Σοβαρές αδυναμίες στο πλαίσιο διακυβέρνησης του Ινστιτούτου εντόπισε η Ελεγκτική-Πώς απαντά ο πρόεδρος

Τα ευρήματα της έκθεσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για το Ινστιτούτο Κύπρου αναφορικά με την περίοδο 2019-2021 και πιθανές περιπτώσεις διασπάθισης δημοσίου χρήματος βρέθηκαν στο επίκεντρο της συζήτησης μεταξύ των μελών της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ελέγχου την Πέμπτη.

Παρόντες στη συζήτηση ήταν ο Πρόεδρος του ΙΚυ Σταύρος Μαλάς, ο Αναπληρωτής Πρόεδρος Μιχάλης Γιάγκου, τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Ερατώ Κοζάκου Μαρκουλλή και Κυριάκος Κόκκινος, καθώς και εκπρόσωποι του Υφυπουργείου Έρευνας και Καινοτομίας και του Υπουργείου Οικονομικών.

Στην εισαγωγική του τοποθέτηση, ο ανεξάρτητος Βουλευτής και εισηγητής του θέματος Ανδρέας Θεμιστοκλέους είπε ότι 15 χρόνια από την πρώτη εγγραφή του θέματος στην Επιτροπή Ελέγχου δεν βελτιώθηκε τίποτα ως προς τις προηγούμενες εισηγήσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και των Βουλευτών.

Συμπλήρωσε ότι κατά τον κοινοβουλευτικό κύκλο 2011-2016, το ζήτημα επανεγράφη στην Επιτροπή Ελέγχου, ενώ η τελευταία έκθεση της ΕΥ αφορά την περίοδο 2019-2021.

Μεταξύ των ευρημάτων των εκθέσεων της ΕΥ όλα τα προηγούμενα έτη, ο κ. Θεμιστοκλέους στάθηκε αρχικά σε εξαγγελία του 2004 περί συμφωνίας συνεργασίας του Ινστιτούτου με τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ των ΗΠΑ, απευθύνοντας το ερώτημα μέχρι ποιο σημείο προχώρησε και γιατί σταμάτησε.

Ο εισηγητής του θέματος, αναφέρθηκε σε περιστατικό του 2012, όταν, όπως σημείωσε, το ΙΚυ διόρισε καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κύπρου με ποσοστό απασχόλησης 24%, η οποία, συνέχισε, δεν δήλωσε την παράλληλη αυτή απασχόληση στο ΠΚ και παρότι το Πανεπιστήμιο στη συνέχεια το πληροφορήθηκε, αυτή συνέχισε να λαμβάνει πλήρεις απολαβές.

Αναφέρθηκε επίσης στην περίπτωση του τέως προέδρου του Ινστιτούτου, ο οποίος, όπως είπε, εργοδοτείται σε ηλικία 74 ετών, κάνοντας αναφορά στον μισθό του και πρόσθεσε ότι υπάρχει συμφωνία για ανακήρυξή του σε ομότιμο πρόεδρο μετά την αφυπηρέτησή του με λήψη συγκεκριμένων ωφελημάτων.

Σχετικά με άλλo ζήτημα, ανέφερε ότι αποφασίστηκαν κίνητρα για την προσέλκυση διακεκριμένων ερευνητών από το εξωτερικό καλύπτοντας έξοδα μετεγκατάστασης, με 8 ζευγάρια εργαζομένων στο Ινστιτούτο, όπως είπε, να έχουν επωφεληθεί των εν λόγω κινήτρων, ενώ αναφέρθηκε και σε πρόσφατη αγορά κατοικίας 4 υ/δ με κόστος 600 χιλ. ευρώ πλησίον του ΙΚυ, η οποία, όπως είπε, είναι κατασκευής του 1960 και βρίσκεται σε κακή κατάσταση.

Κλείνοντας, ο κ. Θεμιστοκλέους απηύθυνε το ερώτημα ποιος διορίζει το ΔΣ του ΙΚυ και ζήτησε επίσημες απαντήσεις και στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις δραστηριότητες του ιδρύματος.

Από την πλευρά των μελών της επιτροπής, ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ Χρίστος Χριστοφίδης είπε ότι οι προϋπολογισμοί του ΙΚυ ψηφίστηκαν από τη Βουλή, το ζήτημα είναι να απαντηθούν συγκεκριμένα ερωτήματα και να γίνει συζήτηση επί αναφορών της ΕΥ.

