Οι μεγάλες ανατροπές, οι πρωτιές και οι πολλές ιδιαιτερότητες-Η ιστορία των Ευρωεκλογών

Τα 20 χρόνια από την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπίπτουν και με τα 20 χρόνια που η Κύπρος έχει παρουσία στο Ευρωκοινοβούλιο. Σε 20 χρόνια η Κύπρος εκπροσωπήθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο από 18 Ευρωβουλευτές. Κάθε εκλογική αναμέτρηση από το 2004 μέχρι το 2019, κατέχει και μια διαφορετική ιστορία να διηγηθεί. Κάθε φορά, το διακύβευμα των εκλογών, ήταν διαφορετικό, αν και οι στόχοι των κομμάτων παρέμειναν λίγο πολύ οι ίδιοι.

Σε αυτά τα 20 χρόνια, στο Ευρωκοινοβούλιο εκπροσωπούνται αδιάλειπτα, τρία κόμματα, ο ΔΗΣΥ, το ΑΚΕΛ και το Δημοκρατικό Κόμμα, ενώ εκπροσωπήθηκαν επίσης, η ΕΔΕΚ, ο συνδυασμός του Γιαννάκη Μάτση «Για την Ευρώπη», και το Κίνημα Αλληλεγγύης, το οποίο δημιουργήθηκε μετά την αποχώρηση της Ελένης Θεοχάρους από τον Δημοκρατικό Συναγερμό. Ο κοινός παρονομαστής, όλων των εκλογικών αναμετρήσεων από το 2004 μέχρι το 2019, είναι πως απόλυτος κυρίαρχος, είναι ο Δημοκρατικός Συναγερμός, ο οποίος αναδείχθηκε πρώτος σε όλες τις μάχες.

Πιάνοντας το νήμα από την αρχή, οι πρώτες Ευρωεκλογές στην Κύπρο πραγματοποιήθηκαν στον απόηχο δύο ιστορικών γεγονότων. Το πρώτο ήταν η απόρριψη του Σχεδίου Ανάν στις 24 Απριλίου και το δεύτερο η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση την 1η Μαΐου.

Οι πρώτες Ευρωεκλογές του 2004, που πέραν της ιδιαιτερότητάς τους, ένεκα του γεγονότος ότι ήταν οι πρώτες Ευρωεκλογές στην Κύπρο, πραγματοποιούνταν σε μια πολιτικά ιδιαίτερα τεταμένη ατμόσφαιρα και με κορυφαίο θέμα συζήτησης το Κυπριακό, αφού τα όσα προηγήθηκαν κατά την περίοδο προ του δημοψηφίσματος, έμελλε ν’ αφήσουν για πολλά χρόνια χαραγμένο το στίγμα τους στο πολιτικό γίγνεσθαι του τόπου.

Την ίδια ώρα, τα γεγονότα του δημοψηφίσματος σηματοδοτούσαν ανατροπές και σημαντικές ανακατατάξεις στον κομματικό χάρτη της χώρας, με τον ΔΗΣΥ να ήταν το κόμμα που πλήρωνε το πιο βαρύ τίμημα και κόστος, ως απόρροια του δημοψηφίσματος για το Σχέδιο Ανάν.

Σημαντικά στελέχη του ΔΗΣΥ αποχώρησαν από την παράταξη διαφωνώντας με την απόφαση της ηγεσίας του κόμματος να ταχθεί υπέρ του «ναι», ενώ περίπου το 66% των ψηφοφόρων του δεν ακολούθησε την επίσημη γραμμή για «ναι», τοποθετούμενο υπέρ του «όχι».

Παράλληλα, και ενόψει Ευρωεκλογών, τα στελέχη που αποχώρησαν από τον ΔΗΣΥ δημιούργησαν δικό τους συνδυασμό επονομαζόμενο «Για την Ευρώπη», με τον οποίο κατήλθαν στις εκλογές. Επικεφαλής του συνδυασμού, μάλιστα, τέθηκε ο πρώην πρόεδρος του ΔΗΣΥ Γιαννάκης Μάτσης, σφραγίζοντας έτσι με τον πλέον εκκωφαντικό τρόπο τη διάσπαση του Συναγερμού.

