Οι παράξενες διπλές εκλογές, το πατατράκ των κομμάτων και οι φόβοι για το μέλλον

Η σημαντικότερη ημερομηνία για το κομματικό σκηνικό του τόπου το 2024 ήταν οι διπλές εκλογές της 9ης Ιουνίου. Οι πολιτικές δυνάμεις ρίχθηκαν σε μία πρωτόγνωρη μάχη, με πολλαπλές ταυτόχρονες εκλογικές διαδικασίες διαφορετικής φύσεως και το αποτέλεσμα ήταν, στην πραγματικότητα, ψυχρολουσία. Παρά το ότι για τα ίδια αποτέλεσαν στοιχείο ανάλυσης, κανένας δεν θυμάται πόσο καλά τα πήγαν σε συγκεκριμένες κάλπες τα κόμματα ή πόσους εξέλεξαν στα υψηλόβαθμα αξιώματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Όλοι θυμούνται πως στην κάλπη των Ευρωεκλογών τρίτος αναδείχθηκε ο Φειδίας Παναγιώτου και οι υπόλοιποι προσπαθούσαν εκ των υστέρων να δουν τι πήγε λάθος.

Οι εκλογές ήταν έτσι κι αλλιώς δύσκολες για τις πολιτικές δυνάμεις. Οι εκλογές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης κινούνταν στην σφαίρα του ειδικού, σε μικρές γεωγραφικές περιοχές, και έτρεχαν ταυτόχρονα με τις Ευρωεκλογές, μία εκλογική διαδικασία που αγγίζει κάθε σελίδα της πολιτικής ατζέντας, στην οποία ολόκληρη η Κύπρος είναι ενιαία εκλογική περιφέρεια. Έπρεπε, συνεπώς, να αποτείνονται ταυτόχρονα στα τοπικά και στο παγκύπριο κοινό, σημαντική μερίδα του οποίου, μέχρι και την τελική ευθεία, δεν καταλάβαινε ακριβώς για τι θα ψήφιζε, πόσο μάλλον να καταλήξει σε υποψήφιους που θα στήριζε.

Η σύγχυση μεγάλωνε ακόμη περισσότερο, όταν πολιτικοί που τσακώνονταν στα μεσημεριανά πάνελς για τις Ευρωεκλογές ως αντίπαλοι, κάθονταν το βράδυ σε προεκλογικές εκδηλώσεις πλάι πλάι και χειροκροτούσαν συντονισμένα τον κοινό τους υποψήφιο δήμαρχο ή περιφερειάρχη. Αυτή η εικόνα υποκρισίας ενδεχομένως ήταν πολύ πιο σημαντική από όσο αντιλαμβάνονταν τότε, καθώς δεν αποκλείεται να συνέτεινε στο μέγεθος της απαξίωσης που εκδηλώθηκε στην κάλπη.

Η προεκλογική περίοδος πριν από τις διπλές εκλογές δεν ήταν καλή. Η ταυτόχρονη πραγματοποίησή τους δεν επέτρεψε ποτέ να γίνουν οι εις βάθος συζητήσεις που θα βοηθούσαν τα κόμματα να παρουσιάσουν στους πολίτες τις θέσεις τους, καθώς ο εκλογικός χρόνος και χώρος εκ των πραγμάτων μοιραζόταν μεταξύ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των Ευρωεκλογών, ενώ συχνά «έκλεβε» από αυτόν η ανάγκη για κατ’ επανάληψη επεξήγηση της διαδικασίας στους πολίτες, που κλήθηκαν να ψηφίσουν σε πολλαπλά ψηφοδέλτια και για θεσμούς που δεν αναγνώριζαν.

Και ακόμη και όταν κατάλαβαν για τι ακριβώς ψήφιζαν, προέκυψε άλλη μία «παρενέργεια», την οποία μάλλον δεν προέβλεψαν τα κόμματα όταν τοποθετούνταν θετικά για την ταυτόχρονη πραγματοποίηση των δύο εκλογών, θεωρώντας ότι το αυξημένο ενδιαφέρον θα έφερνε περισσότερο κόσμο στις κάλπες: Οι κομματικά ταγμένοι πολίτες ένοιωθαν ότι έκαναν το «κομματικό καθήκον» τους και χωρίς να ψηφίσουν το κόμμα και τους εκλεκτούς του σε τέσσερα ή έξι ή οκτώ ψηφοδέλτια.

Τα πολλά ψηφοδέλτια λειτούργησαν ως «νομιμοποίηση» κομματικής παρασπονδίας, με αποτέλεσμα οι ψηφοφόροι να μην επιδεικνύουν ενιαία εκλογική συμπεριφορά. Ως εκ τούτου, παρουσιάστηκαν στην ίδια κάλπη αποκλίσεις, κάποιες φορές τεράστιες, αναφορικά με τα αποτελέσματα του ίδιου κόμματος στις διαφορετικές εκλογικές διαδικασίες. Δεδομένου, δε, του έντονου κοινωνικού χαρακτήρα που έχουν οι διπλές εκλογές, ήταν ακόμη ευκολότερο, ακόμη και για τους κομματικούς, να ψηφίσουν τον γνωστό ή τον συγγενή τους, που κατέβαινε με άλλο κόμμα, αφού ψήφισαν το κόμμα αλλού. Αυτή η άτυπη «οριζόντια ψηφοφορία» μπέρδεψε ακόμη περισσότερο τα πράγματα για τις πολιτικές δυνάμεις, που είδαν τους ίδιους ψηφοφόρους που τους στήριζαν σε ένα ψηφοδέλτιο να στηρίζουν αντίπαλο σε άλλο.

