Ο θαλάσσιος διάδρομος στη Γάζα, η χρονική συγκυρία και η δυσκολία του εγχειρήματος

Η ιδέα για ένα θαλάσσιο ανθρωπιστικό διάδρομο από την Κύπρο προς την Γάζα δεν είναι καινούρια. Κατατέθηκε από την αρχή του πολέμου. Και ομολογουμένως, μέσα στους μήνες που πέρασαν, υπήρξε πολλή δουλειά και επεξεργασία από την Κυπριακή Δημοκρατία και τους διεθνείς εταίρους της. Το ερώτημα είναι γιατί προχωρά τώρα, δεδομένου ότι ο πόλεμος ξεκίνησε μήνες πριν.

Η απάντηση δεν είναι απλή. Όπως δεν είναι απλό πράγμα ο ανθρωπιστικός διάδρομος. Είναι ένα σύνθετο εγχείρημα, με διαστάσεις πολιτικές, διπλωματικές, ανθρωπιστικές αλλά και πρακτικές. Η ιδέα είναι εξαιρετική, αλλά σε επίπεδο logistics είναι ένας εφιάλτης, που απαιτεί την εμπλοκή πάρα πολλών παραγόντων. Από τις αρχές Νοεμβρίου, όταν ο Κωνσταντίνος Κόμπος ενημέρωνε την Επιτροπή Εξωτερικών της Βουλής για το θέμα, είχε αναφέρει, μεταξύ άλλων, πως η βοήθεια θα πρέπει να διασφαλίζεται από κάποιο οργανισμό τόσο στην αφετηρία, όσο και κατά τη διαδρομή, την άφιξη και τη διανομή. Υπάρχουν, πρόσθεσε μεταξύ άλλων, ζητήματα που άπτονται των ποσοτήτων, του τρόπου μεταφοράς και του τρόπου ελέγχου.

Στις 2 Ιανουαρίου, όταν ανακοινώθηκε από το ΥΠΕΞ η αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας σε συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο, οι δυσκολίες αναδείχθηκαν εκ νέου. Το Υπουργείο ανέφερε πως παράμετρο αποτελεί η δημιουργία επιχειρησιακού μηχανισμού ασφαλούς παραλαβής, φύλαξης και φόρτωσης σημαντικών ποσοτήτων ανθρωπιστικής βοήθειας, με μεθοδολογία που να ικανοποιεί τις επαυξημένες ανάγκες ασφαλείας εμπλεκόμενων μερών και επεσήμανε πως απαιτείται εξασφάλιση της συνεργασίας με κράτη που διαθέτουν τα πλωτά μέσα για να μεταφέρουν τη βοήθεια. «Η Κυπριακή Δημοκρατία εξαρχής δεν υποσχέθηκε ότι μπορεί να ελέγξει όλες τις πτυχές αλλά τουναντίον, εργάζεται στα μέτρα των δυνατοτήτων της για να συνδράμει στην αντιμετώπιση της ραγδαία επιδεινούμενης κατάστασης», ανέφερε,

Παρόλο που δεν υπήρχαν εχθροί της κυπριακής ιδέας, όλα αυτά τα πολύπλοκα ζητήματα, για καιρό καθιστούσαν πιο απλό να αποστέλλεται η ανθρωπιστική βοήθεια οδικώς, μέσω του αιγυπτιακού περάσματος στη Ράφα, από το να επιδιώξει η διεθνής κοινότητα να θέσει σε εφαρμογή ένα τόσο φιλόδοξο σχέδιο. Το τελευταίο διάστημα, ωστόσο, η περιοχή της Ράφα αποτελεί στόχο για τον ισραηλινό στρατό, καθιστώντας όλο και πιο δύσκολη τη διέλευση της απαραίτητης βοήθειας μέσω των συνόρων, σε μία περίοδο που οι ανθρωπιστικές ανάγκες αυξήθηκαν ραγδαία. Η αντίληψη του Ισραήλ είναι πως, μετά την εσωτερική μετακίνηση εκατοντάδων χιλιάδων ατόμων, η περιοχή της Ράφα έγινε το «έσχατο οχυρό της Χαμάς», γι’ αυτό και στοχοποιήθηκε σε αυτό το χρονικό σημείο. «Όποιος μας λέει να μην επιχειρούμε στη Ράφα μας λέει να χάσουμε τον πόλεμο και αυτό δεν θα συμβεί», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Βενιαμήν Νετανιάχου.

