Η εθνικόφρων παράταξη, το δημοψήφισμα του 2004 και ένας ΔΗΣΥ με πρόβλημα ταυτότητας

Η μεγάλη αντίδραση που υπάρχει στο εσωτερικό του ΔΗΣΥ για την επιστολή της Αννίτας Δημητρίου προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για το Κυπριακό ήταν αναμενόμενη. Για μία μερίδα Συναγερμικών, η πρόεδρος του κόμματος ξεπέρασε γραμμές και όρια και ήταν φυσικό ότι θα αντιδρούσαν, ιδιαίτερα μετά τις σκληρές δηλώσεις από την πλευρά της Κυβέρνησης για το θέμα.

Στον ΔΗΣΥ δεν έχουν όλοι τις ίδιες απόψεις για το Κυπριακό. Για την ακρίβεια δεν έχουν όλοι τις ίδιες απόψεις για κανένα θέμα. Από ιδρύσεώς της, η παράταξη αποτελούσε ένα ιδεολογικό κράμα ανάμεσα στις διάφορες αποχρώσεις της Δεξιάς, με τα στελέχη της να συμβιώνουν (συνήθως αλλά όχι χωρίς σοβαρές εξαιρέσεις) αρμονικά, λόγω της μαεστρίας των ηγετικών φυσιογνωμιών της. Η συνύπαρξη διαφορετικών τάσεων λειτουργούσε κυρίως λόγω των προσώπων και της επίκλησης στον κομματικό πατριωτισμό. Το τέλος των φυσικών ηγετών, όχι μόνο στον ΔΗΣΥ αλλά σε όλες τις πολιτικές δυνάμεις, έφερε και το τέλος αυτού του status quo, καθιστώντας πιο έκδηλα τα ζητήματα που υπάρχουν.

Το Κυπριακό ιεραρχείται ως πιο σημαντικό από πολλούς Συναγερμικούς από άλλα ζητήματα με αποκλίνουσες απόψεις, για αυτό και χρειάζονται εξαιρετικά λεπτοί χειρισμοί από την ηγεσία για να περιορίζονται οι αντιδράσεις. Άλλωστε ο ΔΗΣΥ βίωσε τη μεγαλύτερη του διάσπαση το 2004, λόγω της στάσης του στο σχέδιο Ανάν, η οποία οδήγησε στην πόρτα εξόδου μεγάλο αριθμό στελεχών. Οδήγησε, ταυτόχρονα, και στη μεγαλύτερη αμφισβήτηση της κομματικής γραμμής από τη βάση στην ιστορία. Όσο και αν οι ηγέτες του κόμματος -και τότε πρωταγωνιστούσαν κάποιοι εκ των φυσικών του ηγετών- να πίστευαν στην ορθότητα του σχεδίου Ανάν, το ένστικτο της Συναγερμικής βάσης ήταν αντίθετο και η πλειοψηφία των ψηφοφόρων του κόμματος το απέρριψαν. Και αν ο Νίκος Αναστασιάδης δεν είχε την ικανότητα να ενεργοποιήσει τον κομματικό πατριωτισμό, να κρατήσει ισορροπίες και σταδιακά να επαναπατρίσει κάποια από τα στελέχη που έχασε, επαναφέροντας την παράταξη μία δεκαετία αργότερα στην εξουσία, ενδεχομένως η πορεία του κόμματος τα επόμενα χρόνια να ήταν πολύ διαφορετική.

Από το 2004, ωστόσο, ποτέ ο ΔΗΣΥ δεν κατάφερε να έχει ταυτότητα στο Κυπριακό, με την οποία να ταυτίζεται το σύνολο των Συναγερμικών. Εκφραζόταν από τις κατά καιρούς θέσεις της ηγεσίας του και αντιδρούσε ευκαιριακά, προσπαθώντας να κρύψει τις διαφορές κάτω από το χαλί. Είκοσι χρόνια μετά το σχέδιο Ανάν, το Κυπριακό αποτελεί ένα από τα μεγάλα σημεία τριβής στην αντιπαράθεση Νίκου Αναστασιάδη και Αβέρωφ Νεοφύτου που ταλανίζει το κόμμα, με αφορμή τα γεγονότα του Κραν Μοντανά, για τα οποία ο τότε πρόεδρος του ΔΗΣΥ αμφισβητεί τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας όσο και το ΑΚΕΛ. Και αυτό συμβαίνει ενώ αμφότεροι ήταν υποστηρικτές της λύσης Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας και του σχεδίου Ανάν, την ίδια στιγμή που στο κόμμα υπάρχει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό οπαδών του «όχι», μέρος των οποίων απορρίπτουν και τη ΔΔΟ.

