Η Σχολή που έγινε καταφύγιο για τα τυφλά άτομα από το 1929… «Έχουμε εκπαιδευόμενο 100 χρόνων»

Έχει γίνει καταφύγιο για όσα άτομα αντιμετωπίζουν οπτική αναπηρία τα τελευταία 95 χρόνια. Έχει δεχθεί στις αίθουσές της ανθρώπους που εκ γενετής είναι τυφλοί, ανθρώπους που έχασαν την όρασή τους, λόγω ενός δυστυχήματος ή άλλου περιστατικού, για άτομα που παρουσιάζουν μερική οπτική αναπηρία, για άτομα που έψαχναν ένα χώρο για να μπορούν να ανήκουν.

Η Σχολή Τυφλών «Άγιος Βαρνάβας» είναι το μοναδικό εκπαιδευτικό ίδρυμα για άτομα με οπτική αναπηρία και για περίπου ένα αιώνα έχει ανοίξει τις πύλες της για αρκετά άτομα, που είτε ήθελαν να μάθουν μία δεξιότητα, είτε να εκπαιδευτούν σε κάτι, είτε απλά να περάσουν τον χρόνο τους. Μπαίνοντας κάποιος από την κύρια είσοδο, μπορεί να δει διάφορα έργα που ετοίμασαν οι μαθητές και εκπαιδευόμενοί της, τα οποία κοσμούν τους τοίχους μεταδίδοντας αμέσως στους παρευρισκόμενους ένα αίσθημα ζεστασιάς.

Περπατώντας στους διαδρόμους, προς το κέντρο της Σχολής κάποιος συναντά το Μουσείο Αφής, το οποίο περιέχει διάφορα αγάλματα, που είναι παρόμοια με γνωστά έργα και έχουν ετοιμαστεί για να μπορούν να δημιουργήσουν τα άτομα που βρίσκονται στη Σχολή, αγγίζοντας τα, μία εικόνα στο μυαλό τους. Απέναντι από το Μουσείο ένας μακρύς διάδρομος, που στα δεξιά του βρίσκονται οι αίθουσες Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, όπου πηγαίνουν οι εκπαιδευόμενοι της Σχολής για να μάθουν νέες δεξιότητες και να συμβαδίζουν με την τεχνολογία της εποχής, η αίθουσα τηλεφωνικής, όπου εκπαιδεύονται όσοι το θέλουν, ώστε να μπορούν να προσληφθούν στο δημόσιο, στα τηλεφωνικά κέντρα.

Λίγο πιο κάτω η αίθουσα όπου γίνεται η διδασκαλία του συστήματος Braille, το οποίο χρησιμοποιούν τα άτομα με οπτική αναπηρία για να μπορούν να διαβάζουν και να γράφουν. Σε μία επίδειξη πώς γίνεται η εκμάθηση, η αρμόδια εκπαιδευτικός μας εξήγησε ότι υπάρχουν ειδικά παιχνίδια που χρησιμοποιεί για να μάθει στα άτομα με οπτική αναπηρία το σύστημα. Δίπλα βρίσκονται οι αίθουσες όπου γίνονται οι μετατροπές των βιβλίων, για να είναι προσβάσιμα για τα άτομα με οπτική αναπηρία.

Απέναντι, στον ίδιο διάδρομο βρίσκεται το γυμναστήριο, το κολυμβητήριο και το εσωτερικό θέατρο της Σχολής, ενώ περπατώντας λίγο πιο κάτω στα αριστερά βρίσκεται η αίθουσα του κυλικείου, όπου κάθονται όλοι μαζί και τρώνε το πρόγευμά τους. Λίγα βήματα πιο κάτω είναι οι αίθουσες διδασκαλίας για τα μικρά παιδιά, ενώ ανεβαίνοντας στον πρώτο όροφο κάποιος βρίσκει την αίθουσα της τέχνης, της χειροτεχνίας, την καλαθοπλεχτικής και των γραφικών τεχνών.

