Έρευνα για το ναυάγιο της Πύλου-«Η Frontex εξαρτάται υπερβολικά από εθνικές αρχές»

Ο Frontex εξαρτάται υπερβολικά από τα κράτη μέλη για να δράσει όταν σκάφη που μεταφέρουν μετανάστες βρίσκονται σε κίνδυνο και αδυνατεί να εκπληρώσει πλήρως τις υποχρεώσεις του όσον αφορά τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων στο πλαίσιο επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης, διαπίστωσε έρευνα του γραφείου της Ευρωπαίας Διαμεσολαβήτριας (European Ombudsman) για το ναυάγιο της Πύλου του Ιουνίου του 2023 στο οποίο έχασαν τη ζωή τους πάνω από 600 άτομα που επέβαιναν στο σκάφος «Adriana».

Σύμφωνα με τα όσα διαπίστωσε από τα έγγραφα τα οποία ανέλυσε το γραφείο της Ευρωπαίας Διαμεσολαβήτριας Έμιλι Ο’Ράιλι, ο Frontex προσέγγισε τις ελληνικές αρχές τέσσερις φορές ώστε να συνεισφέρει στις προσπάθειες έρευνας και διάσωσης μέσω εναέριας επιτήρησης, ωστόσο δεν έλαβε καμία απάντηση.

Η κ. Ο’Ράιλι κάλεσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της ΕΕ και την Επιτροπή να συστήσουν μια ανεξάρτητη επιτροπή έρευνας για να αξιολογήσει τους λόγους για τον μεγάλο αριθμό θανάτων στη Μεσόγειο και να αντλήσει διδάγματα από το ναυάγιο της Πύλου.

«Πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί ένα σκάφος που τόσο προφανώς χρειαζόταν βοήθεια δεν έλαβε ποτέ αυτή τη βοήθεια, παρά το γεγονός ότι ένας οργανισμός της ΕΕ, οι αρχές δύο κρατών μελών, η κοινωνία των πολιτών και τα ιδιωτικά πλοία γνώριζαν πως βρισκόταν εκεί» ανέφερε η κ. Ο’Ράιλι.

Διερωτήθηκε ακόμα γιατί οι αναφορές για ένα υπερφορτωμένο με ανθρώπους σκάφους το οποίο προφανώς δεν είχε αρκετά σωσίβια, καθώς και για παιδιά στο σκάφος και για πιθανούς θανάτους δεν ενεργοποίησαν «έγκαιρες προσπάθειες διάσωσης που θα μπορούσαν να σώσουν εκατοντάδες ζωές».

Απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων η αρμόδια εκπρόσωπος της Επιτροπής, Ανίτα Χίπερ, ανέφερε πως σημειώνει την έκθεση, θα την αξιολογήσει και θα απαντήσει σχετικά και δημόσια. Όσον αφορά το αίτημα της Ombudsman για ανεξάρτητη επιτροπή έρευνας, ανέφερε πως βρίσκονται σε εξέλιξη έρευνες σε εθνικό επίπεδο και πως εναπόκειται στα κράτη μέλη να διερευνούν αυτά τα περιστατικά «με άμεσο, ανεξάρτητο και ολοκληρωμένο τρόπο».

Όπως σημειώνει το γραφείο της Ombudsman, βάσει των σημερινών κανόνων ο Frontex δεν μπορούσε να μεταβεί χωρίς την άδεια των ελληνικών αρχών στη θέση όπου βρισκόταν το Adriana σε κρίσιμες στιγμές της επιχείρησης. Για αυτό, σημειώνεται στα συμπεράσματα της έρευνας, ο οργανισμός της ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής βρέθηκε επί τόπου μόνο δύο φορές: μία φορά με αεροπλάνο για σύντομο χρονικό διάστημα δύο ώρες αφότου οι ιταλικές αρχές σήμαναν τον συναγερμό, και 18 ώρες αργότερα με drone αφού το σκάφος είχε ήδη βυθιστεί.

Από την έρευνα προκύπτει επίσης ότι ο Frontex δεν έχει εσωτερικές κατευθυντήριες γραμμές για την έκδοση σημάτων έκτακτης ανάγκης (π.χ. κλήσεις Mayday), και ότι δεν διασφαλίζεται επαρκώς η συμμετοχή των παρατηρητών του οργανισμού για την τήρηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στη λήψη αποφάσεων για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στη θάλασσα.

Η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια επεσήμανε πως στο όνομα του Frontex περιλαμβάνεται ο όρος «ακτοφυλακή», αλλά πως η τρέχουσα εντολή και αποστολή του οργανισμού δεν του επιτρέπει να αποτελεί ακτοφυλακή.

«Αν ο Frontex έχει καθήκον να συμβάλει στη διάσωση ζωών στη θάλασσα αλλά τα εργαλεία για να το κάνει είναι ελλιπή, τότε αυτό είναι ξεκάθαρα ένα ζήτημα που πρέπει να απασχολήσει τους νομοθέτες της ΕΕ» τόνισε.

«Η συνεργασία με τις εθνικές αρχές όταν υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την εκπλήρωση των υποχρεώσεων έρευνας και διάσωσης, ενέχει τον κίνδυνο να καταστήσει την ΕΕ συνένοχη σε ενέργειες που παραβιάζουν θεμελιώδη δικαιώματα και κοστίζουν ζωές» υπογράμμισε η κ. Ο’Ράιλι.

Όσον αφορά το ευρύτερο πλαίσιο, η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια σημειώνει στην έκθεση πως αν και το γραφείο του Συνηγόρου του Πολίτη στην Ελλάδα (το αντίστοιχο του γραφείου του Ombudsman στη χώρα) διερευνά τις ενέργειες της ελληνικής ακτοφυλακής, δεν υπάρχει ένας ενιαίος μηχανισμός λογοδοσίας σε επίπεδο ΕΕ που θα μπορούσε να διερευνήσει ανεξάρτητα τον ρόλο των ελληνικών αρχών, τον ρόλο της Frontex και τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

«Σχεδόν οκτώ μήνες μετά το περιστατικό του Adriana, δεν έχουν γίνει αλλαγές για να αποφευχθεί η επανάληψη ενός τέτοιου περιστατικού», υπογράμμισε.

Πηγή: ΚΥΠΕ