Αυτές τις ημέρες φτάνουν στο γραφείο της Αννίτας Δημητρίου επιστολές διαμαρτυρίας για το περιεχόμενο της επιστολής της, ενώ υπήρξαν και μέλη που ζήτησαν τη διαγραφή τους από το κόμμα, καθώς θεωρούν ότι αυτές δεν είναι θέσεις μιας εθνικόφρονος παράταξης. Δεν είναι γνωστό ποιες είναι οι πραγματικές δυναμικές της κάθε θέσης στη βάση. Ωστόσο, εάν η κ. Δημητρίου αποτεινόταν στους απλούς ψηφοφόρους πριν συντάξει την επιστολή της προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για το Κυπριακό και τους ρωτούσε ποιες κινήσεις θεωρούν ότι θα έπρεπε να συμβουλεύσει τον Νίκο Χριστοδουλίδη να κάνει, είναι αρκετά σίγουρο πως οι μονομερείς ενέργειες που πρότεινε δεν θα ήταν η πιο δημοφιλής απάντηση. Και με εξαίρεση τη μερίδα εκείνη που συνεχίζει να λειτουργεί εκδικητικά προς τον Νίκο Χριστοδουλίδη λόγω Προεδρικών επί κάθε ζητήματος, είναι άγνωστο πόσοι άλλοι θα επιθυμούσαν να του ασκήσει το είδος της κριτικής που του άσκησε σε ό,τι αφορά τη βούληση και την πειστικότητά του.

Ο πολυκερματισμός απόψεων υφίσταται και σε πολλά άλλα ζητήματα, τα οποία, ωστόσο, δεν ιεραρχούνται συνήθως τόσο ψηλά όσο το Κυπριακό και, ως εκ τούτου, είναι πιο εύκολη η διαχείρισή τους. Μακροχρόνια, όμως, αδιαμφισβήτητα συμβάλλουν στην συρρίκνωση των ποσοστών του ΔΗΣΥ και κυρίως στην αιμορραγία προς το ΕΛΑΜ, με το οποίο πολύ εύκολα μπορεί να συνταυτιστεί η συντηρητική πτέρυγα του κόμματος σε ζητήματα κοινωνικής υφής. Παρομοίως, συνταύτιση με το ΕΛΑΜ υπάρχει και για μία μερίδα Συναγερμικών και στο Κυπριακό, αφού υπάρχουν στο κόμμα αρκετοί αντιομοσπονδιακοί, ενώ οι θέσεις του στην οικονομία είναι δελεαστικές για τη λαϊκή δεξιά.

«Ο ΔΗΣΥ χρειάζεται σήμερα να επανασυνδεθεί με τις βασικές του τις αρχές. Ο ΔΗΣΥ ήταν πάντα ένα εθνικό κόμμα. Έτσι ήταν που έφτασε στο 33-34%, ως μία σοβαρή πολιτική δύναμη. Όχι με φρου φρου και αρώματα του μοντέρνου, του συρμού, του λεγόμενου δικαιωματισμού και των εναλλακτικών επιλογών, αυτό που λέμε διεθνώς της woke agenda», δήλωσε πρόσφατα ο Πρόδρομος Προδρόμου, σε παρέμβασή του στο Σίγμα.

Όπως φαίνεται, ο κ. Προδρόμου δεν είναι ο μοναδικός που πιστεύει πως ο ΔΗΣΥ είναι αντιμέτωπος με πρόβλημα ταυτότητας. Η δυσαρέσκεια αυτή εκφράζεται συχνά πυκνά από πολλούς «παλιούς Συναγερμικούς» και δεν αφορά τα πρόσωπα που βρίσκονται στο τιμόνι του κόμματος, αλλά γενικά την ιδεολογική κατεύθυνση του ΔΗΣΥ. Εκφραζόταν και επί των ημερών Αβέρωφ Νεοφύτου, αλλά οι συνθήκες ήταν διαφορετικές με την παράταξη στην εξουσία, ενώ τώρα με το κόμμα στην αντιπολίτευση είναι πιο εύκολο να εκδηλώνεται η δυσφορία. Αυτή η γενιά Συναγερμικών, που έζησε το κόμμα τις προηγούμενες δεκαετίες, θεωρεί ότι έχει απωλέσει την ιδεολογική του πυξίδα, με αποτέλεσμα ορισμένες φορές να ακούν τις θέσεις που εκφράζει και να μην το αναγνωρίζουν. Και αυτοί αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά του ΔΗΣΥ μέσα στον χρόνο, ενώ νεαρότερα μέλη ενδεχομένως να μην έχουν τους ίδιους δεσμούς και συνεπώς την ίδια αφοσίωση.

Η Αννίτα Δημητρίου αποδίδει μεγάλη έμφαση στην επαφή με τη βάση και στην αμφίδρομη επικοινωνία, ωστόσο κατά καιρούς αποτελεί ερώτημα σε ποιο βαθμό η πολιτική του ΔΗΣΥ αντανακλά τις δικές τους ανησυχίες σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Η στιγμή για αυτή τη συζήτηση μπορεί να μην είναι η κατάλληλη, αλλά κάποτε πρέπει να γίνει. Γιατί η ταυτότητα είναι απαραίτητη για να ψηφίσεις…