Πυκνώνουν οι συστάσεις για διαχωρισμό των εξουσιών του Εισαγγελέα, άγνωστο πότε θα κατατεθεί το νομοσχέδιο

Ένα από τα πλέον σημαντικά νομοσχέδια που αναμένεται να τεθούν ενώπιον της Βουλής το επόμενο διάστημα είναι αυτό του διαχωρισμού των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα. Αν και δεν έχει προσδιοριστεί χρονικά πότε θα γίνει η κατάθεση από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, ο Μάριος Χαρτσιώτης τον Μάιο ενημέρωσε τη Βουλή ότι η μελέτη που κρίθηκε αναγκαίο να προηγηθεί είχε ολοκληρωθεί και είναι σε εξέλιξη η σύνταξη του νομοσχεδίου.

Μέχρι τον Σεπτέμβριο, που θα ανοίξει η Βουλή μετά τις καλοκαιρινές διακοπές, θα έχουν ήδη παρέλθει περισσότεροι από τρεις μήνες από την έναρξη της σύνταξης του νομοσχεδίου και, παρά το γεγονός πως θεωρείται νομικά πολύπλοκο, θα πρέπει να ολοκληρωθεί. Ωστόσο αποτελεί ερώτημα τι θα συμβεί με τον νομοτεχνικό έλεγχο, μία δουλειά που αναλαμβάνει η Νομική Υπηρεσία, καθώς θα πρέπει να ελέγξει νομοσχέδιο που αφενός την αφορά και αφετέρου δεν καλοβλέπει. Θα φανεί στην πορεία κατά πόσον αυτό θα προξενήσει περαιτέρω καθυστερήσεις, δεδομένου ότι επρόκειτο για μια προεκλογική δέσμευση του Νίκου Χριστοδουλίδη, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία από τον Μάρτιο του 2023.

Ο διαχωρισμός των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα αποτελεί πάγιο αίτημα μερίδας βουλευτών, προερχόμενων από διάφορα κόμματα, καθώς θεωρείται ότι η υφιστάμενη κατάσταση δεν είναι συμβατή με τις σύγχρονες ανάγκες και συγκεντρώνει στα χέρια του εκάστοτε Εισαγγελέα υπερεξουσίες. Δεδομένου ότι ο Γενικός Εισαγγελέας συνεχίζει να έχει το ανέλεγκτο, οι υπερεξουσίες αυτές καθίστανται πιο ισχυρές. Για αυτό και εκφράζεται εδώ και χρόνια, πλέον, η άποψη πως είναι επιτακτική η ανάγκη ο νομικός σύμβουλος του κράτους και ο δημόσιος κατήγορος να πάψουν να είναι το ίδιο πρόσωπο και οι υπηρεσίες των οποίων προΐστανται να είναι διαφορετικές.

Η ανάγκη αυτή δεν εντοπίζεται μόνο από το πολιτικό προσωπικό της Κύπρου αλλά και από ευρωπαϊκά και διεθνή όργανα που παρακολουθούν την πορεία της Δικαιοσύνης στον τόπο μας. Στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου το 2024, που κυκλοφόρησε στα τέλη Ιουλίου, υπογραμμίζεται εκ νέου το ζήτημα αυτό. Η σύσταση προς την Κυπριακή Δημοκρατία είναι να προωθήσει τους σχεδιασμούς για τη θέσπιση νομοθεσίας που θα έχει ως στόχο τη σαφέστερη διάκριση μεταξύ των συμβουλευτικών και των εισαγγελικών καθηκόντων του Γενικού Εισαγγελέα, και να λάβει μέτρα για την καθιέρωση αποτελεσματικού ελέγχου αποφάσεων να μην ασκήσει δίωξη ή να διακόψει διαδικασία.

