Θύματα ενδοοικογενειακής βίας υποχρεώνονται να δίνουν τα παιδιά στον θύτη με διάταγμα Δικαστηρίου

Σοβαρά προβλήματα και κενά στις διαδικασίες και το νομικό πλαίσιο αναδείχθηκαν ενώπιον της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αναφορικά με τις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, καθώς και των γυναικοκτονιών, αφού όπως ακούστηκε από τους αρμοδίους, θύματα ενδοοικογενειακής βίας, που καταλήγουν σε κέντρο φιλοξενίας του ΣΠΑΒΟ, υποχρεώνονται να παραδίδουν τα ανήλικα παιδιά στον θύτη, αφού υπάρχει διάταγμα δικαστηρίου. Μάλιστα, υπάρχει περίπτωση που το διάταγμα έχει εκδοθεί μετά την φυγή του θύματος και στο διάταγμα υπάρχει γνωστοποίηση της διεύθυνσης του θύματος, κάτι που θέτει σε κίνδυνο το θύμα.

Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έθεσε στο μικροσκόπιό της το θέμα των γυναικοκτονιών και την εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης για την βία κατά των γυναικών, μετά την πρόσφατη γυναικοκτονία της 28χρονης Κυριακής στην Ελλάδα, αλλά και την καταγγελία εγκύου γυναίκας στην Αστυνομία, για ξυλοδαρμό από το σύζυγό της.

Στην τοποθέτησή της, η επιστημονική διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ, Άντρη Ανδρονίκου σημείωσε πως με βάση τα στατιστικά που υπάρχουν, κατά μέσο όρο κάθε χρόνο ο σύνδεσμος διαχειρίζεται 3,300 περιστατικά γυναικών που είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας, εκ των οποίων οι 800 είναι γυναίκες που πληρούν τα κριτήρια που έχουν τεθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο ως άτομα που θα χάσουν τη ζωή τους λόγω ενδοοικογενειακής βίας, ενώ 400 γυναίκες παρουσιάζουν άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας, λόγω της μακροχρόνιας βίας που αντιμετωπίζουν.

Αναφερόμενη σε κάποια χαρακτηριστικά των δραστών που επιδεινώνουν τον κίνδυνο για γυναικοκτονία, τόνισε πως τέτοια είναι η οπλοκατοχή και οι εξαρτήσεις, ενώ επεσήμανε ότι οι δράστες δεν εξαιρούνται από την παραχώρηση προεδρικής χάρης. Επιπλέον, όπως είπε, λόγω καλύτερης οικονομικής δυνατότητας, ο δράστης συχνά προλαβαίνει το θύμα σε όλα σχεδόν τα βήματα, ενώ το θύμα βρίσκεται αντιμέτωπο με διοικητικά και διαδικαστικά εμπόδια.

Η κα. Ανδρονίκου αναφέρθηκε και στο μεγάλο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την καταγγελία μέχρι να φτάσει ενώπιον του Δικαστηρίου η περίπτωση, καθώς είναι δυνατό να περάσουν 3-4 χρόνια, με αποτέλεσμα τα θύματα να αποσύρουν τις καταγγελίες.

Η κα. Ανδρονίκου αναφέρθηκε και στην αδυναμία που υπάρχει για στήριξη των θυμάτων από την Πολιτεία και εξήγησε πως υπάρχουν περιπτώσεις που θύματα πηγαίνουν στο ΣΠΑΒΟ και έχουν μαζί τους ανήλικα παιδιά, ωστόσο αναγκάζονται να παραδίδουν τα παιδιά στον θύτη, καθώς ο ίδιος καταφεύγει στο δικαστήριο και εκδίδει διάταγμα επικοινωνίας. Κάποιες φορές, ανέφερε η διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ, υπάρχουν περιπτώσεις που εκδίδονται νέα διατάγματα επικοινωνίας μετά που το θύμα καταφεύγει στο ΣΠΑΒΟ, με αποτέλεσμα να υπάρχει αναφορά της νέας διεύθυνσης του θύματος, που έπρεπε να είναι κρυφή.