Η ανεξάρτητη Βουλευτής Αλεξάνδρα Ατταλίδου είπε ότι είναι σημαντικό να γνωρίζει η Επιτροπή λεπτομέρειες για τη διαχείριση πόρων και κονδυλίων, ενώ η Βουλευτής του ΔΗΣΥ Ρίτα Θεοδώρου Σούπερμαν ζήτησε διευκρινίσεις για το ποιες κατηγορίες αφορούν σε διασπάθιση δημοσίου χρήματος.

Επιπλέον, ο Πρόεδρος της Επιτροπής, Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Ζαχαρίας Κουλίας ζήτησε να σταλεί στη γραμματεία της επιτροπής η συμφωνία ίδρυσης και το καταστατικό του Ινστιτούτου.

Σοβαρές αδυναμίες στο πλαίσιο διακυβέρνησης του Ινστιτούτου εντόπισε η ΕΥ

Εκ μέρους της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, ο Διευθυντής Ελέγχου Άκης Κίκας ανέφερε ανατρέχοντας στο ιστορικό ίδρυσης του ΙΚυ ότι το 2004 συστάθηκε εμπίστευμα με ιδιωτική πρωτοβουλία από το Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κύπρου (CREF), ενώ το 2005 συστάθηκε το Ινστιτούτο Κύπρου ως Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης δι’ εγγυήσεων και χωρίς μετοχικό κεφάλαιο ως εκτελεστικός βραχίονας του CREF.

Συμπλήρωσε ότι ως εταιρεία το ΙΚυ υπόκειται σε έλεγχο των οικονομικών του καταστάσεων από ιδιώτες ελεγκτές, ενώ η EY μπορεί να ελέγξει αν η κρατική χορηγία προς το Ινστιτούτο χρησιμοποιήθηκε για τον σκοπό που διατέθηκε.

Είπε επίσης ότι τα συνολικά έσοδα του ΙΚυ για το 2023 ανήλθαν σε 17 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων η κρατική χορηγία αντιστοιχούσε σε 7 εκατ.

Ακολούθως, ο κ. Κίκας αναφέρθηκε στα κύρια ευρήματα της έκθεσης που συνέταξε η ΕΥ για την περίοδο 2019-2021, ξεκινώντας από ζητήματα αναφορικά με το πλαίσιο διακυβέρνησης του Ινστιτούτου.

Όπως σημείωσε, εντοπίστηκαν σοβαρές αδυναμίες, όπως αλληλεξαρτηση και αλληλεπίδραση με το CREF, καθώς όλα τα μέλη του ΔΣ του ΙΚυ είναι και μέλη του συμβουλίου επιτρόπων και της εκτελεστικής επιτροπής του CREF. Εντοπίστηκε επίσης ζήτημα ως προς τον αριθμό των εγγυητών, οι οποίοι, όπως είπε, έπρεπε να είναι επτά, λόγω όμως του θανάτου δύο εξ αυτών είναι πλέον πέντε.

Ένα άλλο σημείο, σύμφωνα με τον κ. Κίκα, αφορά στη συμμετοχή στο συμβούλιο των επιτρόπων των Γενικών Διευθυντών του Υφυπουργείου Έρευνας, του Υπουργείου Παιδείας και της Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης, η οποία, όπως ανέφερε, δεν είναι θεσμοθετημένη και πρέπει να συμπεριληφθεί στο καταστατικό του ιδρύματος.

Σχετικά με τις θητείες των μελών του ΔΣ, είπε ότι προβλέπονται δύο τετραετείς θητείες συν ανανέωση για έναν επιπλέον χρόνο, αν όμως μεσολαβήσει παύση η καταμέτρηση των θητειών ξεκινά από την αρχή, με περιπτώσεις όπου κάποια μέλη των οποίων η θητεία έληξε διορίστηκαν ως επίτιμα μέλη και ξαναδιορίστηκαν ως κανονικά στη συνέχεια.

Ως προς το οικονομικό σκέλος, ο κ. Κίκας ανέφερε αρχικά ότι εντοπίστηκαν μικροέξοδα του CREF που καλύπτονταν από την κρατική χορηγία του ΙΚυ, κάτι που, όπως είπε, δεν δικαιολογείται.

