Τα 2,5 δις ευρώ ανείσπρακτων φόρων, οι περιορισμένοι πόροι και η λύση για επαρκείς ελέγχους

Τα κυριότερα ευρήματα της έκθεσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, αναφορικά με το Τμήμα Φορολογίας, παρουσίασε ενώπιον της Επιτροπής Ελέγχου ο Γενικός Ελεγκτής, Οδυσσέας Μιχαηλίδης, βάσει της οποίας υπάρχει συσσώρευση καθυστερημένων εσόδων ύψους πέραν των €2,5 δις, με τον κ. Μιχαηλίδη να κάνει λόγο για ελλιπείς ελέγχους σε εταιρείες, που έγιναν από το γραφείο του Τμήματος Φορολογίας και όχι επί τόπου. Από πλευράς του, ο Έφορος Φορολογίας τόνισε πως είναι σημαντικό να γίνονται έλεγχοι, όμως όταν οι πόροι είναι περιορισμένοι, τότε γίνεται προτεραιοποίηση των αναγκών, για κατανομή των πόρων.

Στην τοποθέτησή του, ο Γενικός Ελεγκτής παρουσίασε την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για το Τμήμα Φορολογίας και όπως εξήγησε σύμφωνα με την έκθεση εισπρακτέων ποσών του Τμήματος, το σύνολο των εισπρακτέων φόρων άμεσης και έμμεσης φορολογίας στις 31.12.2022, περιλαμβανομένων τόκων και επιβαρύνσεων ανέρχεται σε €2.557,29εκ. (€2.170,53εκ. στις 31.12.2021), από το οποίο ποσό ύψους €2.123,53εκ. (€1.727,53εκ. το 2021) αφορά σε άμεσους φόρους και ποσό ύψους €433,77εκ. (€443,01εκ. το 2021) αφορά σε έμμεσους φόρους (ΦΠΑ). Σύμφωνα επίσης με το Τμήμα, ποσό ύψους €1.008,47εκ. (€705,1εκ. άμεσοι φόροι και €303,37εκ. έμμεσοι φόροι) ή ποσοστό 39,43% θεωρείται επισφαλές.

Συνεχίζοντας, αναφέρθηκε στο σημείο των ελέγχων που πραγματοποίησε το Τμήμα Φορολογίας, τονίζοντας πως διαπιστώθηκε ότι κατά το έτος 2022, διενεργήθηκαν από το Τμήμα συμψηφισμοί σημαντικών πιστωτικών ποσών ΦΠΑ με χρεωστικά υπόλοιπα ΦΠΑ των υποκείμενων σε φόρο προσώπων (Υφπ).

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Πέραν των 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ οι ανείσπρακτοι φόροι-Τα ευρήματα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας

«Από τον έλεγχο εντοπίστηκαν περιπτώσεις για τις οποίες το Τμήμα δεν διενέργησε επιτόπιους ελέγχους αλλά περιορίστηκε σε έλεγχο από το γραφείο (desk audit). Ενδεικτικά αναφέρουμε την περίπτωση συγκεκριμένης εταιρείας (Υφπ «Α») για την οποία, κατόπιν σχετικού της αιτήματος, έγινε εσωτερικός συμψηφισμός πιστωτικού ποσού ΦΠΑ ύψους €852.277 με ισόποσο χρεωστικό υπόλοιπο συγγενικής της εταιρείας (Υφπ «Β»), στο πλαίσιο σχετικής έγκρισης του Εφόρου για διόρθωση (έκδοση συμπληρωματικού τιμολογίου) στις φορολογικές δηλώσεις των εταιρειών στη βάση προνοιών της νομοθεσίας, χωρίς ωστόσο το Τμήμα να έχει διενεργήσει, για σειρά ετών οποιονδήποτε επιτόπιο έλεγχο στις εταιρείες αυτές».

