Δύο εκθέσεις σε ένα μήνα από ΕΕ για τον διπλό ρόλο του Εισαγγελέα-Ανάγκη για ενίσχυση ελέγχου και λογοδοσίας

Μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα, η ΕΕ εξέδωσε δύο εκθέσεις, μέσα από τις οποίες, μεταξύ άλλων, αναδεικνύει τα ζητήματα που προκύπτουν σε σχέση με τον διπλό ρόλο του Γενικού Εισαγγελέα, ο οποίος από την μια είναι ο νομικός σύμβουλος του κράτους και από την άλλη αποφασίζει για ποινικές διώξεις, ακόμα και για υποθέσεις που η Νομική Υπηρεσία είχε εμπλακεί, εκδίδοντας γνωματεύσεις.

Το όλο ζήτημα βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα της δημόσιας συζήτησης τα τελευταία χρόνια, με την πλειοψηφία, πλην του ίδιου του Γενικού Εισαγγελέα που είχε εκφράσει την διαφωνία του, να κρίνει πως είναι επιτακτική ανάγκη ο διαχωρισμός εξουσιών αλλά και να δοθεί ένα τέλος στον ανέλεγκτο. Μια συζήτηση που αναπτύχθηκε έντονα μετά το 2020, με τον διορισμό της νυν ηγεσίας της Νομικής Υπηρεσίας, οι αποφάσεις της οποίας, τουλάχιστον ένας σημαντικός αριθμός, τέθηκε υπό αμφισβήτηση, ξεσηκώνοντας παράλληλα θύελλα αντιδράσεων. Ειδικότερα στις υποθέσεις που χαρακτηρίζονταν πολύκροτες, είτε γιατί άπτονταν ζητημάτων διαφθοράς, είτε γιατί σε αυτές ενεπλάκησαν πρόσωπα από την πολιτική σκηνή του τόπου ή κρατικοί αξιωματούχοι.

Κατά κάποιο τρόπο, θα μπορούσε να πει κάποιος, πως το σημερινό κλίμα σε βάρος της Νομικής Υπηρεσίας ήταν αναμενόμενο, δεδομένου πως Γιώργος Σαββίδης και Σάββας Αγγελίδης προέρχονταν από το Κυβερνητικό σχήμα του Νίκου Αναστασιάδη. Ως εκ τούτου και λαμβάνοντας υπόψη τις έρευνες που διενεργήθηκαν ή βρίσκονται σε εξέλιξη, οι αποφάσεις που λήφθηκαν ή λαμβάνονται, ακόμα και ορθές να είναι, δημιουργούν σκιές, ειδικότερα όταν στην εξίσωση μπαίνουν οι φιλικές σχέσεις.

Τα τελευταία χρόνια, δεν ήταν λίγες οι φορές που οι επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας βρέθηκαν στον μάτι του κυκλώνα και δέχθηκαν έντονες επικρίσεις, όχι μόνο από πολιτικά κόμματα αλλά κυρίως από την κοινή γνώμη, η οποία βλέπει μεν - γενικότερα - την διαφθορά να καλπάζει, εντούτοις διαπιστώνει το σταγονόμετρο στην απόδοση ευθυνών, κατά ίσο τρόπο. Εξού και πολλές φορές τίθεται υπό αμφισβήτηση όλο το σύστημα της απονομής Δικαιοσύνης, το οποίο συμπεριλαμβάνει όλους τους θεσμούς, η αξιοπιστία των οποίων έχει κλονιστεί, ειδικότερα όταν οι συγκυρίες επαναλαμβάνονται.

