Ανέτοιμη η Κύπρος για την ανεξάρτητη διαβίωση για ΑμεΑ-«Ο δρόμος είναι γεμάτος με θεσμικά εμπόδια»

Ανέτοιμη να εφαρμόσει πολιτικές για ανεξάρτητη διαβίωση ατόμων με αναπηρία φαίνεται ότι είναι η Κύπρος, σύμφωνα με τις οργανώσεις που εκπροσωπούν τους ΑμεΑ, με τα δεδομένα που επικρατούν αυτή τη στιγμή να υποδεικνύουν ότι η χώρα βρίσκεται αρκετά βήματα πίσω, σε σχέση με το ιδεατό, καθώς μέχρι σήμερα δεν έχουν ληφθεί εκείνες οι αποφάσεις που θα φέρουν τα άτομα με αναπηρία ένα βήμα προς την ανεξαρτησία τους και μακριά από τις ιδρυματικές πολιτικές.

Η 5η Μαΐου έχει οριστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως η πανευρωπαϊκή ημέρα ανεξάρτητης διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία. Όταν είχε οριστεί εκείνη η ημέρα, στόχος ήταν να γίνουν τα βήματα, σε όλα τα κράτη μέλη, που θα έφερνε τα άτομα με αναπηρία πιο κοντά στην ανεξάρτητη διαβίωση. Από τότε μέχρι και σήμερα, στην Κύπρο, είχαν ληφθεί κάποιες αποφάσεις που θεωρούνταν ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, όπως ήταν η προκήρυξη, επί καιρού της αείμνηστης Ζέτας Αιμιλιανίδου, των δέκα σπιτιών για τα άτομα με αναπηρία.

Ωστόσο, αυτό φαίνεται ότι ήταν και το μοναδικό βήμα που έγινε τα τελευταία χρόνια, κάτι που έχει προκαλέσει την έντονη ενόχληση τόσο της ΚΥΣΟΑ, όσο και οργανώσεων που εκπροσωπούν τα άτομα με αναπηρία, που ζητούν όπως ληφθούν άμεσα οι αποφάσεις που θα αλλάξουν την κατάσταση και θα υπόσχονται ανεξάρτητη διαβίωση στους ΑμεΑ, όπως αυτή ορίζεται από τις αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών.

Αυτό που τονίζεται από πλευράς ΚΥΣΟΑ, τη δεδομένη στιγμή, είναι ότι ο δρόμος μετάβασης στην ανεξάρτητη διαβίωση και ενσωμάτωση στην κοινότητα των ατόμων με αναπηρία είναι ακόμα γεμάτος με θεσμικά εμπόδια, με τον πρόεδρό της, Χριστάκη Νικολαΐδη, να εξηγεί πως για δεκαετίες τώρα η Κυπριακή Συνομοσπονδία Οργανώσεων Αναπήρων αγωνίζεται για την ενσωμάτωση των ΄πολιτών με αναπηρία στην κοινότητα και την παροχή σε αυτούς ίσων ευκαιριών συμμετοχής σε όλους τους τομείς της ζωής. Οι προσπάθειες αυτές εντάθηκαν ιδιαίτερα μετά την κύρωση της διεθνούς Σύμβασης των δικαιωμάτων των πολιτών αυτών από τη χώρα μας το 2011.

«Το αίτημα για ανεξάρτητη διαβίωση και ενσωμάτωση στην κοινότητα τίθεται για δεκαετίες τώρα ενώπιον της πολιτείας χωρίς να υπάρξει οποιαδήποτε ανταπόκριση από μέρους τους: Χιλιάδες πολίτες με αναπηρία εξακολουθούν να είναι αποκλεισμένοι και να διαβιούν σε ιδρύματα ενώ χιλιάδες άλλοι είναι σε «απομόνωση» ανάμεσα σε τέσσερις τοίχους στην ίδια τους την κατοικία».

Την κατάσταση που επικρατεί στην Κύπρο είχε κακίσει η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, κατά την εξέταση της κατάσταση στη χώρα, με παρατηρήσεις που δημοσιεύτηκαν στις 8 Μαϊου, 2017. Η Επιτροπή ζήτησε από την Κυπριακή Δημοκρατία όπως αναπτύξει και εφαρμόσει εγγυήσεις που να προστατεύουν το δικαίωμα αυτό των πολιτών με αναπηρία, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται:

- παροχή εξατομικευμένων υπηρεσιών υποστήριξης χρηματοδοτούμενων από το Κράτος,

- διασφάλιση της άσκησης της δικαιοπρακτικής ικανότητας όλων των πολιτών με αναπηρία,

- λήψη μέτρων αποϊδρυματοποίησης για σταδιακή αντικατάσταση των δομών ιδρυματοποίησης (Κέντρα 24ωρης φροντίδας και Κέντρα ημερήσιας φροντίδας), με υπηρεσίες κατάλληλης υποστήριξης που επιτρέπουν στους πολίτες με αναπηρία να ζουν ισότιμα μέσα στην κοινότητα,

- εφαρμογή δομικών αλλαγών και διάθεση των απαραίτητων πόρων, οικονομικών και άλλων, για την υλοποίηση των αλλαγών αυτών, και

- παροχή της δυνατότητας στους πολίτες με αναπηρία να επιλέξουν τον τρόπο και το χώρο διαμονής και τη μορφή διαβίωσης τους.