Συνεχίζοντας, ο Γενικός Ελεγκτής αναφέρθηκε στο κεφάλαιο «επιστροφές έμμεσης φορολογίας χωρίς έλεγχο από το Τμήμα», τονίζοντας πως από τον έλεγχο εντοπίστηκαν σημαντικά ποσά επιστροφών ΦΠΑ, τα οποία καταβλήθηκαν (μέσω τραπεζικών εμβασμάτων), χωρίς τη διενέργεια οποιωνδήποτε επιτόπιων ελέγχων (διενεργήθηκαν μόνο έλεγχοι τύπου Desk audits). Αναφέρθηκε στα παραδείγματα που βρίσκονται στην έκθεση, επισημαίνοντας πως υπάρχει περίπτωση συγκεκριμένου φορολογούμενου στον οποίο, σύμφωνα με στοιχεία του Τμήματος, επιστράφηκε ποσό ύψους €10,8εκ. το έτος 2022, χωρίς τη διενέργεια επιτόπιου ελέγχου, ενώ σχετικά σημειώνεται ότι ο τελευταίος επιτόπιος έλεγχος διενεργήθηκε το έτος 2013.

Ο κ. Μιχαηλίδης αναφέρθηκε και σε δυο άλλες περιπτώσεις επιστράφηκε ποσό ύψους €6,2εκ. και €5,6εκ.το έτος 2022, επίσης χωρίς τη διενέργεια επιτόπιου ελέγχου. Να σημειωθεί ότι οι εν λόγω φορολογούμενοι, σύμφωνα με το μηχανογραφικό σύστημα, παρουσίαζαν κώδικα κινδύνου επιστροφής ΦΠΑ μηδέν («0»), γεγονός που δεικνύει ότι δεν είχαν ακόμη αξιολογηθεί ούτως ώστε να καθοριστεί ο σχετικός κώδικας κινδύνου τους.

Παίρνοντας το λόγο ο Έφορος Φορολογίας, Σωτήρης Μαρκίδης, απαντώντας στο συγκεκριμένο σημείο, υπέδειξε πως «να λέμε για εταιρείες μεγάλες, που είναι τιμή για την Κύπρο να είναι στην αγορά της, δεν είναι σωστό. Θεωρώ ότι οι έλεγχοι δεν σημαίνει ότι δεν είναι επί τόπου και είναι από το γραφείο. Το σημαντικό είναι να ζητάς στοιχεία και σε πόσο βάθος μπαίνεις για να ελέγξεις αυτά τα στοιχεία».

Σε αυτό το σημείο, ο Γενικός Ελεγκτής επεσήμανε πως θα επισκεφτεί τα γραφείο του Τμήματος Φορολογίας κλιμάκιο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, ώστε να διαπιστώσει τα στοιχεία που έχει ζητήσει το Τμήμα, για τον έλεγχο που θα πραγματοποιήσει.

Στη συνέχεια, ο Γενικός Ελεγκτής προέβη σε μία παρουσίαση της σύνοψης των ευρημάτων της έκθεσης. Αναφερόμενος στα ευρήματα για τα στοιχεία που λαμβάνει το Τμήμα Φορολογίας από το Τμήμα Κτηματολογίου, επεσήμανε πως τα εν λόγω δεδομένα είναι ανανεωμένα μέχρι το 2016, όπως τους ενημέρωσε το Τμήμα Φορολογίας. «Όπως μας επιβεβαίωσε και το ίδιο το Τμήμα, η βάση δεδομένων του Τμήματος Κτηματολογίας, στην οποία έχει πρόσβαση το Τμήμα, είναι ενημερωμένη μέχρι το 2016 και ως εκ τούτου δεν είναι δυνατό να εντοπιστούν ποσά για δέσμευση ή και ακίνητη περιουσία η οποία αποκτήθηκε μετά το 2016 (για σκοπούς εγγραφής εμπράγματου βάρους)».

Απαντώντας στην εν λόγω τοποθέτηση του Γενικού Ελεγκτή, η εκπρόσωπος του Τμήματος Κτηματολογίας, Άντρη Χατζημάρκου τόνισε πως «το Τμήμα Φορολογίας όπως και ο Γενικός Ελεγκτής έχει πρόσβαση στην κεντρική αποθήκη με στοιχεία, που ενημερώνεται καθημερινά. Επίσης, κάθε βράδυ υπάρχουν ενημερώσεις για τις μεταβιβάσεις».

