Ανάγκη βελτίωσης του συστήματος διοικητικής δικαιοσύνης ανέδειξε ημερίδα

Την ανάγκη διαμόρφωσης ενός ευέλικτου συστήματος απονομής της διοικητικής δικαιοσύνης, ώστε να ενισχύεται η χρηστή δημόσια διοίκηση και να θεραπεύονται φαινόμενα κακοδιοίκησης, ανέδειξε η Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Αννίτα Δημητρίου, σε χαιρετισμό της στην επιστημονική Ημερίδα Διοικητικού Δικαίου, που συνδιοργάνωσαν σήμερα το Ίδρυμα Κοινοβουλευτισμού και Συμμετοχικής Δημοκρατίας της Βουλής των Αντιπροσώπων και η Ακαδημία Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας στην Αίθουσα Τελετών Πανεπιστημίου Κύπρου.

Εξάλλου, σε χαιρετισμό του ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Μάριος Χαρτσιώτης, ανέφερε ότι από τον Ιανουάριο του 2024 έθεσε σε διαβούλευση νομοσχέδιο, με στόχο την ενίσχυση της συμμόρφωσης της Διοίκησης στις αποφάσεις των Διοικητικών Δικαστηρίων.

Σημειώνεται ότι πέραν από την Πρόεδρο της Βουλής, μεταξύ άλλων, την ημερίδα χαιρέτισαν ο Γενικός Εισαγγελέας Γιώργος Σαββίδης, ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης Μάριος Χαρτσιώτης, καθώς και ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ Πανίκος Λεωνίδου, ο οποίος ήταν εισηγητής του θέματος της ημερίδας. Στην ημερίδα, την οποία παρακολούθησαν νομικοί, ακαδημαϊκοί, φοιτητές, καθώς και βουλευτές και άλλοι πολιτειακοί αξιωματούχοι, έγιναν εισηγητικές παρουσιάσεις από ακαδημαϊκούς της Ελλάδας και της Κύπρου, που υπογράμμισαν τη σημασία επέκτασης της δικαιοδοσίας των διοικητικών δικαστηρίων.

Στον εναρκτήριο χαιρετισμό της, η Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Αννίτα Δημητρίου είπε ότι το διοικητικό δίκαιο αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο ενός κράτους δικαίου, στο πλαίσιο του οποίου όλες οι δημόσιες εξουσίες οφείλουν να ενεργούν στη βάση της αρχής της νομιμότητας. Πρόσθεσε ότι μαζί με το συνταγματικό δίκαιο προστατεύει τους πολίτες από την αυθαίρετη χρήση εξουσίας και διασφαλίζει τη δίκαιη μεταχείριση, αλλά και τη μη παραβίαση και προστασία των δικαιωμάτων τους. 

Στόχος, όπως εξήγησε, είναι η διασφάλιση της νομιμότητας των πράξεων της δημόσιας διοίκησης, ώστε να μην τίθενται σε κίνδυνο δικαιώματα και ελευθερίες, ιδιαίτερα σε περιόδους, κατά τις οποίες αλλεπάλληλες κρίσεις (οικονομικές, υγειονομικές, μεταναστευτικές) πλήττουν την παγκόσμια κοινωνία και δοκιμάζουν τον θεσμό της δημοκρατίας.

Η Πρόεδρος της Βουλής, χαρακτήρισε ως σημαντική εξέλιξη την απόφαση της πολιτείας να προχωρήσει αποφασιστικά στην καθίδρυση δύο διοικητικών δικαστηρίων, μέσω της τροποποίησης του Συντάγματος και της ψήφισης ειδικής νομοθεσίας για τη λειτουργία τους το 2015.

