Οι πικρές διαπιστώσεις και η διάγνωση των κομμάτων για την υπαρξιακή απειλή

Η αναζήτηση ευθυνών για τη αποτυχία του κομματικού συστήματος της Κύπρου στις Ευρωεκλογές δεν φαίνεται να αγγίζει τόσο πολύ τα πρόσωπα, όσο ενδεχομένως να γινόταν υπό άλλες περιστάσεις. Παρόλο που αναπτύσσεται μουρμούρα για τον τρόπο που λειτούργησαν οι ηγεσίες, σε άλλα κόμματα περισσότερο και σε άλλα λιγότερο, ενόσω εξελίσσονται οι συνεδρίες των συλλογικών τους οργάνων δεν φαίνεται ότι η έμφαση βρίσκεται στους χειρισμούς τους, με τον ίδιο τρόπο που ενδεχομένως να βρισκόταν αν είχαν απώλειες μόνο μερικοί και όχι όλοι και δεν υπήρχε η αίσθηση μιας συλλογικής ήττας. Η εκλογή Φειδία Παναγιώτου, όμως, δημιούργησε ένα εντελώς διαφορετικό πεδίο ανάλυσης για τα κόμματα. Ένα πεδίο που πάντα ήταν διαθέσιμο, αλλά σχεδόν κανένας δεν το πλησίαζε.

Είναι σαφές πως από όλους έγιναν λανθασμένοι χειρισμοί και μάλιστα σε όλα τα επίπεδα. Κάποια κόμματα εντοπίζουν σοβαρά προβλήματα στην οργανωτική τους λειτουργία, άλλα στο επικοινωνιακό. Οι διαγνώσεις γίνονται και θα γίνονται και αποτελούν τον ένα πυλώνα στον οποίο θέλουν τα στελέχη να υπάρξουν αλλαγές. Υπάρχει, ωστόσο, η εντύπωση πως, ακόμα και αν γίνονταν όλα αυτά σωστά, ενδεχομένως το αποτέλεσμα να μην ήταν και πολύ καλύτερο, γιατί το πρόβλημα είναι ευρύτερο και βαθύτερο. Τα συστημικά τους ζητήματα είναι πέρα για πέρα αληθινά, όμως φιλτράρονται διαφορετικά όταν το ίδιο το σύστημα τίθεται εν αμφιβόλω. Για αυτό και τώρα προβαίνουν σε πικρές διαπιστώσεις, οι οποίες ενοχλούν αλλά αν δεν αντιμετωπιστούν, το πρόβλημα θα είναι ακόμη μεγαλύτερο στο μέλλον.

Φαίνεται πως τα κόμματα αισθάνονται υπαρξιακή απειλή από την αλλαγή στην εκλογική συμπεριφορά και επικεντρώνονται στην αποτροπή της, παρά σε οτιδήποτε άλλο. Αντιλαμβάνονται, δηλαδή, πως είτε θα αλλάξουν, είτε θα αντικατασταθούν από κάτι άλλο. Οι συζητήσεις των προηγούμενων ημερών εστιάζονται στους τρόπους που θα πρέπει τα ίδια να μεταμορφωθούν, ώστε να μπορούν να είναι συμβατά με τις προσδοκίες της κοινωνίας. Θα πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί πως αυτές γίνονται σε θεωρητικό επίπεδο και η εφαρμογή στην πράξη μπορεί να συναντήσει πολύ περισσότερες αντιστάσεις από ό,τι η θεωρητική συμφωνία.

Στην ουσία, τα κόμματα σιγά σιγά διαπιστώνουν ότι στα μάτια του κόσμου υπάρχει μια πολύ διαφορετική πραγματικότητα από τη δική τους. Κατ’ αρχάς είναι τσουβαλιασμένα όλα μαζί και οι πολίτες φαίνεται να φορτώνουν αμαρτίες του ενός και στα υπόλοιπα. Δεν έχει σημασία αν πολιτικά διαφοροποιούνται, αν δεν είχαν εμπλοκή σε κάτι, αν τήρησαν διαφορετική στάση. Αυτό που φαίνεται να μετρά για μια μερίδα των πολιτών είναι το αποτέλεσμα και επιμερίζεται σε όλους η ευθύνη για αυτό. Εάν, συνεπώς, ένα κόμμα έχει εμπλοκή σε ένα σκάνδαλο, μετατρέπεται σε «σκάνδαλο του πολιτικού συστήματος» σε αυτή τη φάση. Θα πρέπει, συνεπώς, οι πολιτικές δυνάμεις να βρουν τρόπο να σκίσουν το τσουβάλι και να βγουν, πείθοντας την κοινή γνώμη, μέρος της οποίας τις θεωρεί a priori ψεύτες, ότι είναι διαφορετικοί και καθαροί.