Ο Γενικός Ελεγκτής αναφέρθηκε και στο κεφάλαιο της έκθεσης «Τροποποίηση του άρθρου 9Δ «Χειρισμός συσσωρευμένων ζημιών σε ειδικές περιπτώσεις», του περί Φορολογίας του Εισοδήματος Νόμου», αναφέροντας το ιστορικό αναφορικά με τη συγκεκριμένη απόφαση. Ο κ. Μιχαηλίδης, επεσήμανε πως αυτή η τροποποίηση είχε ως αποτέλεσμα να ευνοηθεί μόνο μία ιδιωτική τράπεζα, ενώ υπέδειξε πως η Βουλή των Αντιπροσώπων ενδεχομένως να μην έλαβε σωστή ενημέρωση ή ακόμη και να παραπλανήθηκε από τους αρμόδιους του Υπουργείου Οικονομικών. Όπως τόνισε «οι εκπρόσωποι του Υπουργείου Οικονομικών δεν την ενημέρωσαν δεόντως για τις οικονομικές επιπτώσεις της προτεινόμενης τροποποίησης στα δημοσιονομικά έσοδα/έξοδα και συγκεκριμένα, ούτε για τη μετατροπή των συσσωρευμένων ζημιών σε πιστώσεις συνολικού ύψους €417εκ. προς όφελος του Πιστωτικού Ιδρύματος «Α», (κόστος για το κράτος), ούτε και για την καταβολή εγγυητικού τέλους, μόλις €6,25εκ. περίπου στο κράτος (απώλεια εσόδων για το κράτος). Αντίθετα, όπως αναφέρεται πιο πάνω, τόσο ο τότε Έφορος Φορολογίας όσο και η εκπρόσωπος του Υπουργείου Οικονομικών διαβεβαίωναν τους βουλευτές ότι δεν αναμένεται να επέλθουν οποιεσδήποτε απώλειες στα έσοδα του κράτους και ότι οι προτεινόμενες ρυθμίσεις δεν θα έχουν οποιαδήποτε δημοσιονομική επίπτωση».

Σε αυτό το σημείο, ο κ. Μαρκίδης τόνισε πως η Κυπριακή Δημοκρατία θα πληρώσει όλο το ποσό, ενώ η βουλεύτρια του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου είχε αναφέρει πως κυνήγησε το θέμα και είχε αποστείλει επιστολή στο Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Οικονομικών, ζητώντας ενημέρωση για τις ενέργειες που προτίθεται το Υπουργείο να κάνει, για να λάβει απάντηση, όπως ανέφερε, ότι οι εμπλεκόμενοι αφυπηρέτησαν και δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι.

Η απάντηση του Εφόρου Φορολογίας

Στην τοποθέτησή του, ο Έφορος Φορολογίας, Σωτήρης Μαρκίδης, απαντώντας στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, επεσήμανε πως πάντα θα υπάρχουν συστάσεις από τον Ελεγκτή και θα υπάρχουν περιπτώσεις που δεν ελέγχθηκαν. «Εμάς προσπάθειά μας είναι να βελτιώσουμε τις διαδικασίες και να μειωθούν οι περιπτώσεις αυτές. Δεν θα εκμηδενιστούν, όμως εμείς αυτό προσπαθούμε. Εμείς θέλουμε να ελέγχονται οι αιτήσεις μηχανογραφικά. Το κλειδί είναι να γίνουν σωστά μηχανογραφικά συστήματα, με ανάλυση κινδύνου που θα βγάζουν στην επιφάνεια τις επικίνδυνες περιπτώσεις».

Συνεχίζοντας, τόνισε πως οι καταγγελίες του Γενικού Ελεγκτή επιφέρουν κινδύνους, όμως δεν είναι οι επικίνδυνες περιπτώσεις, ενώ επεσήμανε πως κάνουν ελέγχους για να μειωθούν οι κίνδυνοι. Αναφερόμενος στον έλεγχο, ο κ. Μαρκίδης επεσήμανε πως για εκείνο είναι ευλογία να πραγματοποιείται έλεγχος.