Συμπλήρωσε ότι «σε ένα περιβάλλον πολλαπλών προκλήσεων, το σύγχρονο κυπριακό διοικητικό δίκαιο και οι φορείς του, καθώς και η ακαδημαϊκή κοινότητα, καλούνται, μεταξύ άλλων, να εξετάσουν και τις ισχύουσες πρακτικές της κυπριακής διοίκησης και να μελετήσουν νέες ιδέες και δογματικές αναλύσεις που προσπορίζουν η νομολογία και η νομική επιστήμη, ώστε με τη διαμόρφωση ενός ευέλικτου συστήματος απονομής της διοικητικής δικαιοσύνης να ενισχύεται η χρηστή δημόσια διοίκηση και να θεραπεύονται εν τέλει φαινόμενα κακοδιοίκησης».

«Με οδοδείκτη τις γενικές αρχές δικαίου, η Βουλή των Αντιπροσώπων, ως το κατεξοχήν όργανο έκφρασης της λαϊκής κυριαρχίας και της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης, θα συνεχίσει να συμβάλλει στην ενίσχυση του κράτους δικαίου και στην εμπέδωση της νομιμότητας, αλλά και διεκδίκησής της, τόσο από τα συντεταγμένα διοικητικά όργανα της δημόσιας σφαίρας όσο και από τα υποκείμενα, τα οποία τα όργανα αυτά εντέλλονται να υπηρετούν», είπε η κ. Δημητρίου.

Εξάλλου, σε δηλώσεις της σε δημοσιογράφους, και ερωτηθείσα για τι μπορεί να γίνει επί της ουσίας για να αλλάξει η εικόνα που έχουν οι πολίτες έναντι των θεσμών της δικαιοσύνης, η κ. Δημητρίου είπε ότι πρέπει πρώτα από όλα να επιστραφεί η εμπιστοσύνη στους θεσμούς γιατί αυτοί εκπροσωπούν τη δημοκρατία και το Σύνταγμα και χωρίς αυτούς δεν θα υπήρχε Κυπριακή Δημοκρατία.

«Βεβαίως υπάρχουν περιθώρια και μεγάλα περιθώρια για να μπορέσουμε να εκσυγχρονίσουμε νομοθεσίες και να ανταποκριθούμε σε αυτά που αφορούν και απογοητεύουν τους πολίτες καθημερινά. Δεν μπορεί όμως αυτό να γίνει με την ισοπέδωση, ούτε με τον αρνητισμό, ούτε να επιστρέψουμε σε εποχές σκοταδισμού. Πρέπει να απαντήσουμε με περισσότερη δημοκρατία, να προστατεύσουμε τους θεσμούς ενάντια σε ό,τι επιχειρείται και να είμαστε πολύ προσεκτικοί», σημείωσε η Πρόεδρος της Βουλής, προσθέτοντας πως ο ενδεδειγμένος τρόπος είναι η αντίδραση σε όσα μας προβληματίζουν, η ενίσχυση και όχι η κατάλυση του κράτους δικαίου.

Τάση για ουσιαστικοποίηση των διοικητικών διαφορών ανέδειξε ο Γ. Εισαγγελέας

Από την πλευρά του ο Γενικός Εισαγγελέας, Γιώργος Σαββίδης, έκανε στον χαιρετισμός του ιδιαίτερη αναφορά στη σημασία του συνεδρίου, εκφράζοντας την πεποίθηση ότι μια τέτοια δράση εμπίπτει «στην κοινή επιθυμία για σύσφιξη σχέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων με τη Νομική Υπηρεσία». Σημείωσε, ακόμα, ότι η Ακαδημία της Νομικής Υπηρεσίας, σε σύντομο χρονικό διάστημα ανέδειξε τον ρόλο που οραματίστηκε η Υπηρεσία με την ίδρυσή της.

Ο κ. Σαββίδης υπογράμμισε τον νευραλγικό ρόλο του διοικητικού δικαίου στην εμπέδωση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος. Ακολούθως, σημείωσε ότι η γενικότερη τάση στο πλαίσιο του Διοικητικού Δικαίου οδεύει προς ουσιαστικοποίηση των διοικητικών διαφορών, οι οποίες μέχρι σήμερα είναι κατά κύριο λόγο ακυρωτικές.

