Ανεύρυσμα θωρακικής αορτής: Ποια τα συμπτώματα και πότε μπορεί να αποβεί μοιραίο;

Στο άκουσμα της λέξης ανεύρυσμα δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που πανικοβάλλονται, όχι άδικα, καθώς πρόκειται για μια σοβαρή πάθηση που μπορεί να αποβεί μοιραία, εξ’ ου και ο χαρακτηρισμός που αποδίδεται από τον ιατρικό κόσμο «σιωπηλός δολοφόνος».

Η αορτή αποτελεί την κύρια αρτηρία του ανθρώπινου σώματος, μέσω της οποίας διοχετεύεται το αίμα από την καρδιά σ’ όλο το σώμα. Τα αορτικά ανευρύσματα μπορούν να αναπτυχθούν οπουδήποτε, με τη μεγαλύτερη συχνότητα να εντοπίζεται στην κοιλιακή παρά στη θωρακική αορτή. Τα ανευρύσματα της θωρακικής αορτής συχνά αναπτύσσονται αργά και συνήθως χωρίς να υπάρχουν συμπτώματα, γεγονός που καθιστά δύσκολο τον εντοπισμό τους. Πρόκειται στην ουσία για μια εξασθενημένη περιοχή του αγγείου. Όταν το τοίχωμα της αορτής είναι αδύναμο, αυτή μπορεί να διευρυνθεί και όταν το αγγείο διευρύνεται σημαντικά, πλέον ονομάζεται ανεύρυσμα και όχι διάταση. Οι επιπλοκές ενός ανευρύσματος περιλαμβάνουν τη ρήξη ή το διαχωρισμό της αορτής, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αιφνίδιο θάνατο.

Ποια τα συμπτώματα

Το πόσο γρήγορα μπορεί να αναπτυχθεί ένα ανεύρυσμα θωρακικής αορτής είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Ωστόσο, καθώς αυξάνεται το μέγεθος του ανευρύσματος τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Πόνο στην πλάτη
• Βήχα
• Αδύναμη ή βραχνή φωνή
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Ευαισθησία ή πόνο στο στήθος

Όταν ένα ανεύρυσμα θωρακικής αορτής έχει υποστεί ρήξη ή διαχωρισμό, τα συμπτώματα είναι έντονα και μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Ξαφνικό πόνο στο άνω μέρος της πλάτης που εξαπλώνεται προς τα κάτω
• Πόνο στο στήθος, τη γνάθο, τον αυχένα ή τα χέρια
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Απώλεια συνείδησης

Αναζητώντας τα αίτια

Όπως συμβαίνει με όλες σχεδόν τις παθήσεις, έτσι και σ’ αυτή την περίπτωση αναζητούνται τα πιθανά αίτια. Οι αιτίες των ανευρυσμάτων της θωρακικής αορτής μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Σκλήρυνση των αρτηριών, που ονομάζεται αθηροσκλήρωση. Ο σχηματισμός αθηρωματικής πλάκας στα τοιχώματα των αρτηριών κάνει τις αρτηρίες να γίνονται λιγότερο εύκαμπτες. Η πρόσθετη πίεση μπορεί να προκαλέσει αποδυνάμωση και διάταση τους. Η υψηλή αρτηριακή πίεση και η υψηλή χοληστερόλη αυξάνουν τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης κάτι που είναι πιο συχνό σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
• Γενετικές καταστάσεις. Τα αορτικά ανευρύσματα σε νεότερους ανθρώπους έχουν συχνά μια γενετική αιτία. Το σύνδρομο Marfan, μια γενετική πάθηση που επηρεάζει τον συνδετικό ιστό στο σώμα, μπορεί να προκαλέσει αδυναμία στο τοίχωμα της αορτής. Άλλες γενετικές παθήσεις που συνδέονται με το ανεύρυσμα, τον διαχωρισμό και τη ρήξη της αορτής περιλαμβάνουν τα αγγειακά σύνδρομα Ehlers-Danlos, Loeys-Dietz και Turner.
• Φλεγμονή των αιμοφόρων αγγείων όπως η γιγαντοκυτταρική αρτηρίτιδα και η αρτηρίτιδα Takayasu, σχετίζονται με ανευρύσματα θωρακικής αορτής.
• Δίπτυχη αορτική βαλβίδα. Τα άτομα που γεννιούνται με αορτική βαλβίδα που έχει μόνο δύο πτυχές αντί για τρεις έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ανευρύσματος αορτής.

