Ο καθρέφτης των κομμάτων και η διαδικασία εσωτερικής ανασκόπησης

Όταν προεκλογικά αναλύονταν οι ιδιομορφίες των διπλών εκλογών, ενδεχομένως να μην ήταν εύκολο κανείς να προβλέψει ότι εξίσου ιδιόμορφη θα ήταν και η μετεκλογική συζήτηση. Τα αποτελέσματα ήταν τέτοια, ωστόσο, που δεν επιτρέπουν να γίνει μια κανονική ανάλυση, όπως αυτές που έχουμε συνηθίσει. Κάτι τέτοιο, άλλωστε, θα ήταν τεράστιο λάθος και για τα ίδια τα κόμματα, καθώς το business as usual θα επιβεβαίωνε ένα από τα βασικότερα μηνύματα των εκλογών: Ότι μεγάλη μερίδα των πολιτών πιστεύει πως οι πολιτικές δυνάμεις δεν τους ακούν και δεν λαμβάνουν τα δικά τους μηνύματα.

Με εξαίρεση το ΕΛΑΜ, το οποίο λειτουργεί συστημικά στη πράξη αλλά αντισυστημικά στη ρητορική, όλα τα υπόλοιπα κόμματα κατέγραψαν απώλειες στις Ευρωεκλογές, που ήταν και το σκέλος των διπλών εκλογών που κατέγραφε καθαρά κομματικά αποτελέσματα. Και αν δεν έπεφτε στον πίνακα των αποτελεσμάτων ο Φειδίας Παναγιώτου με το αλεξίπτωτό του, είναι αρκετά πιθανόν η συζήτηση να ήταν η άνοδος του ΕΛΑΜ, όμως και πάλι δεν θα ήταν οι μεγάλες νίκες των υπόλοιπων κομμάτων, που βρίσκονται εδώ και χρόνια σε διαδικασία πτώσης. Έτσι όπως ήρθαν τα πράγματα, όμως, η συζήτηση είναι αναγκαστικά διαφορετική, καθώς πέραν των δικών τους απωλειών σε ποσοστά και της ταυτόχρονης αύξησης του ΕΛΑΜ, οι πολιτικές δυνάμεις έχουν να διαχειριστούν μια πολύ μεγαλύτερη ήττα, την οποία υπέστησαν συλλογικά∙ αυτήν της απόρριψης του ίδιου του πολιτικού συστήματος από σημαντική μερίδα ψηφοφόρων.

Ένας στους πέντε Κύπριους που μπήκε στη διαδικασία να ψηφίσει στις Ευρωεκλογές, επέλεξε έναν ανεξάρτητο υποψήφιο, με βασικότερο κριτήριο ότι δεν ήταν μέρος αυτού που αντιλαμβάνονται ως το σύστημα που διοικεί τον τόπο. Ένας άσχετος με την πολιτική influencer, χωρίς δεσμούς με πολιτικές δυνάμεις και κέντρα λήψεως αποφάσεων, αλλά με δυνατότητα πολύ πιο άμεσης επικοινωνίας και αυθεντικότητα, αξιολογήθηκε ως καλύτερη επιλογή από τους πολιτικούς και τα κόμματά τους, τα οποία διαθέτουν τις γνώσεις, το υπόβαθρο, τον μηχανισμό και την εμπειρία για μια ομαλή πενταετία στο Ευρωκοινοβούλιο. Δεν υπάρχει τρόπος να ιδωθεί το γεγονός αυτό ευνοϊκά για τα κόμματα. Ακόμη και η αρνητική αντιμετώπιση του νεαρού ευρωβουλευτή, δεν συνιστά θετική ανάγνωση για εκείνα.