Το ζήτημα, όμως, δεν είναι απλώς να περνά η βοήθεια από τη Ράφα, έστω και υπό δύσκολες συνθήκες, αλλά και να φτάνει σε όλα τα σημεία της Γάζας όπου υπάρχει ανάγκη, αφού πολλές φορές τα φορτηγά δεν φτάνουν στον βορρά. Ενδεικτικό του προβλήματος είναι πως στις 20 Φεβρουαρίου, το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (WFP) ανακοίνωσε ότι θα σταματήσει τις παραδόσεις στη βόρεια Γάζα, επειδή τα κομβόι του βρέθηκαν αντιμέτωπα με «το απόλυτο χάος και τη βία, λόγω της κατάρρευσης της δημόσιας τάξης».

Επί της ουσίας, πλέον οι κάτοικοι της Λωρίδας της Γάζας παραμένουν αποκλεισμένοι για μήνες, με πολύ περιορισμένη πρόσβαση σε προμήθειες, κάτι που η διεθνής κοινότητα γνωρίζει. Όπως γνωρίζει πως πολίτες του Ισραήλ παραμένουν όμηροι και η γειτονική μας χώρα δεν έχει πρόθεση να σταματήσει τον πόλεμο αν δεν απελευθερωθούν και αν δεν σιγουρευτεί ότι έχει περιορίσει σημαντικά τον κίνδυνο που μπορεί η Χαμάς να αποτελεί για το κράτος του Ισραήλ. Με δεδομένο ότι αυτή τη στιγμή δεν είναι σαφές πότε θα μπει τέλος σε αυτή η κατάσταση, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη να βοηθηθεί περισσότερο ο άμαχος πληθυσμός, ενόσω συνεχίζονται οι προσπάθειες στο διπλωματικό πεδίο.

Οι εκκλήσεις προς το Ισραήλ για να επιτρέψει τη διέλευση περισσότερης ανθρωπιστικής βοήθειας έχουν πληθύνει τις τελευταίες ημέρες, ενώ έρχονται αναφορές για θανάτους παιδιών από ασιτία και προειδοποιήσεις από τον ΟΗΕ ότι «ο λιμός είναι σχεδόν αναπόφευκτος». Στην προσπάθεια να φτάσει τουλάχιστον φαγητό σε αυτούς που το χρειάζονται περισσότερο, από το περασμένο Σαββατοκύριακο στρατιωτικά αεροσκάφη των ΗΠΑ, της Ιορδανίας, της Γαλλίας, της Ολλανδίας, του Βελγίου και της Αιγύπτου προβαίνουν σε ρίψεις ανθρωπιστικής βοήθειας από αέρος. Ρίψεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από ανθρωπιστικές οργανώσεις ως «σύμβολο της αποτυχίας της χερσαίας ανθρωπιστικής επιχείρησης».

Όπως αναφέρουν οι ΗΠΑ, που βρίσκονται πίσω από αυτή την επιχείρηση, αυτές οι ρίψεις λειτουργούν συμπληρωματικά στη βοήθεια που καταφθάνει οδικώς. Ο όγκος βοήθειας δεν είναι σταθερός, καθώς, σύμφωνα με το Πεντάγωνο, το τελευταίο διάστημα περνούν στη Γάζα μεταξύ 30 και 120 φορτηγά την ημέρα. Για αυτό και κρίθηκε αναγκαίο να γίνονται παράλληλα και αυτές οι ρίψεις τροφής. Είναι ξεκάθαρο πως η χερσαία οδός παραμένει η πιο αποτελεσματική για τη μεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας, όπως άλλωστε επισημαίνουν τα ΗΕ. Όμως αυτή τη στιγμή οι διεθνείς παρατηρητές κάνουν λόγο για «μεταφορά με το σταγονόμετρο» και οι ρίψεις παραδίδουν πολύ μικρές ποσότητες. Για αυτό και ο όγκος που θα μπορούσε να μεταφερθεί από θαλάσσης θεωρείται εξαιρετικά σημαντικός σε αυτό το χρονικό σημείο και υπήρξε σημαντική ώθηση στην κυπριακή ιδέα.