Εξήγησε, δε, ότι η τάση αυτή συμπλέει «με το πνεύμα της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, παρέχοντας στον διοικητικό δικαστή την εξουσία τελειωτικής επίλυσης της διαφοράς χωρίς την ανάγκη αναπομπής του ζητήματος και πάλι στη Διοίκηση».

Ο Γενικός Εισαγγελέας εξέφρασε την προσδοκία η επέκταση των ουσιαστικών διαφορών να προσδώσει στους πολίτες περαιτέρω εφόδια και εχέγγυα για την άσκηση των νόμιμων δικαιωμάτων τους, λέγοντας ότι μια τέτοια εξέλιξη θα ενισχύσει και τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους και πολιτών.

Όσον αφορά τις ακυρωτικές αποφάσεις, των διοικητικών δικαστηρίων, ο κ. Σαββίδης σημείωσε ότι «η Διοίκηση οφείλει να συμμορφώνεται ενεργά με αυτές, στο πλαίσιο της Αρχής της Νομιμότητας, της Χρηστής Διοίκησης και του Κράτους Δικαίου», υπογραμμίζοντας ότι «δικαστικές αποφάσεις που δεν μπορούν να εξεύρουν πραγματικό αντίκρισμα, αφήνουν το δικαιϊκό μας σύστημα έκθετο».

Πρόσθεσε, δε, ότι «αποφάσεις δικαστηρίων, που τυχόν καθυστερήσουν να πραγματωθούν επί της ουσίας, δύνανται να οδηγήσουν σε καταρράκωση του Κράτους Δικαίου και σε κλονισμό της αναγκαίας σχέσης εμπιστοσύνης των πολιτών με το Κράτος».

Ο κ. Σαββίδης εξήγηση ότι στην παρούσα φάση το Υπουργείο Δικαιοσύνης επεξεργάζεται νομοσχέδιο για τη συμμόρφωση με τις δικαστικές αποφάσεις, εκφράζοντας την πεποίθηση ότι η ψήφισή του θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών προς το κράτος. Είπε, εξάλλου, ότι η συζήτηση στο πλαίσιο του συνεδρίου θα συμβάλει στην περαιτέρω εξέλιξη του κυπριακού διοικητικού δικαίου.

Εξάλλου, κάνοντας μία αναδρομή στη λειτουργία του διοικητικού δικαστηρίου στην Κύπρο από το 2015, ο κ. Σαββίδης ανέφερε ότι το 2015 εισήχθη κατ’ εξαίρεση και η δυνατότητα ουσιαστικού ελέγχου των διοικητικών διαφορών, περιοριζόμενη όμως από το ίδιο το Σύνταγμα σε φορολογικά ζητήματα και σε ζητήματα διεθνούς προστασίας. Ακολούθως, το 2022, με συνταγματική τροποποίηση, ήρθη ο περιορισμός αυτός, διανοίγοντας το πλαίσιο περαιτέρω ουσιαστικοποιήσεως των διοικητικών διαφορών, «ως νόμος ήθελε ορίσει».

Προωθείται νομοσχέδιο του Υπ. Δικαιοσύνης για συμμόρφωση Διοίκησης σε αποφάσεις Δικαστηρίων

Ως πολύ σημαντικό γεγονός, ανέδειξε στον χαιρετισμό του ο Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, Μάριος Χαρτσιώτης, τον οποίο ανέγνωσε η Φαίδρα Γρηγορίου, Ανώτερη Λειτουργός του Υπουργείου για Νομικά Θέματα, ότι το συνέδριο εστιάζει σε ζητήματα που αποτελούν αντικείμενο συνεχούς μελέτης και εξέλιξης.

