή τους παρέχουν συμβουλευτική καθοδήγηση τόσο στους ιδίους, όσο και στο παιδί, για τη διαχείριση και την αποτροπή, μέσα από τη θέσπιση συγκεκριμένων στόχων, παρόμοιων συμπεριφορών στο μέλλον».

Όσον αφορά τα παιδιά που βρίσκονται υπό τη νομική φροντίδα του κράτους, όπως εξήγησε, υπάρχουν συγκεκριμένα πρωτόκολλα και τα οποία προβλέπουν συνεργασία και με άλλες υπηρεσίες ή Αρχές, όπως η Αστυνομία, τα οποία ως κρατικές υπηρεσίες είναι υποχρεωμένοι να ακολουθούν.

«Ειδικότερα στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ένα παιδί καθυστερεί να επιστρέψει στον χώρο όπου διαμένει ή δεν ενημερώνει τους αρμόδιους λειτουργούς για το πού βρίσκεται, ενεργοποιείται τάχιστα το σχετικό πρωτόκολλο ενεργειών μεταξύ Αστυνομίας και ΥΚΕ για ανήλικα ελλείποντα πρόσωπα υπό τη φροντίδα του κράτους, το οποίο υπεγράφη τον Ιούλιο του 2023 και στοχεύει στον συντονισμό και στη δέσμευση των αρμόδιων υπηρεσιών σε συγκεκριμένη διαδικασία, με απώτερο σκοπό τον ταχύτερο εντοπισμό του παιδιού και τη διαφύλαξη της ασφάλειας του», όπως ανέφερε ο εκπρόσωπος των ΥΚΕ.

Πέραν από την Αστυνομία, σημείωσε ότι οι ΥΚΕ δρουν παράλληλα ως ο συνδετικός κρίκος με άλλες υπηρεσίες και στο πλαίσιο πολυθεματικής προσέγγισης που πρέπει να διέπει θέματα που αφορούν παιδιά. Συγκαλούνται επίσης, πολυθεματικές συνεδρίες, στις οποίες συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, και επαγγελματίες των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας.

«Αξιολογούνται τα δεδομένα της οικογένειας»

Κληθείς την ίδια ώρα να σχολιάσει ποια είναι τα μέτρα που λαμβάνονται όταν τα περιστατικά είναι επαναλαμβανόμενα, ο εκπρόσωπος των ΥΚΕ ανέφερε πως για κάθε περίπτωση παιδιού που παρουσιάζει τέτοια συμπεριφορά, αξιολογούνται τα δεδομένα της οικογένειας, καθώς και ο γονικός ρόλος.

Παράλληλα, συνέχισε λέγοντας ότι «προωθούνται εξατομικευμένες ενέργειες, σύμφωνα με τις εκάστοτε ανάγκες της οικογένειας και του παιδιού, όπως συστηματική συνεργασία με τους γονείς, το παιδί και άλλες συναρμόδιες υπηρεσίες (π.χ. Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, σχολείο), καθώς και σύγκληση Επαρχιακής Πολυθεματικής Ομάδας με την συμβολή όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών για λήψη αποφάσεων για τη περαιτέρω διαχείριση της κάθε περίπτωσης. Η ίδια προσέγγιση εφαρμόζεται και στα παιδιά υπό τη φροντίδα του κράτους, διασφαλίζοντας την ολιστική διαχείρισή τους».

Σημείωσε εξάλλου πως «από τον Οκτώβριο του 2023 λήφθηκε η απόφαση για τη δημιουργία Πολυθεματικού Κέντρου Ημέρας, το οποίο λειτούργησε πιλοτικά στη Λευκωσία και στο οποίο έφηβοι υπό τη νομική φροντίδα του κράτους συμμετέχουν σε καθημερινή βάση, λαμβάνοντας υπηρεσίες από όλες τις ειδικότητες (παιδοψυχίατρο, ψυχολόγο, θεραπευτές, κοινωνικό λειτουργό, νοσηλευτή, φροντιστή, εκπαιδευτικούς, γυμναστές κ.α.), με σκοπό τα παιδιά να ενισχύουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες.

Υπέδειξε εξάλλου ότι η λειτουργία του Πολυθεματικού Κέντρου έδωσε στις υπηρεσίες τη δυνατότητα να έχουν ολοκληρωμένη αξιολόγηση για το κάθε παιδί ξεχωριστά, καθώς και καθημερινή παρακολούθησή τους, από όλες ανεξαιρέτως τις ειδικότητες.

«Κάτι πολύ σημαντικό για τη διαμόρφωση ατομικού προγράμματος, το οποίο διαφοροποιείται αναλόγως των εξατομικευμένων αναγκών, αλλά και της πορείας του κάθε παιδιού. Τα αποτελέσματα του πρώτου χρόνου λειτουργίας του κέντρου είναι πέρα από ενθαρρυντικά, με επιστροφή στις σχολικές αίθουσες, βελτίωση συμπεριφοράς, επιδόσεων και ενεργότερης συμμετοχής των παιδιών στο κοινωνικό σύνολο, αλλά και στα κοινά. Για τον λόγο αυτό, αποφασίστηκε η επέκταση του Κέντρου Ημέρας σε παγκύπρια βάση, και ήδη παρέχονται υπηρεσίες και στη Λεμεσό», επισήμανε.

Την ίδια ώρα, επισήμανε ότι έχει ήδη θεσμοθετηθεί η λειτουργία των επαρχιακών Πολυθεματικών Επιτροπών, όπου οι επαγγελματίες από διάφορες ειδικότητες (ψυχολόγοι, παιδοψυχίατροι κ.α) και κρατικές υπηρεσίες συντονίζονται για στοχευμένη παρέμβαση, στη βάση των αρμοδιοτήτων τους, ενώ προγραμματίζεται και η ενίσχυση συνοδών και μεντόρων με σκοπό την υλοποίηση των στόχων σε καθημερινό επίπεδο.

Καταληκτικά, ανέφερε ότι «η πλειοψηφία των παιδιών υπό τη νομική φροντίδα του κράτους ανταποκρίνεται στα ατομικά και ομαδικά προγράμματα και έχει μια καλή πορεία. Σαφώς υπάρχουν παιδιά που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες προκλήσεις και είναι για αυτό τον λόγο που οι ΥΚΕ εκσυγχρονίζουν συνεχώς τα προγράμματά τους, αντλώντας και καλές πρακτικές από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες αντιμετωπίζουν ασφαλώς τις ίδιες προκλήσεις με τη χώρα μας σε ό,τι αφορά αυτό το θέμα».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Οι συχνές εξαφανίσεις ανηλίκων από στέγες και τα σοβαρά ερωτήματα που εγείρουν

Αν δεν αντιμετωπίζεις τα παιδιά ως παιδιά, δεν θα σε αντιμετωπίζουν ποτέ ως γονιό