Η μοναδική Σχολή Τυφλών στην Κύπρο

Η Αναπληρώτρια Διευθύντρια της Σχολής Τυφλών, Κίκα Κασίνη, μας υποδέχθηκε στο γραφείο της και μας εξήγησε ότι η Σχολή τα τελευταία χρόνια έχει μετεξελιχθεί σε ένα κέντρο που παρέχει υπηρεσίες σε άτομα με οπτική αναπηρία όλων των ηλικιών και από όλη την Κύπρο.

«Αυτή είναι η ιδιαιτερότητα της Σχολής Τυφλών, δεν υποστηρίζει μόνο παιδιά με οπτική αναπηρία, αλλά παρέχει εκπαίδευση και σε ενήλικες. Είναι αυτό που μας ξεχωρίζει και δεχόμαστε αιτήσεις από ενήλικα άτομα, από όλη την Κύπρο. Καλώς ή κακώς μία είναι η Σχολή Τυφλών και λόγω του ότι δεν υπάρχουν μεγάλοι αριθμοί, δεν γίνεται αποκέντρωση και αυτό είναι ένα από τα τρωτά σημεία.

Το πλεονέκτημα είναι ότι το Υπουργείο Παιδείας πληρώνει οδοιπορικά για τη μεταφορά των συγκεκριμένων ατόμων, γίνονται δρομολόγια βάσει οδηγιών των συμβάσεων του Υπουργείου Παιδείας, αρχίζουν το Σεπτέμβριο και φέρνουν άτομα από όλη την Κύπρο στη Σχολή Τυφλών. Κάνουν αιτήσεις και βάσει των πολλών προγραμμάτων που έχουμε, επιλέγει ο καθένας τι τον ενδιαφέρει και αναλόγως του παρέχεται η εκπαίδευση».

Τα προγράμματα που παρέχει η Σχολή Τυφλών

Στη Σχολή Τυφλών, όπως διαφάνηκε από την ξενάγηση που κάναμε, οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να ασχοληθούν με πληθώρα δραστηριοτήτων, είτε αφορούν σε μαθήματα που βρίσκονται και στα αναλυτικά προγράμματα των δημόσιων σχολείων, είτε σε άλλα εναλλακτικά προγράμματα.

«Πολλή ζήτηση έχει ο τομέας της πληροφορικής. Όπως και ένας βλέποντας θέλει να έχει πρόσβαση στην πληροφορία και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις σελίδες ενημέρωσης, μπορούν και τα άτομα με οπτική αναπηρία να έχουν πρόσβαση στα πάντα, με την εκπαίδευση που τυγχάνουν στην Σχολή Τυφλών. Υπάρχουν ειδικά προγράμματα. Αν το άτομο είναι εντελώς τυφλό, τότε υπάρχει η συνθετική φωνή και το ακούνε. Αυτό είναι χαράς Ευαγγέλιο για ένα άτομο που δεν μπορεί να δει, ότι μπορεί να επικοινωνήσει ποικιλοτρόπως με άλλα άτομα και να έχει πρόσβαση στην πληροφορία.

Άλλα προγράμματα στη Σχολή Τυφλών είναι η κεραμική, η χειροτεχνεία, η τέχνη, η καλαθοπλεχτική, που από παλαιότερα ανθούσε στη Σχολή, εξ ου και υπάρχουν τα εργαστήρια της Σχολής Τυφλών, που διαχειρίζεται η Παγκύπρια Οργάνωση Τυφλών, που μετρά πάνω από 2,000 άτομα ως μέλη, κάποια εκ των οποίων έρχονται και στη Σχολή Τυφλών για να παρακολουθούν προγράμματα και κάποια άλλα υποστηρίζονται από την Οργάνωση Τυφλών, στις πόλεις που διαμένουν. Σήμερα έχουμε γύρω στα 120 άτομα που έρχονται εβδομαδιαίως.

Το κάθε άτομο έχει τα προγράμματά του, βάσει των επιλογών που έχει κάνει. Είναι ομαδοποιημένα, σε πολύ μικρές ομάδες, αφού λόγω και του μεγάλου προβλήματος όρασης που έχουν δεν μπορεί να είναι μεγάλες οι ομάδες, για να υπάρχει εξατομίκευση και τους παρέχεται η εκπαίδευση που αρμόζει. Έχουμε τα δημοφιλή προγράμματα, αλλά και άλλα θέματα, όπως οι γραφικές εφαρμογές, που το κάνουν γραφίστες, οικιακή οικονομία και μαγειρική, που είναι πολύ ενδιαφέροντα και υποστηρίζουν τα άτομα αυτά και στην καθημερινότητά τους.