Αναφερόμενος στα ποσά που εισέπραξε το Τμήμα Φορολογίας, το 2019 εισέπραξε 4,6 δισεκατομμύρια ευρώ και στελεχωνόταν από 510 δικούς του λειτουργούς, ενώ το 2023 εισέπραξε 6,7 δισεκατομμύρια ευρώ και στελεχωνόταν από 480 λειτουργούς. «Αυτό δείχνει ότι αυξάνεται η δραστηριότητα των εταιρειών και μειώνονται οι πόροι στο Τμήμα Φορολογίας. Ο Έφορος οφείλει να διοχετεύει τους πόρους με φειδώ και εκεί που θεωρεί προτεραιότητα. Το κατανοούμε ότι πρέπει να γίνεται έλεγχος, όμως έχουμε αυτό το προσωπικό και καθορίζουμε προτεραιότητες. Οι πόροι διοχετεύονται από τον Έφορο Φορολογίας, όχι ο Γενικός Ελεγκτής ούτε η Βουλή. Από το νόμο, μόνο ο Έφορος έχει ευθύνη να το κάνει».

Συνεχίζοντας, ο κ. Μαρκίδης υπέδειξε πως το Τμήμα Φορολογίας δίνει έμφαση στη σωστή εξυπηρέτηση του πολίτη και προς αυτό το σκοπό διοχετεύονται πόροι, ενώ σημείωσε πως υπάρχουν θέματα που πρέπει να λυθούν. «Είναι πολύ σημαντικό ο κόσμος να πηγαίνει στα γραφεία του Τμήματος και να παίρνει τα εναλλακτικά του. Πρέπει να γίνονται 100% σε όλες τις διαδικασίες και αυτό μας τρώει αρκετούς πόρους και πρέπει να το κάνουμε αυτό».

Ο Έφορος Φορολογίας πρόσθεσε ότι δόθηκε έμφαση και στην εκκαθάριση των φορολογικών δηλώσεων και σημείωσε πως αυτό γίνεται σε ώρες που δεν είναι εργάσιμες. Επεσήμανε πως έχουν εκκαθαρίστηκαν γύρω στα 2,2 εκατομμύρια φορολογίες και έγινε κατορθωτό να γίνει εκκαθάριση των φορολογικών δηλώσεων για την πλειοψηφία των πολιτών και των εταιριών μέχρι το 2021, που ήταν η τελευταία χρονιά που υποβλήθηκαν όλες οι φορολογικές δηλώσεις για τις εταιρείες.

«Για τα φυσικά πρόσωπα είμαστε στη διαδικασία να ξεκινήσουμε για το 2022. Στόχος μας είναι να είμαστε εντελώς ενημερωμένοι με τα στοιχεία. Αυτό γίνεται με περισσότερους ελέγχους. Αυτό σημαίνει ότι έξι με δώδεκα μήνες μετά την καταβολή των φορολογικών αιτήσεων, ο κόσμος θα λαμβάνει τις επιστροφές του. Αυτή η επιτάχυνση της διαδικασίας, μας έδωσε τη δυνατότητα να επιβάλουμε μισό δις επιπρόσθετες φορολογίες και επιστρέψαμε γύρω στα 150 εκατομμύρια σε κόσμο και εταιρίες».

Ο κ. Μαρκίδης πρόσθεσε, δε, ότι είναι σημαντικό για το Τμήμα Φορολογίας να έχει τα σωστά εργαλεία για να είναι αποτελεσματικό, όπως είναι τα μηχανογραφικά συστήματα. «Έχουμε 300,000 φορολογούμενα πρόσωπα και άλλες 180,000 εταιρίες. Αν δεν έχουμε σύγχρονα μηχανολογικά συστήματα που να είναι συνδεδεμένα με τις υπηρεσίες που χρειάζονται, δεν μπορείς να κάνεις τη δουλειά σου σωστά και όπως θα έπρεπε. Στόχος μας είναι να γίνεται η δουλειά μας σωστά και αυτή είναι η λύση. Καταφέραμε να έχουμε 30 εκ. λογισμικό, είναι εκεί και λειτουργεί εδώ και ένα χρόνο και ελπίζουμε ότι μέχρι το 2025 να το ολοκληρώσουμε, επειδή εκεί θα φανεί στη νέα σελίδα του Τμήματος ότι επιστρέφονται πιο γρήγορα οι φόροι, υπάρχει καλύτερη επικοινωνία με τις αρμόδιες υπηρεσίες και δεν θα χρειάζεται ο κόσμος να έρχεται στο Τμήμα».

