Οι προσεγγίσεις της Άγκυρας στο μενού της άτυπης συνόδου των ΥΠΕΞ στις Βρυξέλλες

Στο γεύμα της άτυπης συνόδου του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που πραγματοποιείται σήμερα στις Βρυξέλλες, θα διαπιστώσουν οι Ευρωπαίοι ΥΠΕΞ αν είναι εύπεπτα ή δύσπεπτα αυτά που έχει να τους πει ο Τούρκος ομόλογός τους. Ο Χακάν Φιντάν έλαβε πρόσκληση συμμετοχής, μετά από αρκετά χρόνια διακοπής αυτών των επαφών, με την σύμφωνο γνώμη και της Λευκωσίας και η ΕΕ περιμένει να ακούσει τις προσεγγίσεις του για τα ευρωτουρκικά.

Η συζήτηση των ευρωτουρκικών είναι μια περίπλοκη εξίσωση για την ΕΕ. Όχι μόνο γιατί σημαντικό κομμάτι της είναι το Κυπριακό, στο οποίο η τουρκική στάση καθίσταται όλο και πιο αδιάλλακτη με την πάροδο του χρόνου, αλλά επειδή η Τουρκία δείχνει να θέλει τα οφέλη μιας στενότερης σχέσης με το μπλοκ αλλά χωρίς να κάνει τις απαραίτητες υποχωρήσεις ή αλλαγές που θα την ευθυγραμμίσουν μαζί του. Αυτά τα ζητήματα αφορούν τόσο τις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, δεδομένου ότι η Άγκυρα σε αυτό τον τομέα μάλλον απομακρύνεται από την ΕΕ παρά να την προσεγγίζει, αλλά και την εξωτερική πολιτική, στην οποία η Άγκυρα πολύ συχνά βρίσκεται στην αντίπερα όχθη. Αρνείται, για παράδειγμα, συστηματικά να εφαρμόσει τις κυρώσεις στη Ρωσία, ένα ζήτημα που αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, ενώ δεν συνταυτίζεται μαζί της σε μία σειρά από σοβαρότατα ζητήματα, τα οποία δυσχεραίνουν την όποια συμπόρευση.

Ταυτόχρονα η Τουρκία έχει σημαντικό ρόλο στη Μεσόγειο, στην οποία αποδίδει ιδιαίτερη σημασία πλέον η ΕΕ, λόγω του πολυσύνθετου χαρακτήρα της, ως μια ασταθής περιοχή διαδοχικών κρίσεων, η κυριότερη μεταναστευτική οδός και ένας δυνητικός εναλλακτικός ενεργειακός διάδρομος. Υπενθυμίζεται, μάλιστα, πως για πρώτη φορά, στη νέα Κομισιόν θα υπάρχει εξειδικευμένο χαρτοφυλάκιο για τα μεσογειακά ζητήματα, με τη Λευκωσία να είναι μία από τις πρωτεύουσες που το διεκδικεί. Με την Τουρκία να επιχειρεί να καταστεί ηγεμόνας σε μια περιοχή ειδικού βάρους για την ΕΕ, είναι προφανές πως θα επιθυμούσε να έχει καλύτερες βάσεις συνεργασίας και όχι να διαχειρίζεται απειλές εναντίον κρατών μελών της.

Το μεγαλύτερο αγκάθι, βέβαια, συνεχίζει να είναι το Κυπριακό, καθώς η Τουρκία παραμένει υπό ένταξη χώρα, που ζητά πολύ στενότερες σχέσεις, ενώ κατέχει ευρωπαϊκό έδαφος και δεν κάνει κανένα βήμα ως προς τις κυπρογενείς της υποχρεώσεις. Πλέον, μέσω των Συμπερασμάτων του Απριλίου, υπάρχει μια «φρέσκια» διασύνδεση μεταξύ των ευρωτουρκικών και του Κυπριακού, στα οποία καλείται η Τουρκία να επιδείξει εποικοδομητική στάση στην προώθηση των τομέων συνεργασίας και επισημαίνεται η σημασία της επανέναρξης της διαδικασίας για λύση στο Κυπριακό, για περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασία των δύο πλευρών.

Ο Υπουργός Εξωτερικών, Κωνσταντίνος Κόμπος, αναμένεται να επαναλάβει τις πάγιες θέσεις της Κυβέρνησης και να επισημάνει τα Συμπεράσματα, ώστε να εκμαιεύσει κάποια αντίδραση ενδεικτική των προθέσεων της κατοχικής χώρας. Αυτό είναι κάτι που θα προσπαθήσει να αποφύγει ο Φιντάν, δεδομένου ότι η Τουρκία ενοχλείται όταν το Κυπριακό αποτελεί εμπόδιο στους σχεδιασμούς της, ιδιαίτερα σε σχέση με την ΕΕ. Η διασύνδεση, ωστόσο, δεν γίνεται μόνο από τη Λευκωσία αλλά και από την ίδια την ΕΕ, με τον εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να υπενθυμίζει, ενόψει του άτυπου συμβουλίου, πως «ένα πολύ σημαντικό μέρος αυτού του μπλοκ των ευρωτουρκικών είναι φυσικά το ζήτημα της Κύπρου και ποιας μεταχείρισης τυγχάνει η Κύπρος από την Τουρκία».

Η τουρκική πλευρά, βεβαίως, όχι απλώς δεν επιδεικνύει εποικοδομητική στάση στο Κυπριακό αλλά τορπιλίζει και κάθε προσπάθεια που προκύπτει. Η άρνηση του Ερσίν Τατάρ να συμμετέχει σε τριμερή συνάντηση τον Αύγουστο, για παράδειγμα, καθώς και τα προαπαιτούμενα που θέτει για επανέναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας με τις ευλογίες της Άγκυρας, τα οποία συνιστούν στοιχεία αναγνώρισης του ψευδοκράτους, αποτελούν ξεκάθαρα αντιπαραγωγική στάση, που δεν βοηθά σε οποιαδήποτε πρόοδο.

Το κατά πόσον ο Χακάν Φιντάν θα δώσει οποιεσδήποτε ενδείξεις για αλλαγή στάσης, όταν βρεθεί απέναντι από τον Κωνσταντίνο Κόμπο, θα φανεί στην πορεία. Από πλευράς της Κυβέρνησης, πάντως, θεωρείται πως έγινε κίνηση καλής θέλησης, με την αποδοχή της συμμετοχής της Τουρκίας στην άτυπη σύνοδο, παρά το γεγονός πως επικρίνεται στο εσωτερικό για μονομερείς ενέργειες χωρίς αντίκρισμα και πλέον είναι η σειρά της κατοχικής χώρας να κάνει βήμα για το Κυπριακό. Δεν είναι ξεκάθαρο πώς θα τοποθετηθεί ο Τούρκος ΥΠΕΞ, ενώ οποιαδήποτε αλλαγή ενδέχεται να εκφραστεί και κατά τη συνάντηση που θα έχει με τον ΥΠΕΞ της Ελλάδας, Γιώργο Γεραπετρίτη.

Το σίγουρο είναι πως ο Φιντάν θα προτιμήσει να καθοδηγήσει τη συζήτηση σε ζητήματα που ενδιαφέρουν τον ίδιο περισσότερο και όχι το Κυπριακό, στο οποίο ουσιαστικά η Τουρκία καλείται να δώσει εξηγήσεις. Αυτά, όπως ήδη έχει διαφημίσει η Άγκυρα, είναι η ενταξιακή της πορεία, η κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες, ο εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης και η εμβάθυνση του διαλόγου για ζητήματα οικονομίας, πολιτικής, μεταφορών και ενέργειας.