Παρ’ όλα αυτά, και παρά το γεγονός ότι πολλοί ήταν εκείνοι που προέβλεπαν πανωλεθρία για τον ΔΗΣΥ στις Ευρωεκλογές, τελικά όχι μόνο άντεξε στις…πιέσεις, αλλά κατάφερε, έστω και οριακά, και με το πενιχρό 28,23% που εξασφάλισε, να καταταγεί πρώτη πολιτική δύναμη και να στείλει στις Βρυξέλλες δύο ευρωβουλευτές. Τους Ιωάννη Κασουλίδη και Παναγιώτη Δημητρίου.

Ήταν για τον ΔΗΣΥ μια επιτυχία-οξυγόνο στην ίσως δυσκολότερη στιγμή της ιστορίας του, η οποία θα επούλωνε σε κάποιο βαθμό τις μεγάλες πληγές που άνοιξε το δημοψήφισμα και τα όσα ακολούθησαν στο κόμμα, λειτουργώντας σαν βάλσαμο στην προσπάθεια που ακολούθησε για κλείσιμο της κάνουλας των διαρροών και επάνοδο της παράταξης σε ανοδική πορεία.

Ευρωβουλευτή στις Βρυξέλλες έστειλε και ο συνδυασμός «Για την Ευρώπη», δηλαδή ο συνδυασμός που δημιουργήθηκε από τα στελέχη του ΔΗΣΥ που αποχώρησαν από το κόμμα. Ο συνδυασμός «Για την Ευρώπη» εξασφάλισε 10,80%, με τον Γιαννάκη Μάτση να καταλαμβάνει την μια από τις έξι έδρες που για πρώτη φορά θα κατείχε η Κύπρος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ο συνδυασμός «Για την Ευρώπη», εξασφάλισε την έδρα σε βάρος της ΕΔΕΚ, και συγκεκριμένα για μόλις μερικές δεκάδες ψήφους περισσότερες, αφού σε πραγματικούς αριθμούς ψηφίστηκε από 36.112 ψηφοφόρους, σε σύγκριση με 36.075 ψήφους που έλαβε η ΕΔΕΚ.

Έτσι, η πρώτη απόπειρα των Σοσιαλιστών για εκλογή ευρωβουλευτή αποδείχθηκε αποτυχημένη, αφού οι συγκυρίες της εποχής αποδείχθηκαν μη ευνοϊκές για το Κίνημα, μιας και αν δεν υπήρχε ο συνδυασμός των Συναγερμικών που αποχώρησαν από τον ΔΗΣΥ, το πιθανότερο είναι η συγκεκριμένη έδρα να κατάληγε στην ΕΔΕΚ.

Τόσο οι δύο ευρωβουλευτές του ΔΗΣΥ όσο και ο Γιαννάκης Μάτσης εντάχθηκαν στην πολιτική ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος(ΕΛΚ).

Σε αντίξοες για το κόμμα εποχές, την μάχη των Ευρωεκλογών του 2004 δεν έδωσε μόνο ο ΔΗΣΥ, αλλά σε αισθητό βαθμό και το ΑΚΕΛ, ένεκα επίσης της στάσης της ηγεσίας του έναντι του σχεδίου Ανάν.Επί της ουσίας, και το ΑΚΕΛ πέτυχε τον βασικό του στόχο που ήταν η εκλογή δύο ευρωβουλευτών, με τους Αδάμο Αδάμου και Κυριάκο Τριανταφυλλίδη να μετακομίζουν στις Βρυξέλλες.

