Οι «Υπουργοί» της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η επιλογή του Προέδρου Χριστοδουλίδη

Κλειστά κρατά μέχρι στιγμής τα χαρτιά του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αναφορικά με τις σκέψεις που κάνει για το πρόσωπο που θα αναλάβει χαρτοφυλάκιο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκ μέρους της Κύπρου. Αν και τα προηγούμενα εικοσιτετράωρα ξεκαθαρίστηκε τόσο εκ μέρους του, όσο και από μέρους του ίδιου του Χάρη Γεωργιάδη ότι δεν βρίσκεται στη λίστα του, στην πραγματικότητα δεν έχουν διαρρεύσει οι σκέψεις του, πέραν από κάποιες αναφορές που έγιναν στο παρελθόν, οι οποίες τοποθετούσαν στο κάδρο, πέραν από τον βουλευτή του ΔΗΣΥ, τον πρώην Υπουργό Ενέργειας Γιώργο Λακκοτρύπη και τον νυν Υπουργό Εξωτερικών Κωνσταντίνο Κόμπο.

Το αξίωμα του Επιτρόπου είναι κομβικής σημασίας, αλλά το πρόσωπο αυτό δεν θεωρείται εκπρόσωπος της Κύπρου, με τον τρόπο που η χώρα εκπροσωπείται στο Συμβούλιο ή στο Κοινοβούλιο, επειδή λειτουργούν ως εκπρόσωποι της ΕΕ, τόσο εντός του μπλοκ, όσο και στη διεθνή σκηνή. Αυτό θεωρείται σημαντική αρχή, καθώς οι Επίτροποι διαχειρίζονται και διαπραγματεύονται εκ μέρους της ΕΕ ως σύνολο σε μία πλειάδα ζητημάτων, που εκτείνονται από την εξωτερική πολιτική μέχρι τις εμπορικές συμφωνίες.

Εάν προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε το σύστημα της ΕΕ στην εθνική πολιτειακή αντίληψη, οι Επίτροποι λειτουργούν κατά κάποιο τρόπο ως Υπουργοί, επειδή η Κομισιόν είναι το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ. Ο κάθε ένας έχει υπό την ευθύνη του ένα χαρτοφυλάκιο και ασχολείται με το σύνολο της πολιτικής που εμπίπτει σε αυτό. Στην πράξη, καθορίζουν την πολιτική της ΕΕ στον τομέα τους, προτείνουν και εφαρμόζουν τη νομοθεσία και διαχειρίζονται τον προϋπολογισμό, όπως γίνεται με τα Υπουργεία στα κράτη μέλη. Το «Υπουργικό Συμβούλιο» της ΕΕ ονομάζεται «Σώμα των Επιτρόπων» και «Κολέγιο των Επιτρόπων», ενώ όπως τα Υπουργεία έχουν ξεχωριστά Τμήματα και Υπηρεσίες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει Γενικές Διευθύνσεις, στις οποίες είναι κατανεμημένες οι διάφορες αρμοδιότητες, με περισσότερους από 30,000 υπαλλήλους.

Ο/η Πρόεδρος της Κομισιόν προτείνεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και εκλέγεται επίσημα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και έχει το γενικό πρόσταγμα σε ό,τι αφορά τον διαμοιρασμό των χαρτοφυλακίων. Στην απερχόμενη σύνθεση πλαισιωνόταν από τρεις εκτελεστικούς αντιπροέδρους και τέσσερις αντιπροέδρους. Οι Επίτροποι διορίζονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με βάση τις επιλογές του Προέδρου, αλλά εγκρίνονται από το Κοινοβούλιο κατόπιν της παρουσίασης των θέσεων τους. Αναλόγως του portofolio που κατέχει ο κάθε Επίτροπος, συμμετέχει και σε υποομάδες εξειδικευμένων θεματικών ενοτήτων. Για παράδειγμα η απερχόμενη Κύπρια Επίτροπος, Στέλλα Κυριακίδου, που είχε το χαρτοφυλάκιο της Υγείας και της Ασφάλειας Τροφίμων, συμμετείχε στην ομάδα Επιτρόπων για την Πράσινη Ευρωπαϊκή Συμφωνία και στην ομάδα για την Προώθηση ενός Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής. Οι υπόλοιπες υποεπιτροπές είναι οι: Μια Ευρώπη έτοιμη για τη ψηφιακή εποχή, Μια οικονομία στην υπηρεσία των ανθρώπων, Μια ισχυρότερη Ευρώπη στον κόσμο και Μια νέα ώθηση για την Ευρωπαϊκή Δημοκρατία. Δεν είναι ακόμα γνωστό αν θα συνεχίσουν τα ίδια clusters στη νέα Κομισιόν ή θα δημιουργηθούν διαφορετικά.