«Η υιοθέτηση θεσμικού πλαισίου μετάβασης στην ανεξάρτητη διαβίωση πρέπει, επί τέλους, να τεθεί στην ημερήσια διάταξη των προτεραιοτήτων της πολιτείας και να αποτελέσει στην πράξη επείγον ζήτημα μείζονος σημασίας όσον αφορά τις πολιτικές διασφάλισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των πολιτών με αναπηρία».

Η ΚΥΣΟΑ θέλησε να αφήσει αιχμές κατά των Κυβερνήσεων, τόσο της παρούσας όσο και της προηγούμενης, υποδεικνύοντας πως για περισσότερα από δέκα χρόνια αναμένεται η εκπόνηση ενός νομοθετικού πλαισίου, το οποίο θα είναι ευέλικτο για κάλυψη όλων των απαιτήσεων για ανεξάρτητη διαβίωση, για την αποϊδρυματοποίηση και άμεση υιοθέτηση και εφαρμογή μιας επαρκώς χρηματοδοτούμενης στρατηγικής αποϊδρυματοποίησης που να εδράζεται:

- στο σεβασμό της εγγενούς αξιοπρέπειας των πολιτών με αναπηρία,

- στη θεσμοθέτηση υπηρεσιών ανεξάρτητης διαβίωσης,

- στη διασύνδεση των υπηρεσιών αυτών με προγράμματα απασχόλησης και ενσωμάτωσης στην κοινότητα,

- στη λήψη μέτρων παροχής στους πολίτες με αναπηρία της δυνατότητας να επιλέξουν τον τρόπο και το χώρο διαμονής και μορφή διαβίωσής τους, όπως είναι η ενοικίαση κατοικίας όπου το άτομο διαμένει αξιοποιώντας υπηρεσίες προσωπικού βοηθού και εξυπηρέτησης, μαζί με συγγενείς, φίλους ή με μικρό αριθμό άλλων ατόμων με αναπηρία.

Ουσιαστικά, αυτό που ζητά η ΚΥΣΟΑ είναι όπως δημιουργηθεί ένα σύγχρονο, υποστηρικτικό περιβάλλον για τους πολίτες με αναπηρία, με νέο νομοθετικό πλαίσιο, που θα περιλαμβάνει διατάξεις που είναι εναρμονισμένες και να συνάδουν πλήρως με την προσέγγιση που βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα.

«Η Συνομοσπονδία είναι πεπεισμένη ότι η υιοθέτηση στην πράξη του θεσμού της Προσωπικής Βοήθειας, ως υποστήριξης κατευθυνόμενης από τον χρήστη, που διατίθεται στον πολίτη με αναπηρία ως εργαλείο άσκησης του δικαιώματος για ανεξάρτητη διαβίωση και ενσωμάτωση στην κοινότητα, σύμφωνα με τις ατομικές επιλογές και τα ενδιαφέροντά του, θα συμβάλει τα μέγιστα στη διευκόλυνση, ιδίως, των καθημερινών δραστηριοτήτων του και υλοποίηση του καθημερινού του προγράμματος και θα βελτιώσει άρδην την ποιότητα της ζωής όλων των πολιτών με αναπηρία στη χώρα μας».

«Όπως ένας ενήλικας μένει μόνος του, να μπορούν και τα άτομα με αναπηρία»

Την άποψη ότι ελάχιστα έχουν γίνει, προς την κατεύθυνση της πλήρους ανεξάρτητης διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία, συμμερίζεται και ο σύνδεσμος για άτομα με αυτισμό, με την πρόεδρό του, Τασούλα Γεωργιάδου, να τονίζει ότι είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι, που πρέπει επιτέλους να τεθεί σε προτεραιότητα, καθώς οι γονείς που αυτή τη στιγμή φροντίζουν τα παιδιά τους, σε κάποια στιγμή, δεν θα μπορούν να τα εξυπηρετήσουν.