Ο πλέον καθοριστικός παράγοντας, όμως, όπως αποδείχθηκε, ήταν η αυξανόμενη απαξίωση του κόσμου, η οποία μάλιστα απευθυνόταν προς ολόκληρο το κομματικό σύστημα και όχι μεμονωμένα στα πιο παραδοσιακά κόμματα, που έτσι κι αλλιώς βρίσκονται σε μία πορεία αποσυσπείρωσης εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία. Η μόνη πολιτική δύναμη που επεβίωσε της απαξίωσης αυτής ήταν το ΕΛΑΜ, το οποίο συνέχισε και σε αυτές τις εκλογές την ανοδική του πορεία. Μάλιστα, το γεγονός πως κάποια άλλα κόμματα -τα οποία φάνηκε πως ήθελαν να τιμωρήσουν οι πολίτες- του χτυπούσαν συνεχώς, ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα πριν από τις εκλογές, μπορεί και να ευνόησε το κόμμα, που για πρώτη φορά βρέθηκε και στα έδρανα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στην τρίτη θέση στην κατάταξη. Το ΕΛΑΜ, βέβαια, εξακολουθεί να παρουσιάζεται ως αντισυστημικό, κάτι που επίσης φαίνεται να δούλεψε υπέρ του. Αν, μάλιστα, δεν απορροφούσε τόσο μεγάλο κομμάτι της ψήφου διαμαρτυρίας ο Φειδίας Παναγιώτου, δεν αποκλείεται να είχε καλύτερη επίδοση, φλερτάροντας με ακόμη ψηλότερο ποσοστό.

Οι υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις κατέγραψαν απώλειες, μεγάλες ή μικρές. Ίσως πιο προφανείς να ήταν αυτές του ΑΚΕΛ και του ΔΗΚΟ, καθώς το πρώτο έχασε τη μία από τις δύο έδρες που είχε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το δεύτερο την μόνιμη τρίτη θέση στην κομματική κατάταξη, καθώς διολίσθησε στην πέμπτη θέση. Για διάφορους, λόγους, όμως, που δεν σχετίζονται μόνο με τα ποσοστά αλλά και τις επιδόσεις στις κάλπες για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ήταν μια κακή βραδιά για όλους. Ήταν κυρίως η βραδιά που αντιλήφθηκαν πόσο έχουν αποδομηθεί και πόσο εύκολα μπορούσαν να αντικατασταθούν στα μάτια μίας μερίδας των ψηφοφόρων.

Ο Φειδίας Παναγιώτου, ένας influencer, που μόνος του παραδεχόταν ότι ήταν άσχετος με την πολιτική, κατάφερε να πείσει 71,330 ψηφοφόρους να τον ορίσουν ως εκπρόσωπό τους στο Ευρωκοινοβούλιο, συγκεντρώνοντας σχεδόν το 20% των ψήφων. Βρέθηκε στην τρίτη θέση της κατάταξης, αφήνοντας πίσω του όλα τα κόμματα της Βουλής, πλην του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ, και έκτοτε πολιτεύεται με… βιντεάκια και άλλες ενέργειες που επικρίνονται έντονα, ενόσω τα κόμματα προσπαθούν να συνέλθουν από το χαστούκι που τους έδωσε.

Η εκλογή του Φειδία οδήγησε τα κόμματα σε μία διαδικασία αυτοκριτικής αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο κατά πόσον τα οδήγησε όντως στον δρόμο της αλλαγής. Υπήρξαν σκέψεις, πρωτοβουλίες και σχεδιασμοί, αναμένονται στις αρχές του νέου χρόνου και συνέδρια, ωστόσο δεν φάνηκε οι πολιτικές δυνάμεις να αλλάζουν, μέχρι στιγμής, πραγματικά τους τρόπους τους. Δεν φάνηκε να βρήκαν τρόπο να προσεγγίσουν περισσότερο τους απλούς πολίτες, δεν φάνηκε να βρήκαν τρόπο να τους κάνουν να αισθανθούν ότι ανταποκρίνονται πραγματικά στις ανάγκες τους, ενώ στις αποτιμήσεις τους εντόπισαν αυτές τις αδυναμίες. Φάνηκε απλώς ότι αγχώθηκαν από το πατατράκ των διπλών εκλογών και ότι φοβούνται ότι θα διπλασιαστεί το πατατράκ στις Βουλευτικές Εκλογές.

Το 2024 άφησε πίσω του κόμματα πιο ευάλωτα. Θα φανεί εντός του 2025 αν άφησε πίσω του και κόμματα πιο σοφά.