«Να αναφερθώ σε ένα παράδειγμα. Η ΧΧ καλείται να παραδώσει το ανήλικο παιδί στον πατέρα, για κάποιες μέρες και να επιστρέψει εκείνος στη μητέρα και ανακοινώνεται η διεύθυνση που μένει το θύμα, που είναι ο ΣΠΑΒΟ. Δεν μιλώ μόνο για διατάγματα που είναι εν ισχύ αλλά και για καινούργια που βγαίνουν όταν ακόμη και τα θύματα μπαίνουν στο ΣΠΑΒΟ. Θέση μας είναι να αναστέλλονται αυτά τα διατάγματα όταν είναι αναγνωρισμένο θύμα κακοποίησης, καθώς τα διατάγματα βγαίνουν μονομερώς».

Το εν λόγω παράδειγμα και οι αναφορές της κας. Ανδρονίκου προκάλεσαν την έντονη αντίδραση των βουλευτών της Επιτροπής, που σημείωσαν πως όταν ένα θύμα καταφεύγει στους χώρους φιλοξενίας, τότε πρέπει η νέα του διεύθυνση να παραμένει κρυφή, ενώ τόνισαν πως αφού αναγνωρίζεται ως θύμα από τον ΣΠΑΒΟ και έχει μαζί τους και παιδί, θα πρέπει να αναγνωρίζεται και ενώπιον Δικαστηρίου, ώστε να μην εκδίδονται διατάγματα για επικοινωνία, καθώς ο θύτης μπορεί να χρησιμοποιήσει τα ανήλικα παιδιά ώστε να ασκήσει πίεση στο θύμα να επιστρέψει.

Συνεχίζοντας, η κα. Ανδρονίκου ανέφερε και κάτι εξίσου ανησυχητικό ότι όταν ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας που καταλήγει σε χώρο φιλοξενίας και είναι λήπτης Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, τότε αποκόπτεται με τη δικαιολογία ότι καλύπτονται τα έξοδα διαβίωσής της, όπως και τα έξοδα του παιδιού, κάτι που θεωρείται ότι ενισχύει την οικονομική εξάρτηση του θύματος από τον δράστη.

Η διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ επεσήμανε, δε, ότι συνεχίζονται τα εμπόδια στη Νομική Αρωγή του θύματος, με αποτέλεσμα τα θύματα σε πολλές περιπτώσεις να αποσύρουν υποθέσεις. Παράλληλα, τόνισε ότι οι δράστες για αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας δεν εξαιρούνται από την Προεδρική Χάρη. «Υπήρχε μία περίπτωση πέρσι, που καταδικάστηκε ο δράστης με εμπλοκή όλων των εμπλεκόμενων και τελικά ο δράστης σε σύντομο χρονικό περιθώριο πήρε την Προεδρική χάρη, με αποτέλεσμα το θύμα να επιστρέψει στο καταφύγιο, για λόγους ασφαλείας».

Από πλευράς της, η εκπρόσωπος της Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια, Νικολέττα Ρέγκου, επεσήμανε πως έχουν στενή συνεργασία με τον ΣΠΑΒΟ και υπέβαλαν κάποιες εισηγήσεις αναφορικά με το θέμα των διαταγμάτων. Όπως εξήγησε, επειδή πρόκειται για ένα μεγάλο κεφάλαιο, ως Συμβουλευτική Επιτροπή πρότειναν να υπάρξει μία νομοθετική ρύθμιση, όταν το θύμα παραμένει σε χώρο φιλοξενίας, έχοντας μαζί του και παιδί, τότε να αναστέλλεται η έκδοση των διαταγμάτων.

«Θύμα ήταν σε χώρο φιλοξενίας και ο δράστης εξέδωσε διάταγμα υποχρεωτικής ψυχιατρικής εξέτασης. Χάνει την έννοιά του και ο χώρος φιλοξενίας. Το άλλο θέμα είναι η διασφάλιση της προστασίας των θυμάτων, όταν έχουν ήδη εκδοθεί προστατευτικά διατάγματα. Υπάρχουν περιπτώσεις που υπήρχαν διατάγματα και δεν υπήρχε εποπτεία, με αποτέλεσμα να έχουμε τις γυναικοκτονίας. Πρέπει να καταλάβουμε ότι όταν τα παιδιά είναι με τη μητέρα σε ένα χώρο φιλοξενίας, υπάρχει θέμα».