«Αυτό που ξεδιπλώνεται μπροστά από τα μάτια μας είναι μια ανθρωπιστική τραγωδία. Είναι πολύ ξεκάθαρο ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη για παράδοση βοήθειας στους αμάχους, όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται. Ο κυπριακός θαλάσσιος διάδρομος έχει ως στόχο να αυξήσει τη βοήθεια, ως συμπληρωματικός σε άλλες διαδρομές, που συμπεριλαμβάνουν το πολύ σημαντικό πέρασμα στη Ράφα από την Αίγυπτο και τις αεροπορικές ρίψεις από την Ιορδανία. Είναι επίσης ξεκάθαρο ότι βρισκόμαστε σε ένα σημείο που θα πρέπει να ξεκλειδώσουμε όλες τις δυνατές διαδρομές», εξήγησε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, στο πλευρό της Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν, ανακοινώνοντας την Παρασκευή την έναρξη του ανθρωπιστικού διαδρόμου.

Οι ΗΠΑ φαίνεται να βρήκαν την λύση σε ένα από τα σημαντικότερα πρακτικά ζητήματα που υπήρχαν, την απουσία υποδομών για υποδοχή της θαλάσσιας βοήθειας, καθώς ο Πρόεδρος της χώρας, Τζο Μπάιντεν, ανήγγειλε την κατασκευή προσωρινού λιμανιού, μιας αποβάθρας ουσιαστικά, στα παράλια της Γάζας. Αυτή η απόφαση φαίνεται να ήταν που «ξεκλείδωσε» τις διαδικασίες των τελευταίων ημερών και μας έφερε πολύ πιο κοντά στη μεταφορά βοήθειας από τη Λάρνακα. Το γεγονός ότι αμέσως το Ισραήλ διέρρεε ότι υποστηρίζει πλήρως την εγκατάσταση, είναι ενδεικτικό της διπλωματικής προεργασίας που υπήρξε. Βέβαια συνεχίζουν να υφίστανται και άλλα ζητήματα, καθώς θα πρέπει επίσης να δημιουργηθεί ένα σύστημα διανομής της βοήθειας που θα φτάνει από τη θάλασσα στη στεριά, το οποίο δεν φαίνεται να υπάρχει σήμερα, αλλά τα γεγονότα των τελευταίων ημερών δείχνουν ότι έγινε η αρχή, εξού και η απόφαση της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να έρθει στην Κύπρο.

Κατά την παρουσία της κ. φον ντερ Λέιεν στο νησί μας, εκδόθηκε και η Κοινή Δήλωση, την οποία συνυπογράφουν, πέραν της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ολλανδία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Στη Δήλωση υπάρχει η επισήμανση πως «η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας απευθείας στη Γάζα δια θαλάσσης θα είναι περίπλοκη και τα κράτη μας θα συνεχίσουν να αξιολογούν και να προσαρμόζουν τις προσπάθειες τους για να διασφαλίσουν ότι η παροχή βοήθειας γίνεται όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά». Προαναγγέλλεται ότι η Λευκωσία θα συγκαλέσει συνάντηση σύντομα ώστε να γίνει συζήτηση για το πώς μπορεί να επιταχυνθεί η προσπάθεια.

«Επιβεβαιώνουμε πως η προστασία της ζωής των αμάχων είναι βασική αρχή του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου που πρέπει να τυγχάνει σεβασμού. Και όλοι μαζί πρέπει να πράξουμε περισσότερα για να διασφαλίσουμε ότι η βοήθεια παραδίδεται στους ανθρώπους που απεγνωσμένα την έχουν ανάγκη», καταλήγει η Κοινή Δήλωση.