Διαχωρισμός αορτής

Ορισμένα ανευρύσματα μπορεί να μην υποστούν ποτέ ρήξη ή να οδηγήσουν σε διαχωρισμό. Ο διαχωρισμός της αορτής είναι μια δυνητικά απειλητική για τη ζωή επείγουσα ανάγκη, ανάλογα με το πού στην αορτή εμφανίζεται. Στο διαχωρισμό της αορτής αυτό που συμβαίνει είναι μια ρήξη μέσα στο τοίχωμα της αορτής η οποία προκαλεί αιμορραγία μέσα και κατά μήκος του τοιχώματός της. Είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί το ανεύρυσμα της αορτής για να καταβληθεί προσπάθεια αποτροπής του διαχωρισμού. Εάν συμβεί διαχωρισμός, μπορεί να αντιμετωπιστεί χειρουργικά, ωστόσο, ο κίνδυνος του χειρουργείου είναι πολύ μεγαλύτερος.

Παράγοντες κινδύνου

Οι παράγοντες κινδύνου για το ανεύρυσμα της θωρακικής αορτής περιλαμβάνουν:

• Ηλικία: Τα ανευρύσματα θωρακικής αορτής εμφανίζονται συχνότερα σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω
• Χρήση καπνού: Το κάπνισμα και η χρήση καπνού αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο ανευρύσματος αορτής
• Υψηλή αρτηριακή πίεση
• Σχηματισμός αθηρωματικών πλακών: Η συσσώρευση λίπους κι άλλων ουσιών στο αίμα μπορεί να βλάψει την επένδυση ενός αιμοφόρου αγγείου, αυξάνοντας τον κίνδυνο ανευρύσματος. Αυτός είναι ένας πιο κοινός κίνδυνος στους ηλικιωμένους.
• Οικογενειακό ιστορικό: Η ύπαρξη ενός γονέα, αδελφού, ή παιδιού με αορτικό ανεύρυσμα αυξάνει τον κίνδυνο
• Γενετικές καταστάσεις
• Διγλώχινα (δίπτυχη) αορτική βαλβίδα

Προσυμπτωματικός και γενετικός έλεγχος

Ως γιατροί, ενδέχεται να συστήσουμε έλεγχο εάν κάποιος συγγενής πρώτου βαθμού ενός ασθενούς- όπως γονέας, αδελφός/αδελφή, γιος/κόρη - έχει μια γενετική ασθένεια όπως το σύνδρομο Marfan ή άλλη πάθηση που σχετίζεται με ανευρύσματα θωρακικής αορτής. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για ανεύρυσμα περιλαμβάνει τακτικές απεικονιστικές εξετάσεις, συνήθως υπερηχοκαρδιογράφημα. Εάν ένα υπερηχογράφημα της καρδιάς δείξει μια διατεταμένη αορτή ή ένα ανεύρυσμα, μια άλλη απεικονιστική εξέταση διενεργείται συνήθως εντός 6-12 μηνών για παρακολούθηση της εξέλιξής του. Μπορεί επίσης να συστήσουμε γενετικό έλεγχο εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ανευρυσμάτων αορτής, ιδιαίτερα εάν πρόκειται για γυναίκα η οποία σκέφτεται την εγκυμοσύνη.

Πρόληψη και θεραπεία

Η θεραπεία ενός ανευρύσματος θωρακικής αορτής εξαρτάται από την αιτία, το μέγεθος και τον ρυθμό ανάπτυξης του ανευρύσματος. Η διατήρηση των αιμοφόρων αγγείων σε όσο το δυνατόν πιο υγιή επίπεδα είναι σημαντική για την πρόληψή του. Το τσιγάρο, σαφώς και δεν είναι σύμμαχος γι’ αυτό και συστήνεται η άμεση διακοπή του. Επιπλέον, πολύ βασική είναι η διατήρηση της αρτηριακής πίεσης και των επιπέδων χοληστερόλης και λίπους υπό έλεγχο. Δεν υπάρχουν φάρμακα για την πρόληψη ενός αορτικού ανευρύσματος. Ωστόσο, μπορεί να χρησιμοποιηθούν φάρμακα για τη θεραπεία της υψηλής αρτηριακής πίεσης, της υψηλής χοληστερόλης και άλλων καταστάσεων που σχετίζονται με το ανεύρυσμα. Η σωστή διαχείριση μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο επιπλοκών του ανευρύσματος της θωρακικής αορτής.

Σε κάθε περίπτωση, λειτουργώντας στο πλαίσιο της σύγχρονης καρδιοχειρουργικής στο τμήμα μας βρισκόμαστε πάντοτε σε ετοιμότητα έτσι ώστε να ανταποκριθούμε σε τακτικά ή επείγοντα, ανεπίπλεκτα ή επιπλεγμένα περιστατικά με ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια του ασθενούς, στην ομαλή διεξαγωγή της επέμβασης και στο μακροχρόνια καλό αποτέλεσμα αυτής.

*Μιχάλης Δημοσθένους, MD, PhD, FACS, Καρδιοχειρουργός, Mediterranean Hospital of Cyprus