Η ίδια η Κομισιόν διακηρύσσει ότι το σύνολο του έργου της κινείται πάνω σε έξι βασικές αρχές: Τη διαφάνεια, τη δεοντολογική συμπεριφορά, τις ίσες ευκαιρίες, την πολυγλωσσία, τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Αυτές αποτελούν μεν ευρωπαϊκές αρχές αλλά και λεπτές ισορροπίες. Πολλές φορές η Επιτροπή κατηγορείται ότι λειτουργεί υπερβολικά τεχνοκρατικά, ασχολείται με λεπτομέρειες και αποτυγχάνει να αξιολογήσει σωστά όλα τα δεδομένα και το γεγονός πως ο αντίκτυπος μιας πολιτικής μπορεί να είναι διαφορετικός στην κάθε χώρα και να επηρεάζει δυσμενώς ορισμένους πληθυσμούς σε σχέση με άλλους. Για αυτό και αποτελεί τεράστια πρόκληση για τον/την επικεφαλής κάθε θεματικού τομέα να μπορεί να λειτουργήσει ταυτόχρονα και με τεχνοκρατικό και με πολιτικό κριτήριο.

Κάθε μία από τις 27 χώρες στέλνει στην Κομισιόν από ένα Επίτροπο, άρα είναι ένα όργανο στο οποίο υπάρχει ίση εκπροσώπηση. Η τάση, ωστόσο, όταν αποφασίζεται ποιος παίρνει τι, είναι να λαμβάνονται υπόψη διάφορα άλλα κριτήρια, τα οποία σε άτυπο επίπεδο καθορίζουν σε κάποιο βαθμό την τελική σύνθεση. Σε αυτά εμπίπτει το μέγεθος και η επιρροή της χώρας, η πολιτική ομάδα με την οποία συνδέεται το άτομο και συνεπώς η ιδεολογική του κατεύθυνση, καθώς και το φύλο του. Με βάση αυτά τα κριτήρια, παρόλο που η Κυπριακή Δημοκρατία έχει θεωρητικά ίσες πιθανότητες με τη Γερμανία να εξασφαλίσει ένα από τα πιο σημαντικά χαρτοφυλάκια, στην πράξη, λόγω του μεγέθους της, περιορίζονται σημαντικά.

Η περίπτωση της Κύπρου είναι ιδιάζουσα, γεγονός που ενδεχομένως να προκαλεί περαιτέρω δυσκολίες στην επιλογή του ονόματος. Ο λόγος είναι γιατί ο Νίκος Χριστοδουλίδης συμμετέχει ως ηγέτης κράτους στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, ωστόσο η παράταξη που είναι ενταγμένη σε αυτό είναι ο ΔΗΣΥ, δηλαδή η αντιπολίτευσή του. Η Κυβέρνηση στο σύνολό της δεν μετέχει στις εργασίες του ΕΛΚ, ενώ παρόλο που η Κύπρος είναι «χρεωμένη» στο ΕΛΚ λόγω της συμμετοχής του Προέδρου, εάν επιλέξει πρόσωπο προερχόμενο από τα κόμματα της συμπολίτευσης, ο/η εκπρόσωπος της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν θα ευθυγραμμίζεται πολιτικά με τον χώρο του ΕΛΚ. Υπενθυμίζεται ότι ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ διασυνδέονται με τους Σοσιαλιστές και Δημοκράτες (μάλιστα το ΔΗΚΟ έχει ευρωβουλευτή στο S&D), ενώ η ΔΗΠΑ συνδέεται με το Renew. Έτσι, για να έχει εκπρόσωπο του ΕΛΚ από την Κύπρο, θα πρέπει ο Νίκος Χριστοδουλίδης να ορίσει πρόσωπο προερχόμενο από την αντιπολίτευση, γεγονός που ενδεχομένως να πυροδότησε και τη συζήτηση για τον Χάρη Γεωργίαδη. Γίνεται, όμως, κατανοητό ότι, υπό τα δεδομένα, αυτό δεν είναι απαραίτητο.

Σημειώνεται ότι, τα τελευταία εικοσιτετράωρα το όνομα του Γιώργου Λακκοτρύπη έχει επιστρέψει στα πολιτικά πηγαδάκια ως πιθανή επιλογή του Προέδρου. «Παίζουν» επίσης τα ονόματα του Κώστα Καδή και της Αναστασιάς Παπαδοπούλου.