Υπογράμμισε, ακολούθως, τη σημασία του διοικητικού δικαίου, λέγοντας ότι μέσω αυτού κατοχυρώνεται το δικαίωμα προσφυγής κατά διοικητικής πράξης, σε περίπτωση, που αυτή είναι αντίθετη με το Σύνταγμα ή τον νόμο ή εκδόθηκε καθ’ υπέρβαση ή κατάχρηση εξουσίας. Επεσήμανε, όμως, ότι σήμερα το Διοικητικό Δικαστήριο ασκεί έλεγχο νομιμότητας και όχι ουσίας, καθώς ενεργεί κυρίως ως ακυρωτικό δικαστήριο, εφόσον δεν μπορεί να τροποποιήσει την προσβαλλόμενη πράξη ή να την αντικαταστήσει με άλλη.

Αναφέρθηκε, όμως στην τροποποίηση του Συντάγματος, που έδωσε τη δυνατότητα επέκτασης της δικαιοδοσίας των διοικητικών δικαστηρίων στην Κύπρο σε περισσότερες κατηγορίες διοικητικών διαφορών ουσίας. «Στα πλαίσια της 8ης τροποποίησης του Συντάγματος, δόθηκε επίσης η δυνατότητα στο Δικαστήριο όταν αυτό εκδίδει απόφαση, να έχει δικαιοδοσία να εξετάζει και να αποφασίζει κατά πόσον υπήρξε ενεργός συμμόρφωση σε απόφασή του, δυνάμενο να επιβάλει κυρώσεις εναντίον μη συμμορφουμένου», ανέφερε ο Υπουργός.

«Για τον σκοπό αυτό», συνέχισε, «το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως στην προσπάθεια του να ρυθμίσει νομοθετικά το θέμα της συμμόρφωσης της διοίκησης στις αποφάσεις», έθεσε σε διαβούλευση τον Ιανουάριο του 2024 νομοσχέδιο, με στόχο την ενίσχυση της συμμόρφωσης της Διοίκησης στις αποφάσεις των Διοικητικών Δικαστηρίων».

Εξήγησε, ακολούθως, ότι «το εν λόγω νομοσχέδιο, προτείνονται μεταρρυθμιστικές λύσεις που αφορούν σε δύο σημαντικά εργαλεία, τα οποία θα έχουν στη διάθεση τους τα Διοικητικά Δικαστήρια, με στόχο τη μείωση, αν όχι την εξάλειψη, των περιπτώσεων μη συμμόρφωσης». Εξήγησε, δε, ότι οι πρόνοιες του νομοσχεδίου είναι επηρεασμένες και βασισμένες στο ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο, από το οποίο το κυπριακό διοικητικό δίκαιο αντλεί καθοδήγηση.

Στην εισαγωγική του ομιλία, ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ, μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών, Πανίκος Λεωνίδου, είπε ότι είναι αδήριτη ανάγκη για ένα σύγχρονο, ευνομούμενο κράτος και μια χρηστή διοίκηση να λειτουργεί με διαφάνεια, ορθολογισμό, ταχύτητα, επ’ ωφελεία του πολίτη και όχι ως ένας σκοτεινός Λεβιάθαν, εχθρός της ανάπτυξης, της προόδου και του πολίτη.

Το αίτημα για περαιτέρω διεύρυνση της διοικητικής δικαιοσύνης στην έννομη τάξη της Κύπρου υπηρετεί αυτό τον σκοπό, συνέχισε ο κ. Λεωνίδου, προσθέτοντας πως προς αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε η πρωτοβουλία που ανέλαβε για θέσπιση συγκεκριμένου νομοθετικού πλαισίου, τόσο για την επέκταση αρμοδιοτήτων του Διοικητικού Δικαστηρίου και στον έλεγχο ουσίας, όσο και την συμμόρφωση της Διοίκησης στις αποφάσεις του Διοικητικού δικαστηρίου.