Επεσήμανε, παράλληλα, ότι τον τελευταίο χρόνο έγιναν 500,000 ευρώ επιστροφές φόρου, μέσα σε διάστημα εβδομάδων και ανέφερε πως «θέλουμε να επιστρέφουμε στον κόσμο το ΦΠΑ του. Είναι σωστό αυτό που λέει ο Ελεγκτής ότι πρέπει να γίνονται έλεγχοι, όμως εμείς πρέπει να σταθμίζουμε, για να μην σταματήσει η οικονομία. Ο κόσμος θέλει το ΦΠΑ πίσω και από την άλλη πρέπει να είμαστε σωστοί με τα δημόσια έσοδα. Αυτό χρειάζεται ισορροπία».

Κληθείς να σχολιάσει το κτίριο του Τμήματος Φορολογίας, ο κ. Μαρκίδης σημείωσε πως παρέλαβε ένα παρέλαβε ένα κτίριο πέντε ορόφων απέναντι από το Δημαρχείο Στροβόλου και αφού είχαν υπόψη τους ότι θα επεκταθούν σε προσωπικό, «είπαμε να ζητήσουμε από την Πολιτεία αν μπορούμε να αναγείρουμε κι άλλους ορόφους, για να δούμε τι μπορεί να μας δώσει. Αυτό έγινε το 2023. Το Υπουργείο Οικονομικών μας έγκρινε τα ποσά και όλα, αλλά υπάρχουν εμπόδια από το σύστημα».

Ο Έφορος Φορολογίας σημείωσε, επιπρόσθετα, ότι υπάρχει μία προσπάθεια σε εξέλιξη για μετεξέλιξη του Τμήματος Φορολογίας σε μία αρχή, που όπως εξήγησε, θα εργάζεται όσο καλύτερα γίνεται. Προς αυτό το σκοπό δημιουργήθηκε μία ανεξάρτητη επιτροπή ενστάσεων, για να εξετάζει τις ενστάσεις. «Ξεκίνησε να λειτουργεί και θα ενισχυθεί αυτό. Στόχος μας είναι οι ενστάσεις να εξεταστούν μέσα στις επόμενες δώδεκα μήνες. Εμείς ως Τμήμα Φορολογίας, το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι οι αργές διαδικασίες αναπλήρωσης του προσωπικού. Έχουμε πάνω από 600 θέσεις για προσωπικό και αυτή τη στιγμή είμαστε κάτω 500 άτομα προσωπικό. Υπάλληλος αφυπηρέτησε το 2021 και μέχρι σήμερα δεν έχει έρθει κάποιος».

Απαντώντας σε ερωτήσεις βουλευτών, ο Σωτήρης Μαρκίδης σημείωσε πως είναι μπροστά σε χρονική περίοδο, που γίνεται προετοιμασία για τη φορολογική μεταρρύθμιση και υπάρχουν εισηγήσεις προς αυτό το σκοπό. «Για παράδειγμα, πρέπει οι ποινές να γίνουν πιο αποτρεπτικές, όπως να υπάρχει μεγαλύτερο πρόστιμο για εταιρίες που δεν υποβάλλουν στην ώρα τους την δήλωση και είναι από τις εισηγήσεις μας. Επίσης, δική μας άποψη είναι ότι πρέπει να μειωθούν οι συναλλαγές σε μετρητά. Έχουμε και πολλές άλλες εισηγήσεις που θα βοηθήσουν στην εισπραξιμότητα. Είναι πολύ δύσκολο να μειώνονται αυτά τα ποσά κάθε χρόνο, πάντα θα υπάρχει ποσοστό που δεν θα εισπράττεται. Αναφορικά με το ΦΠΑ, με το νέο σύστημα θέλουμε να υπάρχει υποχρέωση να δικαιολογεί το ποσό που καταβάλλει από την κύκλο εργασιών μέχρι τον κύκλο εισόδων. Αυτό θα γίνεται από τον ελεγκτή της εταιρείας. Αυτός είναι ο τρόπος για να γίνεται μαζικά».