Αν ένα άτομο χάσει την όρασή του, εκ των υστέρων σε κάποιο στάδιο της ζωής του, απευθύνεται στη Σχολή Τυφλών και εκπαιδεύεται και στο μάθημα της διακίνησης και δεξιοτήτων στην καθημερινή ζωή. Εμείς κάνουμε ένα πρόγραμμα, που υποστηρίζει το άτομο, τόσο για την ψυχαγωγία και εκπαίδευσή του, όσο και για την καθημερινή του ζωή».

Από τριών ετών μέχρι 100 οι εκπαιδευόμενοι στη Σχολή Τυφλών

Η Σχολή Τυφλών «Άγιος Βαρνάβας», όντας η μοναδική νομική οντότητα που μπορεί να παρέχει στήριξη στα άτομα με οπτική αναπηρία, απασχολεί αυτή τη στιγμή 120 άτομα σε εβδομαδιαία βάση, με το μικρότερο να είναι τριών ετών, ηλικία που ο νόμος επιτρέπει την παροχή βοήθειας και ο γηραιότερος 100. Πρόκειται για τον κ. Παναγιώτη Νικολάου, ο οποίος είναι σε άριστη φυσική κατάσταση και έχει πλήρη διαύγεια.

«Όταν λέμε Σχολή Τυφλών, δεν εννοούμε ότι φοιτούν μόνο άτομα που έχουν 100% απώλεια όρασης, αλλά και άτομα που έχουν περιορισμένη ή μερική απώλεια όρασης. Για να θεωρείται νομικά τυφλό ένα άτομο πρέπει να έχει όραση από 1/10 και κάτω της κανονικής όρασης. Η μεγαλύτερη μερίδα ατόμων, είναι με μειωμένη απώλεια όρασης και προσαρμόζεται η διδασκαλία αναλόγως του ποσοστού όρασης που έχει ένα άτομο και το καθιστά λειτουργικό. Ένα κομμάτι πολύ σοβαρό, που καθιστά λειτουργικά αυτά τα άτομα στην καθημερινή τους ζωή, είναι εκείνο των δεξιοτήτων και της διακίνησης.

Από τριών ετών υπάρχει παιδάκι και έχουμε εκπαιδευόμενο μέχρι 100 ετών, τον κ. Παναγιώτη Νικολάου. Έχουμε παιδιά που φοιτούν εδώ, επειδή είναι τυφλά και πρέπει να μάθουν το σύστημα Braille. Μέσω των Επαρχιακών Επιτροπών Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, αποφασίζονται οι διευκολύνσεις που θα λαμβάνουν οι μαθητές, για τη φοίτησή του. Στέλνουν τις αποφάσεις και τις αποστέλλουν στη Σχολή Τυφλών και αναφέρεται αν είναι εν μέρει, αν είναι 1/5, 2/5 ή 5/5 και μαθαίνουν τα στοιχειώδη που πρέπει να ξέρουν για την πρόσβασή τους. Ακολουθούμε το ίδιο αναλυτικό πρόγραμμα με τα άλλα σχολεία στην Κύπρο».

Οι πέντε δάσκαλοι τυφλών της Σχολής οι μοναδικοί στην Κύπρο

Ένα σημαντικό θέμα που έχει θέσει στο τραπέζι η κα. Κασίνη είναι ότι η Σχολή Τυφλών διαθέτει στην στελέχωσή του πέντε δάσκαλους τυφλών, οι οποίοι είναι σε θέση να παρέχουν εκπαίδευση στα παιδιά, να τους διδάξουν το σύστημα Braille και να τους βοηθήσουν στην ομαλή ένταξη στην κοινωνία. Αυτοί είναι και οι πέντε δάσκαλοι που υπάρχουν στην Κύπρο αυτή τη στιγμή.

«Ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα είναι το θέμα της στελέχωσης της Σχολής Τυφλών. Για την εκπαίδευση των ατόμων μας, έχουμε καθηγητές από τη Μέση Γενική Εκπαίδευση και από τη Μέση Τεχνική Εκπαίδευση και επίσης λειτουργούμε και μία μονάδα για παιδιά με διάφορες αναπηρίες, που στηρίζονται από θεραπευτές που στέλνει το Υπουργείο Παιδείας. Είναι φυσιοθεραπευτές, λογοθεραπευτές κλπ. Έχουμε και δασκάλους.

Η Σχολή είναι πλήρης, όσον αφορά σε αυτά τα άτομα, όμως υπάρχει έλλειψη στους δασκάλους τυφλών. Στον κατάλογο της Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας δεν υπάρχουν δάσκαλοι τυφλών και γι’ αυτό η Σχολή Τυφλών έχει ζητήσει και έχει γίνει ήδη ένας σχεδιασμός από το Υπουργείο Παιδείας και μας έχουν υποσχεθεί και προβλέπεται στο άμεσο μέλλον να στελεχωθεί η Σχολή με δασκάλους τυφλών. Το μοντέλο που έχουμε εισηγηθεί εμείς είναι να διοριστούν δάσκαλοι της Δημοτικής Εκπαίδευσης και εμπειρικά να εκπαιδευτούν από τους δασκάλους τυφλών που έχουμε εδώ και είναι μόνο πέντε σε όλη την Κύπρο. Μετά αν δοθούν και τα κατάλληλα κίνητρα, μέσω υποτροφιών από το κράτος, ίσως υπάρχει και μετεκπαίδευση κάποιων εκπαιδευτικών, όπως γινόταν παλιά. Το Υπουργείο Παιδείας είχε πει ότι θα το δει το θέμα, για να μας βοηθήσουν.

Ένα άλλο κομμάτι που είναι σημαντικό να πούμε αφορά το κομμάτι της ένταξης των παιδιών με αναπηρία. Με το νόμο της ειδικής εκπαίδευσης, από το 1999 τα παιδιά φοιτούν στα σχολεία της γειτονιάς τους. Οι δάσκαλοι τυφλών, στην αρχή της χρονιάς, κατανέμουν τις περιπτώσεις των παιδιών με οπτική αναπηρία και αναλόγως της σοβαρότητας και ο κάθε εκπαιδευτικός είναι ο μέντορας κάποιων παιδιών και επισκέπτεται τα σχολεία σε όλη την Κύπρο και υποστηρίζει αυτά τα παιδιά ποικιλοτρόπως.

Πολύ σημαντική είναι η προσβασιμότητα ενός χώρου, σε συνεργασία και με διάφορους φορείς που έχουν να κάνουν με το σχολείο του παιδιού, αποφασίζει και γίνονται οι κατάλληλες προσαρμογές στο χώρο. Αν είναι τυφλό το παιδί, μπορούν να γίνουν σημάνσεις σε σκαλιά, στους διαδρόμους, να μπει σήμανση στις κολώνες. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να είναι προσβάσιμο το σχολείο για τα παιδιά. Επίσης, ο κάθε εκπαιδευτικός που είναι αρμόδιος για την ένταξη των παιδιών, πρέπει να κάνει διάφορες ενέργειες για την ένταξη των παιδιών, επειδή η τάση είναι πλέον τα παιδιά να φοιτούν στα γενικά σχολεία, όπου κριθεί αναγκαίο.

Οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν αυτά τα παιδιά, πρέπει να εκπαιδευτούν, επειδή είναι οι καθημερινοί τους δάσκαλοι. Για παράδειγμα, υπάρχει παιδί εντελώς τυφλό, έχει εκπαιδευτικό που έμαθε braille και του κάνει στήριξη καθημερινά. Επίσης, οι δάσκαλοι πρέπει να πάρουν τα προσβάσιμα βιβλία, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση του σχολείου. Η Σχολή Τυφλών είναι για όλες τις βαθμίδες, μέχρι την Ανώτατη Εκπαίδευση και είναι σε συνεργασία με διάφορα ιδρύματα, για βασικές αρχές που πρέπει να τηρούνται, όσον αφορά στην προσβασιμότητα. Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, δίνονται οι κατευθυντήριες γραμμές και λιγοστεύει η ανάγκη να υποστηρίζονται από τη Σχολή Τυφλών, επειδή υπάρχουν οι υπολογιστές, τα προγράμματα που τους βοηθούν να έχουν πρόσβαση σε προγράμματα που έχουν οι βλέποντες και αυτό είναι πολύ σημαντικό».

