Υποχρεωτική Νοσηλεία Ουσιοεξαρτημένων

Σε περίπτωση που ένα άτομο είναι κατηγορούμενος, τότε σχετικές είναι οι πρόνοιες ειδικής νομοθεσίας η οποία όμως όπως εύκολα μπορεί να δει κάποιος είναι αρκετά περιορισμένες. Ο κατηγορούμενος δεν πρέπει να αντιμετωπίζει σοβαρή ποινική υπόθεση (δηλαδή να τιμωρείται με ποινή φυλάκισης κάτω των 10 ετών), πρέπει ο ίδιος να συγκατατίθεται και πρέπει να περάσει από συνεντεύξεις των ατόμων της Αγίας Σκέπης που είναι το μοναδικό κλειστό πρόγραμμα απεξάρτησής που έχουμε. Αφού θεωρηθεί ότι υπάρχει συμμόρφωση με όλα τα πιο πάνω δεδομένα, τότε η Συμβουλευτική Επιτροπή ετοιμάζει μια έκθεση την οποία αποστέλλει στο Δικαστήριο και μετά αποφασίζει την ένταξη του κατηγορουμένου στο κλειστό πρόγραμμα απεξάρτησης και την επιτήρηση του μέχρι την ολοκλήρωση του προγράμματος.

Σε περίπτωση που ένα άτομο είναι ήδη κατάδικος στις Κεντρικές Φυλακές και εκτίει ποινή φυλάκισης, τότε δεν είναι περίπτωση για την οποία το Δικαστήριο μπορεί να ασχοληθεί και να εκδώσει την οποιαδήποτε οδηγία, διαταγή, απόφαση. Είναι θέμα αναστολής της ποινής του κατάδικου από τον Γενικό Εισαγγελέα και εξέτασης της περίπτωσης από τα άτομα της Αγίας Σκέπης αν πράγματι πρόκειται για περίπτωση όπου μπορεί ο κατάδικος να ενταχθεί στο εν λόγω πρόγραμμα.

Η συγκατάθεση του ιδίου του κατάδικου είναι και πάλι υποχρεωτική προϋπόθεση. Σε περίπτωση που ένα άτομο δεν είναι ούτε κατηγορούμενος και ούτε κατάδικος, τότε δεν υπάρχει νομοθετικά κάποιος νόμος που να μπορεί να εφαρμοστεί για να ενταχθεί το εν λόγω άτομο σε κλειστό πρόγραμμα απεξάρτησης υποχρεωτικά. Αποτέλεσμα είναι στην πραγματικότητα να εφαρμόζονται οι νομοθεσίες που αφορούν τις υποχρεωτικές ψυχιατρικές εξετάσεις και ψυχιατρικές κρατήσεις στη ψυχιατρική μονάδα Αθαλάσσας. Αυτές είναι οι λεγόμενες «διπλές διαγνώσεις» οι οποίες αποτελούν και το 50% των ατόμων που βρίσκονται στη ψυχιατρική κλινική Αθαλάσσας σύμφωνα με έκθεση της Επίτροπου Διοικήσεως το 2020.

Ο λόγος που ονομάζονται «διπλές διαγνώσεις» είναι επειδή κατόπιν υποχρεωτικής ψυχιατρικής εξέτασης, ο επί καθήκον ψυχίατρος μπορεί να διαγνώσει ότι υπάρχει κάποια ενεργεί ψυχιατρική πάθηση και συνεπώς συστήνει την υποχρεωτική κράτηση / νοσηλεία του ατόμου αλλά την ίδια ώρα υπάρχει και διάγνωση ουσιοεξάρτησης χωρίς να μπορούν οι ψυχίατροι κατά εκείνη την χρονική στιγμή να ξεχωρίσουν αν η ψυχιατρική πάθηση είναι απότοκο της ουσιοεξάρτησης και το αντίθετο.

Σε περίπτωση που άτομο της οικογένειας του επηρεαζόμενου ατόμου ή η αστυνομία, προβεί σε σχετική ένορκη δήλωση για υποχρεωτική ψυχιατρική εξέταση του ατόμου, τότε ένα Δικαστήριο αποφασίζει την σύλληψη του εν λόγω ατόμου και την απευθείας μεταφορά του για υποχρεωτική εξέταση. Στην οποία περίπτωση, όπως αναφέρεται πιο πάνω, όταν ο ψυχίατρος αποφασίσει την νοσηλεία του, τότε το εν λόγω άτομο ξαναπάει ενώπιον Δικαστηρίου το οποίο μπορεί να διατάξει την κράτηση του στο ψυχιατρικό κέντρο της Αθαλάσσας.