Σε άλλη έκθεση της Κομισιόν, δε, που κυκλοφόρησε ένα μήνα πριν, σημειώνεται ότι «η ανεξαρτησία και η λογοδοσία της υπηρεσίας κατηγόρων παραμένει αδύναμη. Οι ανησυχίες σχετίζονται με τον διπλό ρόλο του Γενικού Εισαγγελέα ως νομικού συμβούλου της Κυβέρνησης και επικεφαλής της υπηρεσίας κατηγόρων, με ευρείες διακριτικές εξουσίες, που δεν υπόκεινται σε οποιοδήποτε έλεγχο».

Συνεπώς, πέραν της αντίδρασης που υπάρχει στο εσωτερικό, πλέον καταγράφεται κατ’ επανάληψη και η ανησυχία ευρωπαϊκών θεσμών για τον διπλό ρόλο του Γενικού Εισαγγελέα, καθώς και για το γεγονός ότι τον ασκεί χωρίς ουσιαστικό έλεγχο. Αν και το νομοσχέδιο που ετοιμάζεται δεν αγγίζει το θέμα του ελέγχου (για τον οποίο η ίδια η Νομική Υπηρεσία πρότεινε κάποιας μορφής αυτορρύθμιση, που δεν έτυχε ένθερμης υποδοχής από τους βουλευτές), τουλάχιστον θα δώσει μια μόνιμη λύση σε ό,τι αφορά την συνύπαρξη των νομικών συμβούλων και των δημόσιων κατηγόρων στη Νομική Υπηρεσία, που όπως έχει πολλές φορές επισημανθεί, δεν δημιουργεί το ιδεατό περιβάλλον για την Δικαιοσύνη στον τόπο μας.

Η ανάγκη για τον διαχωρισμό των αρμοδιοτήτων του Γενικού Εισαγγελέα γίνεται όλο και πιο σαφής κάθε φορά που με κάποιο τρόπο έρχεται στην επιφάνεια η σύγκρουση των ρόλων του. Ίσως η περίπτωση που απασχολεί περισσότερο την κοινή γνώμη είναι αυτή του εθνοφρουρού Θανάση Νικολάου. Επί σχεδόν 20 χρόνια η Νομική Υπηρεσία, ως ο δικηγόρος του κράτους, υπεραμυνόταν των ενεργειών του (για τις οποίες, μάλιστα, η Κυπριακή Δημοκρατία καταδικάστηκε και από το ΕΔΑΔ), ενώ μετά το πόρισμα της θανατικής ανακρίτριας ότι ο θάνατός του οφείλεται σε δολοφονία, θα πρέπει όταν εντοπιστούν οι ένοχοι να τους διώξει, ως δημόσιος κατήγορος.

Μάλιστα, με την πρόσφατη εξέλιξη της προσφυγής του ιατροδικαστή Πανίκου Σταυριανού για έκδοση διατάγματος certiorari, περιπλέκονται ακόμη περισσότερο τα πράγματα, καθώς ο ίδιος ο Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας δήλωσε στο Δικαστήριο πως η θανατική ανακρίτρια υπέπεσε σε νομική πλάνη, με την οικογένεια να θέτει θέμα αμεροληψίας και σύγκρουσης συμφέροντος, δεδομένης της διαχρονικής θέσης της Νομικής Υπηρεσίας πως ο 26χρονου του Θανάση οφείλεται σε αυτοχειρία.

Με την απόφαση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου στην αίτηση του Γενικού Εισαγγελέα κατά του Γενικού Ελεγκτή να εκκρεμεί και να αναμένεται επίσης σύντομα, κάτι που αναπόφευκτα θα επιφέρει και αλλαγή προσώπων, αναλόγως ποια πλευρά κερδίσει, η Κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει αποφασιστικά με αυτή η μεταρρύθμιση. Πάντως, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος θα κληθεί να λάβει συγκεκριμένες αποφάσεις, επιβεβαίωσε ότι η διαδικασία για το νομοσχέδιο βρίσκεται στο τελικό της στάδιο.