Συμπλήρωσε πως πρόθεση αποτελεί αφενός η εξεύρεση εκείνων των περιπτώσεων στις οποίες θα μπορούσε να επεκταθεί η αρμοδιότητα/δικαιοδοσία ελέγχου ουσίας από το διοικητικό δικαστήριο της Κύπρου, πέραν από τις φορολογικές διαφορές και τις διαφορές διεθνούς προστασίας που προβλέπονται ήδη στο Σύνταγμα, αφετέρου να διασφαλισθεί ότι μια τέτοια επέκταση των εξουσιών του Διοικητικού Δικαστηρίου θα εναρμονίζεται με την αρχή της διάκρισης των εξουσιών και με τα ισχύοντα δεδομένα του Κυπριακού Συντάγματος.

Προβληματισμούς νομικής φύσης ανέδειξε κατά τον χαιρετισμό του στο συνέδριο ο Πρόεδρος του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου, Αντώνης Λιάτσος. Ο ίδιος υπογράμμισε ότι «δεν νοείται κράτος δικαίου χωρίς παροχή αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας προς τους πολίτες».

Επεσήμανε ότι τα διοικητικά δικαστήρια, ως κατά βάση ακυρωτικά, ελέγχουν μόνο πλημμέλειες σχετικά με τη νομιμότητα της προσβαλλόμενης πράξης, γεγονός που θέτει υπό αμφισβήτηση, όπως είπε, αν αυτή η διαδικασία διασφαλίζει την παροχή έννομης προστασία και αν παρέχει εχέγγυα δίκαιης δίκης.

Ανέδειξε, ακολούθως, την ανάγκη οι νομοθέτες να εξετάσουν κατά πόσο θα πρέπει οι διοικητικές διαφορές να διακριθούν σε ακυρωτικές και ουσίας. «Η προσφυγή ουσίας, πέραν της ακύρωσης, οδηγεί προς τον άμεσο εξαναγκασμό της διοίκησης προς συμμόρφωση», εξήγησε. Εξέφρασε, τέλος, την άποψη ότι το συνέδριο θα συμβάλει στην εξέταση ζητημάτων που προκύπτουν, μεταξύ των οποίων και τα όρια εξουσίας του δικαστή, η ευθύνη του προς συμμόρφωση διοικητικού οργάνου κ.α.

Εξάλλου, στο καλωσόρισμά του στην ημερίδα, ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Ιδρύματος Κοινοβουλευτισμού και Συμμετοχικής Δημοκρατίας, Διόνυσος Αλεξίου, ανέδειξε ως κύριο θέμα τις διοικητικές διαφορές ουσίας και την ενσωμάτωσή τους στην κυπριακή έννομη τάξη. Σημείωσε πως οι συμμετέχοντες θα διερευνήσουν το ειδικό ζήτημα της δια νόμου επέκτασης της δικαιοδοσίας των διοικητικών δικαστηρίων στις διοικητικές διαφορές ουσίας, αλλά τη διασφάλιση της συμμόρφωσης της διοίκησης προς τις αποφάσεις των διοικητικών δικαστηρίων.

Η Εισαγγελέας της Δημοκρατίας και Υπεύθυνη της Ακαδημίας Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, Δέσποινα Κυπριανού, ανέφερε πως η ίδρυση της Ακαδημίας της Νομική Υπηρεσία από το περασμένο έτος στο πλαίσιο της ευρύτερης μεταρρύθμισης της, φιλοδοξεί να συμβάλει ουσιαστικά στην ποιοτική βελτίωση της Υπηρεσίας και να ανταποκριθεί στο διαχρονικό αίτημα για συστηματική εκπαίδευση των λειτουργών της σε εξειδικευμένα ζητήματα νομικής φύσεως, την ενίσχυση της δέουσας επαγγελματικής κουλτούρας και δεοντολογίας.

Πηγή: ΚΥΠΕ