Η κα. Ρέγκου σημείωσε πως ένας τρόπος για παρακολούθηση της τήρησης των διαταγμάτων είναι η ηλεκτρονική επιτήρηση, όπως εφαρμόζεται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, καθώς με αυτό τον τρόπο ο θύτης εναντίον του οποίου υπάρχει διάταγμα απομάκρυνσης, αυτός υποχρεώνεται να φέρει ένα βραχιολάκι το οποίο ενεργοποιεί σήμα στην Αστυνομία, όταν μειωθεί η απόσταση μεταξύ του και του κινητού τηλεφώνου του θύματος, στο οποίο είναι εγκατεστημένη συμβεβλημένη ψηφιακή εφαρμογή. Επίσης, σε περίπτωση που το βραχιόλι αφαιρεθεί, ενεργοποιείται επίσης το σύστημα.

Πότε ένας φόνος αντιμετωπίζεται ως γυναικοκτονία

Η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας, Άννα Ματθαίου, στη δική της τοποθέτηση, έκανε αναφορά στις γυναικοκτονίες, τονίζοντας πως σχετικά με τη νομοθεσία που πέρασε με το νόμο της γυναικοκτονίας είναι πρόσφατη και σημείωσε πως δεν υπάρχει αρχείο σε σχέση με τις υποθέσεις που προκύπτουν και ποια αδικήματα αφορούν, αφού αυτό είναι αρμοδιότητα της Αστυνομίας.

Αναφορικά με το πότε ένας φόνος γυναίκας αντιμετωπίζεται ως γυναικοκτονία, επεσήμανε πως αν το αδίκημα περιλαμβάνει την προμελέτη, πολλές φορές επιλέγεται το αδίκημα του φόνου και το Δικαστήριο επιβάλλει ισόβια φυλάκιση. Ωστόσο, όπως εξήγησε, αν από τα στοιχεία διαφανεί ότι είναι στη στιγμή που διαπράχθηκε το αδίκημα και όχι με προμελέτη, τότε επιλέγεται το αδίκημα της γυναικοκτονίας και υπέδειξε πως η ποινή είναι μεν ισόβια, όμως μπορούν να αναγνωριστούν ελαφρυντικά.

«Το αδίκημα της γυναικοκτονίας αντιστοιχεί στο αδίκημα της ανθρωποκτονίας. Εμείς ως Νομική Υπηρεσία επιλέγουμε το αυστηρότερο αδίκημα και θα υποστηριχτεί στο κατηγορητήριο ο φόνος προ μελέτης. Αν η Κατηγορούσα Αρχή αποτύχει να αποδείξει την προμελέτη, τότε το Δικαστήριο έχει την ευχέρεια να καταδικάσει για γυναικοκτονία. Αν από την αρχή είναι ξεκάθαρο ότι δεν υπήρχε η προμελέτη και είναι εν βρασμώ, τότε αν πληρούνται οι προϋποθέσεις, τότε θα συμπεριληφθεί στο κατηγορητήριο το αδίκημα της γυναικοκτονίας. Είναι περισσότερο επικοινωνιακό, το αδίκημα της γυναικοκτονίας».

Οι εξηγήσεις της Νομικής Υπηρεσίας δεν άρεσαν στα μέλη της Επιτροπής, με την πρόεδρο να απευθύνεται στη βουλεύτρια του ΔΗΣΥ, Φωτεινή Τσιρίδου, η οποία είναι και αναπληρώτρια πρόεδρος της Επιτροπής Νομικών, που επεξεργάστηκε την πρόταση νόμου της Προέδρου της Βουλής για το αδίκημα της γυναικοκτονίας, υποδεικνύοντάς της τα κενά, με την κα. Τσιρίδου να απαντά ότι το συγκεκριμένο αδίκημα περιλαμβάνεται στο αδίκημα της ανθρωποκτονίας, ενώ η αναφορά για επικοινωνιακό θέμα, η κα. Τσιρίδου επεσήμανε πως δεν είναι κακή αναφορά, αλλά ήταν για να διαφανεί ότι υπάρχει στο νόμο η γυναικοκτονία.

Από πλευράς της, η βουλεύτρια του Δημοκρατικού Συναγερμού, Ρίτα Θεοδώρου Σούπερμαν, θέλησε να ρωτήσει κατά πόσο αναπροσαρμόζεται το δίκαιο για να ανταποκρίνεται στα κοινωνικά δεδομένα που επικρατούν, καθώς της έχει δημιουργηθεί η εντύπωση πως χρησιμοποιείται ως δικαιολογία ότι υπάρχουν τα πεπραγμένα και δεν μπορεί να αλλάξει κάτι, με την εκπρόσωπο της Νομικής Υπηρεσίας να απαντά ότι αυτό είναι το δίκαιο που υπάρχει, αναφερόμενη στις γυναικοκτονίες. «Αν αναφέρεστε στη συμπερίληψη του φόνου εκ προμελέτης, είναι επειδή προσπαθούμε να αντιμετωπίζει ο δράστης τη μέγιστη δυνατή ποινή».