«Πρέπει να ετοιμαστούν κάποιοι χώροι για να μπορούν τα παιδιά μας να ζήσουν ανεξάρτητα. Είναι κάτι που περιλαμβάνεται στη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών. Η φιλοσοφία μας είναι όπως ένας ενήλικας μείνει μόνος του και κάνει οικογένεια, έτσι να μπορούν και τα παιδιά με αναπηρία. Να μπορούν να ζουν σε ένα σπίτι, που θα είναι δικό τους μέχρι να πεθάνουν. Θα είναι ένα σπίτι που θα είναι διαμορφωμένο, για να καλύπτει τις ανάγκες τους, θα είναι ένας χώρος όπου μπορούν να έχουν τις επιλογές τους, αν θα έχουν φροντιστή μαζί τους, είτε χρειάζονται λίγη στήριξη, είτε όχι. Πρέπει να τους παρέχονται αυτά τα πράγματα, για το τι θα φάνε, αν θα πάνε μία βόλτα έξω, αν θέλουν να πάνε στο καφέ».

Σχολιάζοντας τα όσα έγιναν μέχρι στιγμής και αναφερόμενη στις προκηρύξεις επί καιρού Ζέτας Αιμιλιανίδου, η κα. Γεωργιάδου υπέδειξε πως είναι μεν ένα θετικό βήμα, όμως οι δέκα κατοικίες δεν είναι αρκετές, ενώ όσον αφορά στα προγράμματα στήριξης για ενήλικες με αυτισμό, μέσα στο ίδιο το σπίτι, επεσήμανε πως δεν εμπίπτει στο πλαίσιο της ανεξάρτητης διαβίωσης, καθώς είναι μέσα σε ένα σπίτι με τους γονείς και την οικογένειά του.

«Αυτό μπορεί να γίνει σε μία πιο μικρή ηλικία, να εκπαιδευτούν οι οικογένειες, για να μπορούν να στηρίξουν τα παιδιά τους και να τους μάθουν ότι κάποια στιγμή να φύγουν από την οικογένεια και να πάνε να ζήσουν στην ανεξάρτητη διαβίωση. Εμείς θέλουμε να υπάρχει ο χώρος και το προσωπικό που θα καλύπτουν τις ανάγκες των παιδιών και οι δικλίδες ασφαλείας για τον σεβασμό και την προσωπικότητα του κάθε ατόμου».

Σημειώνεται πως ο Σύνδεσμος με αυτισμό έχει επαφές με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Κυβέρνησης, όπως είναι το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας και το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης, ώστε να καταλήξουν στις αποφάσεις για να ανοίξει το κεφάλαιο της ανεξάρτητης διαβίωσης και αυτή τη στιγμή αναμένουν τις τελικές θέσεις της Κυβέρνησης.

«Θέλουμε να μπορούν να πηγαίνουν στο σούπερ μάρκετ μόνα τους τα ΑμεΑ»

Από πλευράς της, η πρόεδρος του Συνδέσμου «Αγκαλιά Ελπίδα», για άτομα με εγκεφαλική παράλυση, Γιούλα Πιτσιάλη, εξήγησε πως η ανεξάρτητη διαβίωση για σημαίνει το άτομο να επιλέγει από μόνο του το καθημερινό του πρόγραμμα. Κάτι που, όπως τόνισε, δεν συμβαίνει στην Κύπρο.

«Υπάρχουν ιδρυματικού τύπου πολιτικές. Άρχισαν να κάνουν τα σπιτάκια, όμως τα διαχειρίζονται οργανισμοί και παιδιά ενήλικες μένουν μαζί, που είναι μαζί σε ομάδες οι ενήλικες και το πρόγραμμα καθορίζεται από τον οργανισμό. Εμείς εκείνο που επιδιώκουμε είναι να αποφασίζει το κάθε άτομο από μόνο του. Να επιλέγει μόνο του που θα μείνει, τι στήριξη χρειάζεται, αν θέλει προσωπικό βοηθό ή φροντιστή και το κράτος να μένει κοντά του, για να του παρέχει στήριξη, ώστε να μπορεί να ζει ανεξάρτητο».

Μέσα από τις σωστές πολιτικές για ανεξάρτητη διαβίωση, στην ουσία, οι γονείς επιθυμούν όπως τα παιδιά τους με αναπηρία έχουν την ευκαιρία να πηγαίνουν στο σούπερ μάρκετ μόνα τους, να μπορούν να μαγειρεύουν στο σπίτι τους, να επιλέγουν το άτομο που θα τους φροντίζει, αν το χρειάζονται.

«Έγιναν τα σπιτάκια, που αναλαμβάνουν οι ΜΚΟ, παίρνουν επιχορήγηση και κάνουν το πρόγραμμα. Δεν δίνεται η επιλογή στο άτομο να αποφασίζει τι θέλουν να κάνουν. Αυτό είναι υποβοηθούμενη διαβίωση, δεν είναι ανεξάρτητη διαβίωση. Δεν έχουμε ακόμη κάνει κάτι στην Κύπρο. Τα μέλη της οργάνωσής μας επιθυμούν την ανεξάρτητη διαβίωση. Εμείς θέλουμε εξατομικευμένα προγράμματα. Δεν μπορούν να γίνουν πακέτα ή να είναι ένα πρόγραμμα για πολλά άτομα».