Όσον αφορά το ΔΗΚΟ, με τον πρόεδρο του και Πρόεδρο της Δημοκρατίας Τάσσο Παπαδόπουλο να καθίσταται περίπου σαν…εθνάρχης μετά το ηχηρό «όχι» που ζήτησε και άκουσε από τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού για το σχέδιο Ανάν, το εγχείρημα επίτευξης των στόχων του κόμματος στις πρώτες Ευρωεκλογές που πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο δεν αναμενόταν και δεν αποδείχθηκε ιδιαίτερα δύσκολο.

Εξασφαλίζοντας ποσοστό ύψους 17,09%, το ΔΗΚΟ εξασφάλισε μία έδρα. Και ο Μάριος Ματσάκης έγινε ο πρώτος ευρωβουλευτής του κόμματος.

Οι Ευρωεκλογές του 2009, είχαν με τη σειρά τους τις δικές τους ιδιαιτερότητες. Ήταν οι πρώτες εκλογές, μετά την ανάληψη της Προεδρίας της Δημοκρατίας, από τον Δημήτρη Χριστόφια, με τον Άντρο Κυπριανού να τον διαδέχεται στο πηδάλιο του ΑΚΕΛ. Ο Δημοκρατικός Συναγερμός, με πρόεδρο τον Νίκο Αναστασιάδη, ήταν και πάλι ο Μεγάλος Νικητής, με ποσοστό 35,6% έναντι 34,9% του ΑΚΕΛ.

Το ΔΗΚΟ, αν και είχε πτώση των ποσοστών του, κατάφερε να διατηρήσει την έδρα του, αυτή τη φορά με την Αντιγόνη Παπαδοπούλου, η οποία μαζί με την Ελένη Θεοχάρους, έγιναν οι πρώτες γυναίκες Ευρωβουλευτίνες, αφού ο Μάριος Ματσάκης, είχε ήδη αποχωρήσει από το κόμμα και κατήλθε ως ανεξάρτητος. Από τον ΔΗΣΥ επανεξελέγη ο Γιαννάκης Κασουλίδης, ενώ εκλέγηκε και η κ. Θεοχάρους, ενώ από το ΑΚΕΛ, εκλέγηκε ο Τάκης Χατζηγεωργίου και επανεκλέγηκε ο Κυριάκος Τριανταφυλλίδης.

Τέλος, η ΕΔΕΚ κατάφερε να κερδίσει για πρώτη φορά έδρα, με τον Κούλλη Μαυρονικόλα να εκλέγεται Ευρωβουλευτής.

Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα, των Ευρωεκλογών του 2009, ήταν η ραγδαία άνοδος της αποχής. Συγκεκριμένα, η αποχή έγινε πρώτο κόμμα, με ποσοστό 40,60%. την ώρα που το 2004, είχε περιοριστεί στο 27,5%.

Οι Ευρωεκλογές του 2014, διεξήχθησαν κάτω από πολύ διαφορετικές συνθήκες. Μετά την οικονομική κρίση του 2013 και τα όσα πρωτόγνωρα βίωνε ο κυπριακός λαός, μετά το Μάρι το κούρεμα, αλλά και την αλλαγή διακυβέρνησης, με τον Νίκο Αναστασιάδη να έχει εκλεγεί το 2013, το πολιτικό κλίμα, κάτω από το οποίο διεξήχθησαν οι εκλογές, ήταν ιδιαίτερα τεταμένο και πολωμένο.

Ο Δημοκρατικός Συναγερμός, ήταν και πάλι ο μεγάλος νικητής, με το εντυπωσιακό ποσοστό 37,7%, ενώ το ΑΚΕΛ, έχασε οκτώ ολόκληρες ποσοστιαίες μονάδες, πέφτοντας από το 34,9% στο 26,9%. Το ΔΗΚΟ διατήρησε τα ποσοστά του και εξασφάλισε μια έδρα, όπως και η ΕΔΕΚ, με την Ελένη Θεοχάρους να επανεκλέγεται μαζί με τον Χρίστο Στυλιανίδη από τον ΔΗΣΥ, τον Τάκη Χατζηγεωργίου και τον Νεοκλή Συλικιώτη να αποτελούν τη δυάδα του ΑΚΕΛ, τον Κώστα Μαυρίδη να εκλέγεται για πρώτη φορά από το ΔΗΚΟ, όπως και ο Δημήτρης Παπαδάκης με την ΕΔΕΚ.

Κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης πενταετίας, υπήρξαν βέβαια αλλαγές, αφού ο Χρίστος Στυλιανίδης διορίστηκε Ευρωπαίος Επίτροπος, ενώ η Ελένη Θεοχάρους το 2016 αποχώρησε από τον ΔΗΣΥ και ίδρυσε το Κίνημα Αλληλεγγύη.

Ένα από τα αξιοσημείωτα των εκλογών του 2014, ήταν η ραγδαία αύξηση των ποσοστών του ΕΛΑΜ, το οποίο από τις 622 ψήφους και το ποσοστό του 0,22% το 2009, πέντε χρόνια μετά έλαβε 6957 ψήφους και ποσοστό 2,69%.

Το 2019, ήταν επίσης μια ιδιαίτερη εκλογική αναμέτρηση. Ένα από τα στοιχεία που ξεχωρίζουν, είναι το τεράστιο ποσοστό αποχής, το οποίο άγγιξε το 55%, καθώς επίσης και η πτώση των ποσοστών του Δημοκρατικού Συναγερμού, σχεδόν κατά εννιά ποσοστιαίες μονάδες.

Ο ΔΗΣΥ, ωστόσο διατήρησε για ακόμα μια εκλογική αναμέτρηση, διατηρώντας τα σκήπτρα, με ποσοστό 29%, έναντι 27,4% του ΑΚΕΛ. ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ, διατήρησαν τα κεκτημένα, διατηρώντας από μια έδρα. Υπενθυμίζεται πως υπό το φόβο εκλογής Ευρωβουλευτή από το ΕΛΑΜ, υπήρξε μια μεγάλη κινητοποίηση, υπέρ της διατήρησης της έδρας στην ΕΔΕΚ, που στο τέλος πέτυχε τον σκοπό της. Το ΕΛΑΜ ωστόσο, από το 2,69% του 2014, στις Ευρωεκλογές του 2019, εξασφάλισε ένα ποσοστό πέραν του 8% με πραγματικό αριθμό ψήφων το 8,25%.

Οι Ευρωεκλογές του 2019, ήταν και η παρθενική παρουσία της Δημοκρατικής Παράταξης σε εκλογική διαδικασία, με το κόμμα του Μάριου Καρογιάν να λαμβάνει ποσοστό 3,8% και δέκα χιλιάδες ψήφους.

Ένα από τα πλέον αξιοσημείωτα γεγονότα των Ευρωεκλογών του 2019, ήταν η συμμετοχή Τουρκοκυπρίων, με το Κίνημα Γιασεμί, να αποτελεί μια αμιγώς προερχόμενη από την τουρκοκυπριακή κοινότητα παρουσία, με έξι Τ/κ στο ψηφοδέλτιο και τον Νιαζί Κιζίλγιουρεκ να κατέρχεται υποψήφιος με το ΑΚΕΛ.

Ο Νιαζί Κιζίλγιουρεκ, είναι ο πρώτος Τουρκοκύπριος Ευρωβουλευτής και σήμερα επαναδιεκδικεί με το κόμμα της αριστεράς. Πέραν του κ. Κιζίλγιουρεκ, με το ΑΚΕΛ εκλέγηκε και ο Γιώργος Γεωργίου, ενώ από τον ΔΗΣΥ εκλέχθηκαν ο Λουκάς Φουρλάς και ο Λευτέρης Χριστοφόρου. Μετά τον διορισμό του Λευτέρη Χριστοφόρου, στις Βρυξέλλες μετέβη η Ελένη Σταύρου. Από το ΔΗΚΟ επανεκλέγηκε ο Κώστας Μαυρίδης, ενώ από την ΕΔΕΚ ο Δημήτρης Παπαδάκης, ο οποίος λίγους μήνες αργότερα διαγράφηκε από το κόμμα.