Τότε, η κα. Σούπερμαν τόνισε ότι «πρέπει να το αναπροσαρμόσουμε, επειδή εντάξαμε τη γυναικοκτονία σε μία άλλη μελέτη και μετά δεν θα μπορούμε να έχουμε στοιχεία και να μπορούμε να βρούμε πόσοι φόνοι εκ προμελέτης ήταν γυναικοκτονία και πόσες φορές πήγε μία γυναίκα σε ένα σταθμό για να καταγγείλει βία».

Στην εν λόγω αναφορά, η κα. Ματθαίου διαφώνησε και επεσήμανε ότι «έχουμε τις μαρτυρίες και μπορούμε να ξέρουμε. Εν πάσει περιπτώσει τους νόμους ψηφίζει η Βουλή και η Νομική Υπηρεσία τους εφαρμόζει».

Τα στοιχεία της τελευταίας τετραετίας

Παίρνοντας το λόγο η Βοηθός Διευθύντρια Τμήματος Καταπολέμησης Εγκλήματος και Διευθύντρια Υποδιεύθυνσης Διαχείρισης Υποθέσεων Ευάλωτων Προσώπων του Αρχηγείου της Αστυνομίας, Κυριακή Λαμπριανίδου, κληθείσα να σχολιάσει τις αναφορές για την καταγγελία της εγκύου για ξυλοδαρμό, σημείωσε πως βάσει των στοιχείων που έχει ενώπιον της, όταν έγινε η καταγγελία αμέσως ανταποκρίθηκε η Αστυνομία, η έγκυος μεταφέρθηκε στο καταφύγιο του ΣΠΑΒΟ, έγινε σύλληψη του δράστη και στις 7 Απριλίου καταχωρήθηκε η υπόθεση.

Αναφορικά με το ποιος έκανε την καταγγελία, η κα. Λαμπριανίδου τόνισε πως κάποιος γείτονας άκουσε φωνές και τηλεφώνησε στην Αστυνομία και πήγε περιπολικό. Σε αυτό το σημείο παρενέβη η κα. Χαραλαμπίδου και σημείωσε πως βάσει των δηλώσεων του εκπροσώπου τύπου της Αστυνομίας, Χρίστου Ανδρέου, την πήρε ο γείτονας που ήταν αστυνομικός εκτός υπηρεσίας, στο ΤΑΕ Λευκωσίας και έκανε καταγγελία, με την κα. Λαμπριανίδου να επιφυλάσσεται και να ζητά χρόνο για να απαντήσει.

Όσον αφορά στις γυναικοκτονίες, η Διευθύντρια της υποδιεύθυνσης διαχείρισης υποθέσεων ευάλωτων προσώπων του Αρχηγείου σημείωσε πως την τελευταία τετραετία σημειώθηκαν:

-Το 2019 εννέα γυναικοκτονίες, με τα επτά θύματα να είναι από τον Μεταξά

-Το 2020 πέντε γυναικοκτονίες

-Το 2021 πέντε γυναικοκτονίες

-Το 2022 δύο γυναικοκτονίες

-Το 2023 μία γυναικοκτονία

Αναφορικά με την γυναικοκτονία του 2023, η κα. Λαμπριανίδου επεσήμανε πως αν και το περιστατικό ήταν μετά την ψήφιση της σχετικής νομοθεσίας, εντούτοις ήταν φόνος εκ προμελέτης και συγκεκριμένα ήταν ο φόνος στη Λεμεσό, με θύμα Ουκρανή γυναίκα και θύτη τον καταζητούμενο από την Τουρκία.

«Όσον αφορά στις υποθέσεις που μεταφέρονται στη Νομική Υπηρεσία, όταν καταχωρούμε υποθέσεις, γίνεται διερεύνηση και βλέπουμε αν υπήρχαν προηγούμενες καταχωρήσεις κλπ, για να έχουμε εικόνα. Έχουμε την πληροφόρηση αυτή».