Στη συνέχεια, ανέφερε ότι το CREF είχε ιδρύσει εταιρείες που συμμετείχαν σε σύσταση εταιρειών τεχνοβλαστών, με συμμετοχή 49% των εταιρειών και 51% ερευνητών του ΙΚυ. Όπως σημείωσε, δεν ήταν ξεκάθαρο αν οι εν λόγω ερευνητές δραστηριοποιούνταν σε αυτές τις εταιρείες εκτός του χρόνου εργασίας τους στο Ινστιτούτο, με εισήγηση της ΕΥ να αφορά στον περιορισμό της συμμετοχής υπαλλήλων σε μετοχικό κεφάλαιο εταιρειών στο 24%, να μην αποκομίζουν οι εταιρίες οφέλη από τα αποτελέσματα έρευνας στο ΙΚυ και να καταβάλλεται στο ινστιτούτο αντίτιμο για τη χρήση των υπηρεσιών του όπου αυτή προκύπτει.

Σχετικά με τον τέως πρόεδρο του ΙΚυ, ανέφερε ότι η τελευταία επέκταση της σύμβασής του κατά 17 μήνες δεν είχε εγκριθεί από το ΔΣ, προσθέτοντας ότι αύριο είναι τελευταία του μέρα συνεργασίας με το ΙΚυ και ότι ως επίτιμος πρόεδρος δικαιούται ωφελήματα πρόσβασης σε πόρους του ΙΚυ.

Είπε επίσης ότι σύμφωνα με το επιχειρησιακό σχέδιο του ΙΚυ, από το 2010 θα έπρεπε να χρηματοδοτείται με ίδιους πόρους, συμπληρώνοντας ότι υπάρχει περιθώριο για αύξηση των εσόδων από δίδακτρα, εφόσον σχεδόν σε όλους τους φοιτητές παρέχεται υποτροφία.

Αναφορικά με θέματα προσωπικού, είπε ότι δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή σχέδια υπηρεσίας, αλλά συμβόλαια εργοδότησης που παρουσιάζουν ανομοιομορφία, κάνοντας παράλληλα λόγο για σημαντική αύξηση στον αριθμό του προσωπικού και της μισθοδοσίας, η οποία καλύπτεται εξ ολοκλήρου από την κρατική χορηγία.

Ως προς την παραχώρηση προς το ΙΚυ ιδιοκτησίας του πρώην ΑΤΙ στην περιοχή του Πεντάκωμου, είπε ότι δεν υπάρχει ακόμα σύμβαση μίσθωσης.

Υλοποιήθηκε το 95% των εισηγήσεων της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, λέει ο Μαλάς

Απαντώντας εκ μέρους του ΙΚυ, ο κ. Μαλάς είπε σχετικά με τη διαδικασία διορισμού του ότι το CREF έχει αρμοδιότητα να διορίζει τον πρόεδρο, με τον ίδιο να συμμετέχει σε διαδικασία επιλογής μεταξύ 40 υποψηφίων και να κρίνεται ως ο καταλληλότερος τον Μάιο του 2022.

Αναφερόμενος στους τομείς δραστηριοτήτων του Ινστιτούτου, είπε ότι αυτοί αφορούν την τεχνητή νοημοσύνη και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τις ΑΠΕ και την αποθήκευση ενέργειας, με το ΙΚυ να έχει επιλεγεί για την κατάρτιση της πολιτικής του κράτους για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, η αρχαιολογία και η κλιματική αλλαγή, όπου ο ΙΚυ ορίστηκε φορέας διαχείρισης της πρωτοβουλίας της κυβέρνησης για την κλιματική αλλαγή.

Είπε επίσης ότι το έργο του ΙΚυ αξιολογήθηκε πρόσφατα πολύ θετικά από επιστημονική επιτροπή υπό τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας και χαρακτήρισε το ΙΚυ ως το «πιο ανταγωνιστικό ίδρυμα της Κύπρου» και την Κύπρο την «πιο ανταγωνιστική χώρα στην ΕΕ» σε επίπεδο ανάληψης ερευνητικών προγραμμάτων.

Σχετικά με την αύξηση προσωπικού, είπε ότι αυτή οφείλεται στην αύξηση των αναληφθέντων ερευνητικών προγραμμάτων (130), περιλαμβάνοντας 312 άτομα και 46 εργοδοτούμενους φοιτητές με συμβάσεις έρευνας.