Ενδεικτικές για τα πιο πάνω, είναι οι αναφορές στην τελευταία έκθεση της Κομισιόν για το Κράτος Δικαίου, όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται πως «λίγες υποθέσεις προχώρησαν, συμπεριλαμβανομένων υποθέσεων διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο, και ο αριθμός των καταδικαστικών αποφάσεων παρέμεινε περιορισμένος», ενώ σε άλλο σημείο σημειώνεται πως «η αντίληψη του ευρέος κοινού όσον αφορά την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης έχει σημειώσει επιδείνωση σε σύγκριση με το 2023 (54 %), καθώς και σε σύγκριση με το 2020 (55 %)».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Θέσπιση μέτρων για έλεγχο αποφάσεων του Εισαγγελέα ζητά στην έκθεση της για το Κράτος Δικαίου η Κομισιόν

Ανεπαρκής έλεγχος στις αποφάσεις του Εισαγγελέα

Από εκεί και πέρα, σε ό,τι αφορά το κεφάλαιο των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα, η τελευταία έκθεση της Κομισιόν, αναφέρει πως έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος ως προς τη δυνατότητα ελέγχου των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα περί μη άσκησης δίωξης ή διακοπής της διαδικασίας, ωστόσο παραπέμπει στην έκθεση του 2023, όπου υποδείχθηκε πως θα πρέπει να ενισχυθεί η λογοδοσία της Νομικής Υπηρεσίας αλλά και η δυνατότητα ελέγχου των αποφάσεων της, περί μη άσκησης δίωξης ή διακοπής της διαδικασίας, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Ο Γενικός Εισαγγελέας αναφέρθηκε στην θέσπιση εσωτερικής διαδικασίας για τον έλεγχο των αποφάσεων, ωστόσο υποδεικνύεται πως «η αποτελεσματικότητα του προβλεπόμενου ελέγχου όσον αφορά τη διασφάλιση της λογοδοσίας και τη βελτίωση της εμπιστοσύνης του κοινού στις εισαγγελικές αρχές πρέπει να αξιολογηθεί λαμβανομένων υπόψη των ευρωπαϊκών προτύπων», ενώ σε άλλο σημείο αναφέρει πως «η αυστηρή ιεραρχική εσωτερική οργάνωση της Νομικής Υπηρεσίας εγείρει ζητήματα όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της προσφυγής. Επιπλέον, ο οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι ενάγοντες και τα θύματα μπορούν να ζητήσουν επανεξέταση δεν παρέχουν ασφάλεια δικαίου».

Προηγήθηκε έκθεση με τις ίδιες υποδείξεις

Στο ίδιος μήκος κύματος ήταν οι αναφορές και στην έκθεση της ΕΕ που δημοσιεύτηκε στις 19 Ιουνίου 2024, όπου είχε υποδειχθεί πως «η ανεξαρτησία και η λογοδοσία της υπηρεσίας κατηγόρων παραμένει αδύναμη», ενώ σημείωσε πως «οι ανησυχίες σχετίζονται με τον διπλό ρόλο του Γενικού Εισαγγελέα ως νομικού συμβούλου της Κυβέρνησης και επικεφαλής της υπηρεσίας κατηγόρων, με ευρείες διακριτικές εξουσίες, που δεν υπόκεινται σε οποιοδήποτε έλεγχο».

Περαιτέρω αναφέρει πως η ανάγκη να ενδυναμωθεί η ανεξαρτησία των κατηγόρων έχει υπογραμμιστεί στο παρελθόν, ωστόσο, όπως τονίζει, «αυτές οι αδυναμίες δεν αντιμετωπίστηκαν ακόμη». Κάτι, που όπως σημειώνεται στην έκθεση, «μπορεί να υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης και το ευρύτερο πλαίσιο κατά τη διαφθοράς και το επιχειρηματικό περιβάλλον».

Σε ό,τι αφορά τη δικαστική ανεξαρτησία, η έκθεση αναφέρει πως δεν εντοπίστηκαν συστημικές ελλείψεις, ωστόσο τονίζει πως «υπάρχουν ανησυχίες για την ανεξαρτησία και τη λογοδοσία της υπηρεσίας κατηγόρων», λέγοντας περαιτέρω πως «αυτή προκύπτει λόγω του διπλού ρόλου του Γενικού Εισαγγελέα ως νομικού συμβούλου της Κυβέρνησης και ως επικεφαλής της υπηρεσίας κατηγόρων, η οποία έχει ευρείες διακριτικές εξουσίες, που δεν υπόκεινται σε οποιοδήποτε έλεγχο».