Αναφορικά με τα πρωτόκολλα που υπάρχουν, η κα. Λαμπριανίδου σημείωσε πως υπάρχει συγκεκριμένη διαδικασία για τον βιασμό και τη σεξουαλική κακοποίηση, ενώ κληθείσα να σχολιάσει αν τα νοσοκομεία έχουν δικό τους πρωτόκολλο σε περίπτωση που ένα θύμα μεταβεί απευθείας στο νοσοκομείο, η κα. Λαμπριανίδου σημείωσε πως δεν μπορεί να απαντήσει εκ μέρους τους. Τόνισε δε ότι υπάρχουν τα εν λόγω πρωτόκολλα:

-Για διαχείριση έμφυλης βίας κατά των γυναικών

-Για βία στην οικογένεια

-Για τα δικαιώματα των θυμάτων.

Η τοποθέτηση του Υπουργείου Δικαιοσύνης

Ο Άριστος Τσιάρτας, Πρώτος Λειτουργός Γραφείου Επιτρόπου Διοικήσεως, ο οποίος είναι επικεφαλής του Τομέα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Αντεγκληματικής και Σωφρονιστικής Πολιτικής και Καταπολέμησης της Έμφυλης Βίας του Υπουργείου Δικαιοσύνης, σημείωσε πως είναι ένα σημαντικό θέμα, που είναι η πιο φονική μορφή έμφυλης βίας και είναι η πιο χαρακτηριστική μορφή της πατριαρχικής πραγματικότητας. Σημείωσε πως όσον αφορά στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, έχουν μεταφερθεί με επαρκές πλαίσιο στον ποινικό κώδικα οι συστάσεις και εξήγησε πως η Κύπρος έχει εισάγει στο αδίκημα του βιασμού ότι δεν υπάρχει συναίνεση, ενώ σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέμεινε μόνο ότι βιασμός είναι όταν υπάρχει βία. Ερωτηθείς σχετικά, υπέδειξε πως θα υπάρχει και το αδίκημα του βιασμού εντός γάμου.

Συνεχίζοντας και αναφερόμενος στην ανταπόκριση των υπηρεσιών της πρώτης γραμμής, ο κ. Τσιάρτας τόνισε πως «αναπτύσσουμε δράσεις ενημέρωσης των λειτουργών υγείας και το επόμενο διάστημα θα πάμε στο ΥΠΑΝ και τις ΥΚΕ».

Η τοποθέτηση της Επιτρόπου Διοικήσεως

Η λειτουργός του γραφείου της Επιτρόπου Διοικήσεως, Νάσια Διονυσίου, στη δική της τοποθέτηση, επεσήμανε πως η Κύπρος είναι από τα λίγα κράτη που ποινικοποίησαν τη γυναικοκτονία, ενώ ανέφερε στα μέλη της Επιτροπής πως πλέον δεν δέχονται παράπονα σχετικά με τις συμπεριφορές που αντιμετώπιζαν τα θύματα.

«Όμως, γυναίκες που θέλουν να καταγγείλουν ή έχουν ανησυχίες, δεν ξέρουν που να αποταθούν. Τηλεφωνούν σε εμάς και μας λένε ότι είναι θύματα και εμείς τις καθοδηγούμε για να επικοινωνήσουν με την Αστυνομία. Μας τηλεφωνούν γυναίκες που έχουν ανησυχία ότι ο πρώην τους έχουν όπλο και ή μεταφέρουμε εμείς τις πληροφορίες στην Αστυνομία, είτε τις καθοδηγούμε να επικοινωνήσουν με την Αστυνομία. Θεωρούμε ότι ίσως να χρειάζεται μεγαλύτερη ενημέρωση».

Η κα. Διονυσίου σημείωσε πως κομβικό ρόλο στο θέμα της ενημέρωσης μπορούν να παίξουν οι λειτουργοί πρώτης γραμμής, όπως είναι οι γιατροί, ενώ θα μπορούν να αξιοποιηθούν και τα Κοινοτικά Συμβούλια, καθώς και οι κοινωνικοί λειτουργοί ευημερίας. Στη συνέχεια, έγινε αναφορά στην περίπτωση του Στυλιανού, με την κα. Διονυσίου να τονίζει πως στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είχαν καταγραφεί οι καταγγελίες που γίνονταν στο παρελθόν πριν την τραγωδία, κάτι που πλέον άλλαξε και είναι θετικό.