Ο κώδικας τιμής της λαμπρατζιάς, οι βίαιοι νεαροί άντρες και η απουσία σοβαρής μελέτης

Τα γεγονότα το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου αναπόφευκτα προκάλεσαν προβληματισμό σε ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας. Ενώ ο περισσότερος κόσμος βρισκόταν στην εκκλησία, στην κορυφαία στιγμή του χριστιανικού ημερολογίου, ή στην (όχι και τόσο δεδομένη) μεταμεσονύχτια ησυχία του σπιτιού του, είτε επειδή δεν πιστεύει είτε επειδή δεν τον βόλευε, εκατοντάδες νεαρά πρόσωπα, αρκετά εκ των οποίων ανήλικα, βρίσκονταν σε μία εμπόλεμη ζώνη, δημιούργημα της δικής τους παράξενης αντίληψης της παράδοσης.

Ο μικρός σωρός από ξύλα στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας ανέκαθεν εξυπηρετούσε τον συμβολισμό της εξαΰλωσης της προδοσίας, μέσα από την καύση του ομοιώματος του Ιούδα. Τα μικρά παιδιά έριχναν στη λαμπρατζιά και τα μαρτάκια τους, ώστε να προστατευτούν από το κάψιμο του ήλιου. Για δεκαετίες αυτό ήταν η λαμπρατζιά. Ένα αθώο έθιμο, μια φωτιά γεμάτη αναστάσιμο φως, μια δωρεάν μορφή διασκέδασης σε μία εποχή που δεν προσέφερε πολλές επιλογές. Αυτό διδάχθηκε η πλατιά μάζα πως είναι η λαμπρατζιά, αυτό της κληροδοτήθηκε και αυτό συνεχίζει να αναμένει το βράδυ της Ανάστασης.

Τα τελευταία χρόνια, όμως, η λαμπρατζιά σταμάτησε να είναι το πατροπαράδοτο έθιμο αλλά μια πηγή φόβου. Σιγά σιγά έλαβε μια πολύ πιο σκοτεινή μορφή κι ας είναι πολύ πιο μεγάλες οι φλόγες, χάριν στα ακατάλληλα και συχνά πολύ επικίνδυνα υλικά που ρίχνονται σε αυτήν. Πλέον έχει μετατραπεί σε έναν διεστραμμένο κώδικα τιμής αγοριών και νεαρών αντρών, που αντιλαμβάνονται την πλάκα στις γειτονιές ως έναν αρρωστημένο ανταγωνισμό. Και πλέον δεν είναι μια φωτιά. Είναι ένας διαγωνισμός θορύβου, που αγνοεί επιδεικτικά πόσο τρομακτικές είναι οι ολονύχτιες (συχνά και πολυήμερες) κροτίδες και τα πυροτεχνήματα για τα βρέφη και τα ζώα, η οποία αφαιρεί από την εξίσωση την παράδοση και τους συμβολισμούς αλλά και κάθε στοιχείο διασκέδασης, αφού μετατρέπει το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου σε βασανιστήριο για όλο τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Στην εξέλιξη της μεταμόρφωσης αυτής της αθώας παράδοσης έχει πλέον παρεισφρήσει και η ωμή βία. Τα βίντεο που κάνουν τον γύρο του διαδικτύου δεν δείχνουν παιδιά να καίνε κλαδιά. Δείχνουν παιδιά να καταστρέφουν κρατική και ιδιωτική περιουσία. Δείχνουν μικρούς στρατούς να ρίχνονται σε μια μάχη χωρίς κανένα νόημα και χωρίς κανένα τελικό σκοπό, απλώς και μόνο γιατί απολαμβάνουν την αγριότητά της.

Όλο αυτό είναι βαθιά προβληματικό. Αφενός γιατί εμπεριέχει στοιχεία κοινωνικής αποσύνθεσης και αφετέρου γιατί αναδεικνύει την τεράστια αδυναμία των Αρχών να ανταποκριθούν όταν διαταράσσεται η δημόσια τάξη. Για άλλη μία φορά η Αστυνομία φάνηκε κατώτερη των περιστάσεων και μάλιστα έπεσε και θύμα του όχλου, καθώς ένα περιπολικό συμπεριλαμβάνεται στις περιουσίες που βρέθηκαν στο στόχαστρο του όχλου. Επί της ουσίας, η διαχρονική αδυναμία της Αστυνομίας έτυχε εκμετάλλευσης από αυτούς τους νεαρούς, οι οποίοι όχι απλώς έδειξαν να την αντιλαμβάνονται πλήρως, αλλά έκαναν και επίδειξη ισχύος, κοροϊδεύοντας τις Αρχές.

Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν περιορίζεται στην ανεπάρκεια της Αστυνομίας, αλλά του κράτους και της κοινωνίας ευρύτερα. Γιατί αυτοί οι ανήλικοι έχουν γονείς, οι οποίοι είτε δεν γνώριζαν πού ήταν τα παιδιά τους και τι έκαναν ή, ακόμη χειρότερα, γνώριζαν και δεν έβλεπαν το πρόβλημα με το να καταστρέφουν περιουσίες και να τρομοκρατούν αθώους πολίτες. Από πότε θεωρείται αποδεκτό να ανέχονται οι γονείς τέτοιου είδους συμπεριφορές των εφήβων τους και να επιδεικνύουν τέτοια αδιαφορία; Και γιατί, άραγε, δεν προβληματίζεται κανένας γι’ αυτό; Τι έχουν αυτοί οι γονείς στο μυαλό τους που θεωρείται πιο σημαντικό από το να έχουν παιδιά χωρίς αντικοινωνική συμπεριφορά;

Όμως -και αυτό είναι ακόμη πιο ανησυχητικό- αυτοί οι νεαροί, ανήλικοι και ενήλικοι, είναι και παράγωγα ενός εκπαιδευτικού συστήματος που απέτυχε να τους διδάξει βασικές αρχές, όπως ο σεβασμός στον συνάνθρωπο. Απέτυχε να τους διδάξει τα στοιχειώδη, όπως ότι δεν καταστρέφουμε ξένη περιουσία και πως ο νόμος είναι αυτό που ορίζει ο νομοθέτης και όχι κάποιοι άγραφοι, παράλογοι κανόνες του όχλου. Τι είδους πολίτες παραδίδει αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα στην κοινωνία, όταν δεν εμπέδωσαν τόσο στοιχειώδεις αρχές πολιτότητας;

Από τα βίντεο που κατέκλεισαν τις οθόνες μας, εκτός από pixelized φωτογραφίες αναζητούμενων που αναμένεται να δίνει η Αστυνομία στη δημοσιότητα τις επόμενες ημέρες (οι συντεχνιακοί τους ισχυρίζονται ότι έχουν διαταγές να μην κάνουν συλλήψεις εκείνη την ώρα), ώστε οι πολίτες να της πουν ποιοι είναι αυτοί που είχε μπροστά της, προκύπτει και ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο: Όπως και στα υπόλοιπα επεισόδια των τελευταίων μηνών, είτε αυτά ήταν στην Χλώρακα και τη Λεμεσό είτε στα γήπεδα, σχεδόν όλοι οι πρωταγωνιστές είναι ανήλικοι ή ενήλικοι νεαροί άντρες. Σχεδόν δεν υπάρχει ίχνος γυναικείας παρουσίας στις πράξεις βίας και παραβατικής συμπεριφοράς. Έχουμε, λοιπόν, ένα πρόβλημα γένους αρσενικού. Νεαρούς άντρες, που μετατρέπουν την λαμπρατζιά σε θέμα τιμής και τη βίαιη συμπεριφορά σε θέμα ανδρισμού. Και κάποιος πρέπει κάποτε να μελετήσει αυτή τους την ανάγκη. Από πού προκύπτει τόσο μίσος σε παιδιά που μετρούν μερικά χρόνια ζωής και από που προκύπτει αυτός ο τρόπος εκδήλωσής της; Με το να μην μιλούμε ποτέ για το γεγονός πως το ζήτημα αυτό αφορά μια συγκεκριμένη δημογραφική ομάδα, προφανώς και δεν μπορούμε να κάνουμε ως κράτος στοχευμένες παρεμβάσεις προς αυτήν.

Το πρόβλημα δεν θα λυθεί με νομοθετική ρύθμιση των λαμπρατζιών. Θα λυθεί όταν αυτή η ομάδα νεαρών αντρών σταματήσει να θεωρεί τη βία ως πράξη τιμής και ένδειξη ανδρισμού. Θα λυθεί όταν ανακαλύψουμε τι τους ωθεί σε αυτή την συμπεριφορά και όταν αναπτύξουμε τα εργαλεία για να τους απομακρύνουμε από αυτή την νοοτροπία. Και στην Κύπρο έχουμε καταρτισμένους επιστήμονες που μπορούν να βοηθήσουν με αυτά, φτάνει το κράτος να θέλει. Μέχρι να γίνουν ωστόσο, οι Αρχές πρέπει να είναι σε θέση να τους θυμίσουν ότι αυτού του είδους οι πράξεις έχουν επιπτώσεις, σύμφωνα με τον νόμο που κάθε φορά δυσκολεύονται τόσο να εφαρμόσουν.