Στην δεύτερη έκθεση που δημοσιεύτηκε στις 24 Ιουλίου, γίνεται αναφορά στις διεργασίες της Κυβέρνησης για διαχωρισμό των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα, κάτι το οποίο χαρακτηρίζεται ως θετικό βήμα. Εξάλλου, ο διαχωρισμός των εξουσιών του Εισαγγελέα, αποτέλεσε προεκλογική δέσμευση του Προέδρου της Δημοκρατίας, με αρμόδια πηγή από το Υπουργείο Δικαιοσύνης να δηλώσει στον REPORTER πως το νομοσχέδιο βρίσκεται στο τελικό στάδιο, ωστόσο δεν διευκρινίζεται η χρονική περίοδος που θα αποσταλεί στην Νομική Υπηρεσία για νομοτεχνικό έλεγχο. Αν και ήδη έχει περάσει ένας χρόνος από την εκλογή του Νίκου Χριστοδουλίδη και κάποιοι θεωρούν πως υπήρξε καθυστέρηση, θεωρείται πως όταν το νομοσχέδιο διαβιβαστεί στην Νομική Υπηρεσία, θα χρειαστεί επιπρόσθετος χρόνος, κάποιων μηνών, μέχρι να καταλήξει από το Υπουργικό στην Βουλή.

Ψηλός ο δείκτης διαφθοράς

Πέραν των αναφορών πως δεν υπάρχουν απτά αποτελέσματα σε ότι αφορά τις υποθέσεις διαφθοράς, στην δεύτερη έκθεση της ΕΕ που δημοσιεύτηκε στις 24 Ιουλίου, καταγράφεται η αντίληψη εμπειρογνωμόνων και διευθυντικών στελεχών επιχειρήσεων, οι οποίοι εξέφρασαν την θέση πως το επίπεδο διαφθοράς στον δημόσιο τομέα παραμένει σχετικά υψηλό.

Στον δείκτη αντίληψης της διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας για το 2023, η Κύπρος βαθμολογήθηκε με 53/100 και κατέλαβε την 21η θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την 49η παγκοσμίως.

Η αντίληψη αυτή, όπως καταγράφεται, έχει επιδεινωθεί κατά την τελευταία πενταετία. Σύμφωνα με την ειδική έρευνα του Ευρωβαρόμετρου του 2024, το 91 % όσων απάντησαν, θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη στη χώρα τους (ενωσιακός μέσος όρος: 68 %) και το 61 % όσων απάντησαν αισθάνεται ότι επηρεάζεται προσωπικά από τη διαφθορά στην καθημερινή του ζωή (ενωσιακός μέσος όρος: 27 %).

Όσον αφορά τις επιχειρήσεις, το 96 % των εταιρειών θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη (ενωσιακός μέσος όρος: 65 %) και το 72 % πιστεύει ότι η διαφθορά αποτελεί πρόβλημα για την επιχειρηματική δραστηριότητα (ενωσιακός μέσος όρος: 36 %).

Επιπλέον, το 24 % όσων απάντησαν θεωρεί ότι υπάρχουν αρκετές επιτυχείς ποινικές διώξεις, ώστε να αποτρέπονται τα πρόσωπα από πρακτικές διαφθοράς (ενωσιακός μέσος όρος: 32 %), ενώ το 10 % των εταιρειών πιστεύει ότι τα πρόσωπα και οι επιχειρήσεις που συλλαμβάνονται για δωροδοκία ανώτερου υπαλλήλου τιμωρούνται δεόντως (ενωσιακός μέσος όρος: 31 %).

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Καμπάνα ΕΕ για τον διπλό ρόλο και τις εξουσίες του Εισαγγελέα-«Η ανεξαρτησία και η λογοδοσία παραμένει αδύναμη»