Η επέλαση της συντηρητικής Δεξιάς στην Ευρώπη και η «εποχή της μόνιμης κρίσης»

Η πολιτική συζήτηση των τελευταίων ημερών στην Κύπρο έχει επικεντρωθεί στο ΕΛΑΜ, με τον ΔΗΣΥ, το ΑΚΕΛ, το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ να εξαπολύουν επιθέσεις στο εθνικιστικό κόμμα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ωστόσο, το ΕΛΑΜ είναι ένα πολύ μικρό πρόβλημα, για όσους αισθάνονται αμήχανα από την προδιαγραφόμενη επέλαση της Δεξιάς αλλά και της Ακροδεξιάς, καθώς η αναμενόμενη κατάληψη έδρας από μέρους του στην Κύπρο, θα προσθέσει μόνο έναν ευρωβουλευτή.

Σύμφωνα με την πρόβλεψη κατανομής εδρών του Euronews, οι δύο πολιτικές ομάδες που συνήθως τοποθετούνται στην κατηγορία της Ακροδεξιάς, το ID (Ταυτότητα και Δημοκρατία) και το ECR (Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές), αναμένεται να καταλάβουν σαφώς μεγαλύτερο μέρος του ημισφαιρίου, ενώ μικρή αύξηση θα έχει και η παραδοσιακή δεξιά του EPP (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα). Με βάση τις δημοσκοπήσεις στα διάφορα κράτη μέλη, το EPP αναμένεται να αυξήσει τις έδρες του από 177 σε 181. Το ECR εκτιμάται ότι θα έχει αύξηση από 68 έδρες σε 80, ενώ τη μεγαλύτερη αύξηση αναμένεται να έχει το πιο σκληροπυρηνικό ID με 83 έδρες έναντι 59 που διαθέτει στο υφιστάμενο Κοινοβούλιο. Οι μεγάλοι χαμένοι από την διόγκωση της Δεξιάς είναι τα κεντρώα και κεντροαριστερά κόμματα, καθώς αναμένεται να απωλέσει 20 έδρες το Renew, 18 οι Πράσινοι και πέντε οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες. Η ομάδα της Αριστεράς, αντιθέτως, εκτιμάται ότι θα έχει αύξηση έξι εδρών.

Εάν επαληθευτούν αυτές οι προβλέψεις, τα κόμματα που τοποθετούν τους εαυτούς τους στη Δεξιά, ασχέτως του σημείου στο τόξο, θα αποτελούν πλέον περίπου το μισό Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ενώ μια πιθανή κίνηση συνένωσης του ECR και του ID, που ανέκαθεν είχαν διαφορές αλλά τώρα εμφανίζονται πιο πρόθυμα να εκμεταλλευτούν τη συγκυρία, θα καθιστούσε τη νέα πολιτική ομάδα τη δεύτερη μεγαλύτερη. Όπως σχολιάζει το Euronews, οι δύο ισχυρές κυρίες των κομμάτων αυτών, η Γαλλίδα Μαρίν Λεπέν και η Πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι, αφήνουν πλέον να νοηθεί πως, μετά από χρόνια ανταγωνισμού, υπάρχει περιθώριο συμφιλίωσης, ώστε να διερευνηθεί η πιθανότητα μετεκλογικής συνεργασίας.

Ακόμη και αν τα δύο κόμματα δεν ενώσουν δυνάμεις, η δυναμική δεν αλλάζει. Το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναμένεται να έχει πιο δεξιό χαρακτήρα. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι θα έχει και μια δεξιά συμμαχία. Πέραν του ανταγωνισμού μεταξύ των δύο πιο συντηρητικών κομμάτων, το EPP έχει σοβαρές διαφωνίες μαζί τους σε διάφορα επίπεδα. Η μεγαλύτερη ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αποτελείται από φανατικούς ευρωπαϊστές και αρκετοί από αυτούς είναι και φεντεραλιστές. Αντιθέτως, όπως σχολιάζει το Euronews, κάτι τέτοιο δεν ισχύει για το ECR και το ID, τα οποία εκφράζουν πολύ διαφορετικές απόψεις για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Πριν απαντηθεί, ωστόσο, το ερώτημα κατά πόσον μπορεί να συνεργαστεί το EPP με το ECR και το ID, προφανώς θα πρέπει να απαντηθεί κατά πόσον μπορούν όντως οι δύο πολιτικές ομάδες και κυρίως τα κόμματα που τις συναποτελούν, να συνεργαστούν μεταξύ τους. Όλα αυτά τα κόμματα μπορεί να είναι δεξιά και συντηρητικά, δεν είναι όμως εξίσου ευρωσκεπτικιστικά και έχουν διαφορετικές προτεραιότητες. Οι κοινές τους ανησυχίες, όπως αναφέρει το Euronews, είναι να περιορίσουν την μετανάστευση, να βάλουν φρένο στη δράση για το κλίμα και να αφαιρέσουν από την ΕΕ εξουσίες για λόγους εθνικής κυριαρχίας. Από εκεί και πέρα οι απόψεις διαφέρουν με βάση τα εθνικά συμφέροντα.