Συμπλήρωσε ότι το ΙΚυ ζήτησε αύξηση της κρατικής χορηγίας ώστε να διατηρήσει εκπαιδευμένο επιστημονικό προσωπικό, ενώ από 1/1/2025 όλοι υπάλληλοι και ο πρόεδρος του Ινστιτούτου αμείβονται στη βάση κλιμάκων χωρίς ωφελήματα, θα λαμβάνουν προσαύξηση κάθε τρία χρόνια, καθώς και μία αύξηση στη βάση απόδοσης.

Σχετικά με την έκθεση της ΕΥ, είπε ότι υπήρξαν 37 παρατηρήσεις, για το σύνολο των οποίων έχουν υποβληθεί απαντήσεις και έχει υλοποιηθεί το 95% των εισηγήσεων, ενώ συμπλήρωσε ότι ως αποτέλεσμα ικανοποίησης και του Υπουργείου Οικονομικών αυξήθηκε και το ποσό της χορηγίας.

Για την αγορά της κατοικίας, είπε ότι αυτή έγινε στο πλαίσιο απόκτησης περιουσιακών στοιχείων από το Ινστιτούτο, εκμεταλλευόμενο τη θέση της πλησίον του ΙΚυ αλλά και της σημαντικά χαμηλότερης από την αγοραία τιμής της.

Για τα θέματα ασυμμετριών στην άσκηση διοίκησης, σημείωσε ότι έπειτα από νομική συμβουλή όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται από το ΔΣ του ΙΚυ από τον Αύγουστο του 2023.

Σχετικά με την περίπτωση καθηγήτριας με παράλληλη απασχόληση στο ΠΚ, είπε ότι το θέμα έχει ρυθμιστεί με συμφωνία ώστε το 24% να λογίζεται ως ποσό και να αποδίδεται στο ΠΚ, το οποίο θα προσλάβει άτομο για να καλύψει το κενό, χαρακτηρίζοντας πολύ σημαντική την προσφορά της εν λόγω καθηγήτριας στην προσέλκυση ερευνητικών προγραμμάτων.

Αναφορικά με την πολιτική αφυπηρέτησης, είπε ότι πλέον προβλέπεται ότι οι καθηγητές του ΙΚυ θα μπορούν να αποχωρούν στα 67 έτη και θα μπορούν να συνεχίσουν ως τα 74 νοουμένου ότι έχουν υπό την ευθύνη τους ερευνητικό πρόγραμμα από το εξωτερικό, με την ανανέωση να επανεξετάζεται επί ετήσιας βάσης.

Για τον προκάτοχό του και τη θέση επίτιμου καθηγητή και προέδρου, είπε ότι θα έχει γραφείο, ενώ θα διατηρήσει τα ερευνητικά προγράμματα υπό την ευθύνη του, για τα οποία ωστόσο δεν θα πληρώνεται. Σημείωσε επίσης ότι η επέκταση παραμονής του τέως προέδρου χωρίς απόφαση του ΔΣ δεν θα επαναληφθεί.

Καταληκτικά, ο κ. Μαλάς ανέφερε ότι από τον προσεχή Μάιο η Γαλλική Ακαδημία Επιστημών θα έχει δύο συμβούλους ex officio στο συμβούλιο επιτρόπων του CREF, ενώ έχει κληθεί να συμμετάσχει και ο πρόεδρος Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών. Συμπλήρωσε ότι το ΙΚυ έχει υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με τη Βουλή των Αντιπροσώπων για την παροχή βοήθειας ως προς τη διαμόρφωση πολιτικών και την ανάπτυξη προγραμμάτων ενημέρωσης των βουλευτών.

Κλείνοντας, τα μέλη της επιτροπής συμφώνησαν η συζήτηση να συνεχιστεί σε επόμενη συνεδρία, με τον Βουλευτή του ΔΗΚΟ Χρίστο Ορφανίδη να ζητά να κατατεθεί στη γραμματεία της επιτροπής η δραστηριότητα του νυν πρόεδρου του ΔΣ του ιδρύματος και κατάλογος με τα μέλη του προσωπικού, ενώ ο κ. Θεμιστοκλέους είπε ότι αναμένει κείμενο με τον αριθμό των εργαζομένων και φοιτητών για την περίοδο 2003-2023, τον αριθμό των ερευνητικών προγραμμάτων και το καταστατικό του ιδρύματος.

Πηγή: ΚΥΠΕ