Το πρόβλημα που εντοπίζεται είναι ότι η ψυχιατρική κλινική Αθαλάσσας, δεν εξειδικεύεται και ούτε είναι η δουλειά της η απεξάρτηση από τις ναρκωτικές ουσίες. Συνεπώς το συγκεκριμένο κέντρο το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να παρέχει κάποια θεραπεία της οποίας ο σκοπός είναι να κρατήσει το επηρεαζόμενο άτομο ήρεμο και μακριά από τις οποιεσδήποτε παράνομες ναρκωτικές ουσίες, χωρίς όμως να μπορεί να του παρέχει θεραπεία στο πρόβλημα της ουσιοεξαρτησης.

Περαιτέρω και επιπρόσθετα πρόβλημα είναι ο περιορισμένος αριθμός ασθενών που μπορούν να υπάρχουν σε αυτή την κλινική. Αποτέλεσμα είναι να δημιουργείται υπερπληθυσμός εντός του συγκεκριμένου κλειστού κέντρου και να υποχρεώνουν το προσωπικό που βρίσκεται εκεί να δουλεύουν υπό συνθήκες που δεν είναι επιθυμητές. Οι πιο πάνω συνθήκες υποχρεώνουν και αναγκάζουν το εν λόγω κέντρο να απολύουν άτομα τα οποία ίσως να επωφελούνταν περαιτέρω από την συνέχιση της κράτησης τους χωρίς να μπορούν να υποχρεώσουν αυτά τα άτομα να συνεχίσουν την οποιαδήποτε θεραπεία ή να αναζητήσουν τα ίδια βοήθεια. Αποτέλεσμα είναι τις πλείστες φορές αυτά τα άτομα να συνεχίζουν την προβληματική ζωή τους ως ουσιοεξαρτημένοι.

Υποχρεωτικά προγράμματα απεξάρτησης (Compulsory Drug Treatment and Rehabilitation) διαφόρων χωρών εξετάστηκαν πολύ πρόσφατα σε σχετική έκθεση της Αρχής των Ηνωμένων Εθνών κατά Ναρκωτικών και Εγκλημάτων, 2021, στην οποία έκθεση φαίνεται ότι ανά το παγκόσμιο η υποχρεωτική νοσηλεία δεν είναι ένα επιθυμητό μέτρο ή ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης των ατόμων που υποφέρουν από αυτές τις εξαρτήσεις. Περαιτέρω ουσιαστικής σημασίας είναι επίσης τα όσα αναφέρονται στην έκθεση "European Laws on compulsory commitment to care of persons suffering from substance use disorders or misuse problems”, 2015.

Ο πόνος, η ταλαιπωρία, ο κίνδυνος και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν άτομα που βρίσκονται δίπλα από ουσιοεξαρτημένα άτομα, δημιουργεί αυτή την ανάγκη να υπάρχουν δραστικές ενέργειες και τρόποι αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος από την πολιτεία, όμως όπως φαίνεται από παραδείγματα χωρών που το έχουν δοκιμάσει, η υποχρεωτική νοσηλεία, δεν έχει φέρει τα θετικά αποτελέσματα που θα νόμιζε κάποιος. Δηλαδή η υποχρεωτική σύλληψη ενός ουσιοεξαρτημένου και παρά την θέληση του, κράτησης του σε κλειστό πρόγραμμα επιφέρει τεράστιους κινδύνους για την σωματική ακεραιότητα του ιδίου του ατόμου όπως επίσης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του.

Είναι ξεκάθαρο από τα πιο πάνω ότι θα πρέπει να υπάρχει κάτι ενδιάμεσο των δυο λύσεων, δηλαδή μεταξύ του κέντρου Αθαλάσσας και της Αγίας Σκέπης, που να μπορεί σε ακραίες περιπτώσεις να μπορεί να εφαρμοστεί η υποχρεωτική εξέταση και κράτηση για σκοπούς θεραπείας, πάντα με όλες τις διαδικαστικές ασφαλιστικές δικλίδες, αλλά να υπάρχει ο αναγκαίος ιατρικός, φαρμακευτικός και ψυχιατρικός έλεγχος ο οποίος θα μπορέσει να επιφέρει μόνιμο αποτέλεσμα στην θεραπεία του εν λόγω ατόμου. Κάτι τέτοιο σήμερα δεν υπάρχει με αποτέλεσμα όλα τα εμπλεκόμενα άτομα, αστυνομία, Δικαστήρια, ψυχιατρικές κλινικές, κλειστά προγράμματα, οικογένεια ουσιοεξαρτημένων, να αντιμετωπίζουν καθημερινά τέτοιες περιπτώσεις με αμφιβολία και αμηχανία γνωρίζοντας και αναγνωρίζοντας ότι δεν υπάρχει λύση.

*Αλέξανδρος Κληρίδης

Δικηγόρος

Φοίβος Χρ. Κληρίδης & Συνεργάτες ΔΕΠΕ