Δικαίωμα σεξουαλικής συνεύρεσης στην έγγαμη σχέση

Πρόσφατη απόφαση του ΕΔΑΔ (H.W. κατά Γαλλίας της 23.01.2025 (προσφυγή αριθ. 13805/21) ασχολήθηκε με την αιτιολογία έκδοσης διαζυγίου ενός ζευγαριού στην Γαλλία, με αιτία την μη εκπλήρωση των συζυγικών υποχρεώσεων.

Η προσφεύγουσα κρίθηκε από τα Γαλλικά δικαστήρια αποκλειστικά υπαίτια διαζυγίου, με την αιτιολογία ότι είχε πάψει να έχει σεξουαλικές σχέσεις με τον σύζυγό της. Η προσφεύγουσα δεν παραπονέθηκε για την έκδοση του διαζυγίου, αλλά για την αιτιολογία της δικαστικής απόφασης.

Το ΕΔΑΔ έκρινε ότι η επαναβεβαίωση της αρχής των συζυγικών υποχρεώσεων και το γεγονός ότι το διαζύγιο είχε εκδοθεί με την αιτιολογία ότι η προσφεύγουσα είχε παύσει κάθε σεξουαλική σχέση με τον σύζυγό της συνιστούσαν παρέμβαση στο δικαίωμά της για σεβασμό της ιδιωτικής ζωής, της γενετήσιας ελευθερίας της και του δικαιώματός της σε ελεύθερη αυτοδιάθεση του σώματός της (σωματική αυτονομία).

Καθήκον του ΕΔΑΔ ήταν να διαπιστώσει κατά πόσον τα εθνικά δικαστήρια είχαν επιτύχει δίκαιη ισορροπία μεταξύ των αντίθετων συμφερόντων που εν προκειμένω διακυβεύονταν.

Στην προκειμένη περίπτωση, το ΕΔΑΔ σημείωσε ότι η έννοια των «συζυγικών υποχρεώσεων», όπως ορίζεται στην Γαλλική έννομη τάξη και επιβεβαιώθηκε στην παρούσα υπόθεση, δεν λάμβανε καθόλου υπόψη το δικαίωμα συναίνεσης σε σεξουαλικές σχέσεις. Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΔΑΔ επανέλαβε ότι κάθε μη συναινετική πράξη σεξουαλικού χαρακτήρα συνιστά μορφή σεξουαλικής βίας.

Το ΕΔΑΔ κατέληξε, στο συμπέρασμα ότι η ίδια η ύπαρξη μιας τέτοιας συζυγικής υποχρέωσης αντίκειται τόσο στη σεξουαλική ελευθερία και στο δικαίωμα στην ελεύθερη αυτοδιάθεση του σώματος, όσο και στη θετική υποχρέωση των συμβαλλομένων κρατών στο πλαίσιο της πρόληψης και καταπολέμησης της ενδοοικογενειακής και σεξουαλικής βίας.

Κατά την άποψη του ΕΔΑΔ, η συναίνεση στο γάμο δεν μπορούσε να συνεπάγεται συναίνεση και σε μελλοντικές σεξουαλικές σχέσεις. Μια τέτοια ερμηνεία θα ισοδυναμούσε με άρνηση του καταδικαστέου χαρακτήρα του συζυγικού βιασμού. Αντιθέτως, η συναίνεση έπρεπε να αντανακλά την ελεύθερη βούληση της συζύγου να εμπλακεί σε σεξουαλικές σχέσεις σε μια δεδομένη στιγμή και υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις.

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8).

Πάμε σε κάτι άλλο. Στον νομικό ορισμό της λέξης δικαίωμα. Για να αναλυθεί κατά πόσο υπάρχει δικαίωμα σε ερωτική συνεύρεση σε έγγαμη σχέση.

Δικαίωμα είναι μια ορισμένη εξουσία, η οποία παρέχεται από το δίκαιο σε κάποιο πρόσωπο (φυσικό ή νομικό) για την ικανοποίηση αναγνωριζόμενου από το δίκαιο συμφέροντος του. Π.χ. το δικαίωμα κυριότητας ενός προσώπου επί ενός πράγματος. Όπου υπάρχει δικαίωμα, υπάρχει και κατάχρηση δικαιώματος.

Στο δικαίωμα ενός προσώπου κατά κανόνα αντιστοιχεί η υποχρέωση ενός άλλου. Ως υποχρέωση νοείται η δέσμευση άλλου ή άλλων προσώπων για τήρηση ορισμένης συμπεριφοράς, προκειμένου να ικανοποιηθεί το αντίστοιχο δικαίωμα. Π.χ. στο δικαίωμα κυριότητας ενός προσώπου επί ενός πράγματος αντιστοιχεί η γενική υποχρέωση όλων των άλλων προσώπων, να απέχουν από ενέργειες που θα πρόσβαλλαν το δικαίωμα της κυριότητας του.

Δηλαδή, επιβεβαιώθηκε το αυτονόητο στην απόφαση του ΕΔΑΔ. Δεν μπορεί να υπάρξει δικαίωμα σε ερωτική συνεύρεση σε έγγαμη σχέση. Το όχι στην σεξουαλική συνεύρεση σημαίνει όχι. Ανεξαρτήτως της ύπαρξης έγγαμης σχέσης ή άλλως πως.

*Δημήτρης Απαισιώτης,

Δικηγόρος