Κατανοούν, επίσης, ότι όσο κοντά και αν νόμιζαν οι ίδιοι πως βρίσκονται κοντά στον κόσμο, οι αποστάσεις μετρούνται διαφορετικά από την άλλη πλευρά. Όταν τα κόμματα λένε πως μιλούν με την κοινωνία, συνήθως εννοούν ότι βρίσκονται σε διάλογο με τη βάση τους, η οποία δεν είναι απαραιτήτως αντιπροσωπευτικό δείγμα και την οποία είναι αμφίβολο πόσο λαμβάνουν υπόψιν. Σιγά σιγά καταλαβαίνουν πως η κοινωνία θεωρεί πως εδώ και χρόνια δεν την ακούει κανένας και απάντησε με το ίδιο νόμισμα, αγνοώντας τα κόμματα στην κάλπη. Συνεπώς, μία από τις πιο σημαντικές αλλαγές που πρέπει να δρομολογήσουν είναι να εξεύρουν τρόπους να καλύψουν αυτή την απόσταση και να βρεθούν όντως στο πλευρό του κόσμου και όχι των ομοϊδεατών ψηφοφόρων τους. Να μελετήσουν προσεκτικά τι λένε οι άλλοι, να αντιληφθούν πώς είναι η πραγματικότητα για διάφορες ομάδες του πληθυσμού και να προσαρμόσουν τις πολιτικές τους σε αληθινές ανάγκες και όχι στο τι νομίζουν ότι μπορεί να είναι καλό ή να χρειάζεται ο κόσμος.

Ίσως το σημείο που να ενοχλεί περισσότερο είναι πως πολλοί πολίτες θεωρούν ότι τα κόμματα ζουν σε μια άλλη εποχή, με δομές, οργάνωση και επικοινωνία που ανήκουν στο μπαούλο του χρόνου και όχι στο 2024. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αλλάξουν και τον τρόπο που λειτουργούν, όχι μόνο τις πολιτικές τους. Να σταματήσουν να αναπολούν περασμένα χρόνια και περασμένους ηγέτες, να σταματήσουν να πορεύονται με ξεπερασμένη συνθηματολογία και προτεραιότητες. Να σταματήσουν να θεωρούν ότι έχουν κοτσιανιασμένους ψηφοφόρους και παππούδες που «μεταβιβάζουν» εγγόνια στις κομματικές λίστες, να σταματήσουν να αντιμετωπίζουν την εκλογική τους βάση ως πελάτες τους. Αυτό ενδεχομένως να απαιτεί πάρα πολλές αλλαγές, οι οποίες αγγίζουν και τα πρόσωπα, τόσο στην ηγεσία όσο και στον έμμισθο μηχανισμό τους, γεγονός που σίγουρα θα προκαλέσει αντιδράσεις στην πορεία.

Ενδεχομένως το πλέον σημαντικό είναι πως η προσδοκία για αυτές τις αλλαγές δεν εντοπίζεται μόνο στις απαιτήσεις των στελεχών των πολιτικών δυνάμεων αλλά και στην ίδια την κοινωνία. Σε δημοσκόπηση που δημοσίευσε το philenews την Παρασκευή, το 64% απάντησαν ότι πιστεύουν πως η εκλογή Φειδία Παναγιώτου θα οδηγήσει την πολιτική ηγεσία σε ριζικές αλλαγές όσον αφορά την πολιτική τους συμπεριφορά, ενώ ακόμη 31% εκτιμούν πως ίσως να συμβεί αυτό. Ταυτόχρονα, το ένα τέταρτο θεωρούν ότι το φαινόμενο Φειδία θα κάνει νέα εμφάνιση και στις επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις, με ακόμη 42% να πιστεύουν πως μάλλον αυτό θα συμβεί. Το εύρημα καταδεικνύει πως ο υπαρξιακός κίνδυνος που διαβλέπουν τα κόμματα είναι ορατός και από την ίδια την κοινωνία.

Πάντως, οι πολίτες θεωρούν πως το κυριότερο μήνυμα που έδωσε στα κόμματα η ανατροπή που έφερε ο νεαρός influencer είναι πως ο κόσμος αντιδρά στο κατεστημένο, ακολουθούμενο από την ανάγκη για αλλαγή. Και αν το κατεστημένο συνεχίζει να μην αλλάζει, είναι πολύ πιθανόν να εξακολουθήσουν να αλλάζουν εκείνοι την εκλογική τους συμπεριφορά.