Για αυτό και η συζήτηση, σε κάποιες πολιτικές δυνάμεις περισσότερο και σε άλλες λιγότερο, κινείται πέραν από τα τετριμμένα. Προφανώς και θα κάτσουν να βρουν τις οργανωτικές τους αδυναμίες και τα λάθη του προεκλογικού. Στα κόμματα με επαρκή διάθεση αυτοκριτικής, θα εξετάσουν και γιατί έκαναν λανθασμένες επιλογές προσώπων. Όμως το βασικό κομμάτι της συζήτησης έχει μετατοπιστεί σε αλλαγές που πρέπει να γίνουν που δεν σχετίζονται άμεσα με την εκλογική διαδικασία αλλά με τον τρόπο που τα κόμματα λειτουργούν και επικοινωνούν. Αυτό είναι, άλλωστε, που απέρριψαν οι πολίτες που δεν πήγαν να ψηφίσουν ή ψήφισαν επιλογές που θεωρούσαν αντισυστημικές και όχι τις οργανωτικές αδυναμίες του επαρχιακού στην Πάφο.

Τα κόμματα με πραγματική διάθεση για αλλαγή αυτή την περίοδο ξεκίνησαν να κοιτούν στον καθρέφτη και να μελετούν ποια στοιχεία είναι που καθιστούν άσχημη την εικόνα τους στους πολίτες. Προσπαθούν να δουν τους εαυτούς τους όχι από μέσα προς τα έξω, αλλά από έξω προς τα μέσα. Και ενδεχομένως αυτή να είναι μια διαδικασία που θα έπρεπε να είχαν κάνει πριν πολύ καιρό.

Με τις συνεδρίες των συλλογικών οργάνων να βρίσκονται σε εξέλιξη και την πιθανότητα πραγματοποίησης αρκετών συνεδρίων τους επόμενους μήνες, δεν είναι ξεκάθαρο ακόμα μέχρι πού θα φτάσει αυτή η διαδικασία εσωτερικής ανασκόπησης και πώς τα ευρήματά της θα μετουσιωθούν σε πραγματικές αλλαγές. Δεν είναι καν βέβαιο αν τα κόμματα θα καταλήξουν στα σωστά συμπεράσματα, όπως και κατά πόσον η θέληση για αλλαγή που εκφράζεται θα είναι εξίσου ειλικρινής εάν αυτή αγγίζει κεκτημένα και θα ανατρέπει συνήθειες πολλών ετών.

Ο καθρέφτης μπορεί να μιλήσει σε όποιον είναι πρόθυμος να ακούσει. Για αποστάσεις μεταξύ των κομμάτων και της κοινωνίας. Για αδυναμίες να περάσουν τα μηνύματα και να εκτιμηθούν οι πολιτικές προτάσεις. Για πεποιθήσεις που υπάρχουν γύρω από τις πολιτικές δυνάμεις, οι οποίες μπορεί να μην ανταποκρίνονται καν στην πραγματικότητα, αλλά καθορίζουν εκλογικές συμπεριφορές εναντίον τους. Για όλα αυτά που δεν κατάφεραν και ας νόμιζαν πως τα κατάφερναν. Για νοοτροπίες μιας άλλης εποχής, για συμπεριφορές μιας άλλης εποχής. Για πολιτικό λόγο μη συμβατό με το σήμερα, για εμμονές και επικέντρωση σε ζητήματα επουσιώδους σημασίας για τους πολίτες. Για έλλειψη κατανόησης ή έκφραση κατανόησης που εκλαμβάνεται ως υποκρισία.

Από εκεί και πέρα, όμως, θα πρέπει να επιδειχθεί και η ανάλογη αποφασιστικότητα ώστε οι αλλαγές που θα αποφασιστούν όντως να εφαρμοστούν. Να μην μείνουν στα χαρτιά και στη θεωρία και να επιστρέψουν όλα στην προηγούμενη κατάσταση πραγμάτων. Να μην κάμψουν τη βούληση οι αντιστάσεις που σίγουρα κάποιοι θα προβάλουν. Να μην αγγίξουν τα πράγματα επιφανειακά, έτσι για να πουν πως κάτι έκαναν και ύστερα να τρέχουν να ψάχνουν το λάθος.

Είναι ξεκάθαρο πως καταγράφονται μεταβολές στην κοινωνία τα τελευταία χρόνια, οι οποίες αγγίζουν και την πολιτική συμπεριφορά. Όποιος δεν αλλάξει μαζί με τον κόσμο που αλλάζει γύρω του, διατρέχει τον κίνδυνο να καταδικαστεί στο παρελθόν.