Συνεπώς, παρόλο που ακούγεται συχνά το επιχείρημα πως η διευρυμένη παρουσία της Δεξιάς θα κατέστρεφε την συμμαχία των πιο προοδευτικών, φιλοευρωπαϊκών κομμάτων, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο έχουν το πάνω χέρι στις Βρυξέλλες, όπως σχολιάζει το δίκτυο, θα πρέπει πρώτα το EPP και τα δύο συντηρητικά κόμματα να συμφωνήσουν σε ζητήματα όπως η εξωτερική πολιτική, η υποστήριξη που προσφέρει η ΕΕ στην Ουκρανία και το Κράτος Δικαίου, κάτι που θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Pawel Zerka, του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τις Εξωτερικές Σχέσεις, παρόλο που υπάρχει η εκτίμηση πως οι διαφορές αυτών των κομμάτων είναι τόσο μεγάλες που δεν θα μπορέσουν ποτέ να αποτελέσουν μια πλατφόρμα με συνοχή, αυτό δεν είναι δεδομένο. «Είναι πιθανόν ότι μπορεί να καταστούν πιο πειθαρχημένα και πιο συνεργάσιμα, επειδή αντιλαμβάνονται ότι είναι προς το συμφέρον τους να έχουν μια πιο συνεκτική και ενιαία φωνή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Δεν πρέπει να προεξοφλούμε ότι θα είναι ένα χαοτικό τσούρμο διαφωνούντων», εξήγησε. Σημειώνεται, πάντως, ότι κινήσεις προς την κατεύθυνση αυτής της πιο συγκαταβατικής προσέγγισης γίνονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η αποβολή του ακραίου γερμανικού κόμματος AfD από το ID πριν από μερικές ημέρες.

Πάντως η προερχόμενη από το EPP Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, φαίνεται να κάνει ξεκάθαρο διαχωρισμό, καθώς εμφανίζεται πρόθυμη για συνεργασία με το ECR αλλά όχι το ID, το οποίο παρουσιάζεται ως το πιο ακραίο εκ των δύο. Ερωτηθείσα κατά πόσον θα συνεργαζόταν με την Μελόνι, επανέλαβε πως το EPP συνεργάζεται στη βάση τριών κριτηρίων: Υπέρ της ΕΕ, υπέρ της Ουκρανίας και υπέρ του Κράτους Δικαίου. Διευκρίνισε, ωστόσο, πως δεν θεωρεί ότι μπορεί να δουλέψει με ολόκληρο το ECR αλλά με κάποια από τα κόμματα που το αποτελούν. Δεδομένου, ωστόσο, πως μια συνεργασία του EPP με τα κεντρώα κόμματα θα συνεχίσει να εξασφαλίζει την απαραίτητη πλειοψηφία, η συνέχιση του status quo θεωρείται από πολλούς μια πιο εύκολη λύση από τη συνεχή αναζήτηση συμμαχιών σε σκέλη της συντηρητικής Δεξιάς.

Όπως και αν τελικά διαμορφωθεί το μετεκλογικό σκηνικό, το προεκλογικό σκηνικό είναι σαφές. Τα κόμματα στο δεξιότερο άκρο του πολιτικού τόξου διάγουν αυτή την περίοδο την καλύτερη περίοδό τους, διευρύνοντας την παρουσία τους σε κάθε γωνιά της Ευρώπης. Σε αυτό το πλαίσιο εμπίπτει και η άνοδος του ΕΛΑΜ στην Κύπρο. Οι λόγοι για αυτή την αύξηση είναι διάφοροι και με διαφορετικό βάρος σε κάθε κράτος μέλος. Σύμφωνα, όμως, με τα όσα δήλωσε η Corina Stratulat του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πολιτικής στο Reuters, τα ριζοσπαστικά, λαϊκίστικά κόμματα γεμίζουν το κενό των δύσπιστων ψηφοφόρων στην «εποχή της μόνιμης κρίσης» (perma-crisis), η οποία χαρακτηρίζεται από μεγάλα γεγονότα όπως η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλά και αλλαγές στην καθημερινότητα όπως η αύξηση των τιμών στην ενέργεια. Και όσο υπάρχει το κενό, θα υπάρχουν και κόμματα πρόθυμα να το γεμίζουν, όπως αναμένεται να αποδειχθεί εκ νέου την 9η Ιουνίου.