Προβλήματα που αντιμετωπίζει η Σχολή Τυφλών

Εκτός από το θέμα της στελέχωσης, που σύμφωνα με την αναπληρώτρια Διευθύντρια της Σχολής Τυφλών, έχει τροχιοδρομηθεί από το Υπουργείο Παιδείας ώστε να βρεθεί λύση, υπάρχει ένας κατάλογος με διάφορα άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, ώστε να είναι σε θέση να παρέχουν την καλύτερη δυνατή φροντίδα στα άτομα που απευθύνονται στη Σχολή.

«Ένα άλλο θέμα που υπάρχει, αφορά τα βιβλία για τα παιδιά που είναι με μειωμένη όραση. Από το Μάρτιο του 2017 έχουμε ξεκινήσει μία συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και έχουμε μία πολύ καλή συνεργασία και με την Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων για τα βιβλία, να είναι σε ειδική μεγαλογράμματη γραφή, για τα παιδιά να μπορούν να διαβάσουν και να επιτυγχάνεται ο στόχος της εκπαίδευσής τους και να είναι ισότιμα ενταγμένα στα σχολεία.

Αυτή η συνεργασία, λόγω του ότι κα το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο είναι υποστελεχωμένο και έχει μόνο έναν γραφίστα, που δεν προφτάνει να παράγει υλικό, είναι ένα τρωτό σημείο. Έχουμε τελειώσει τα βιβλία του Δημοτικού και προχωρήσαμε και με εκείνα του Γυμνασίου, όμως υπάρχει ανάγκη για στελέχωση και εκεί για να υπάρξει προσαρμογή όλων των βιβλίων, όλων των τάξεων. Παραγγέλλουμε και βιβλία από την Ελλάδα για όλες τις τάξεις και λύνεται κάπως το πρόβλημα, όμως θέλουμε να μας παράξει σε γρήγορους ρυθμούς το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο περισσότερο υλικό.

Σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε, επίσης, είναι ότι δεν υπάρχει κλινικός ψυχολόγος. Είχε κενωθεί η θέση και δεν έγινε κατορθωτό να πληρωθεί ακόμη. Μας έχει στείλει η Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας του Υπουργείου Παιδείας ένα εκπαιδευτικό ψυχολόγο, που έρχεται ανά δεκαπενθήμερο. Εμείς όμως θέλουμε κλινικό ψυχολόγο, επειδή υπάρχουν άτομα που έχασαν την όρασή τους μετά από ένα δυστύχημα ή ένα ατυχές περιστατικό και χρειάζονται υποστήριξη. Επίσης, ο κλινικός ψυχολόγος μπορεί να στηρίξει τις οικογένειες των παιδιών που γεννιούνται με οπτική αναπηρία. Ξέρουμε τις δυσκολίες, ότι οι κλινικοί και εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι στην ΥΕΨ είναι λίγοι και είναι πιστωμένοι με πολλά σχολεία, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να διοριστεί κάποιος άλλος.

Ένα άλλο κομμάτι, που έχει αγγίξει και η Επιτροπή Παιδείας της Βουλής, με πρόταση νόμου, είναι το θέμα της έγκαιρης παρέμβασης. Το πρόγραμμα που παρέχει η Σχολή Τυφλών, στα παιδιά κάτω των τριών ετών, είναι άτυπα που γίνεται, επειδή από 0-3 ετών τα παιδιά δεν δικαιούνται νόμιμα εκπαίδευση. Μας έστελνε περιπτώσεις διάφοροι παιδοφαλμίατροι και εμείς τις εξετάζαμε, βάσει και του προσωπικού που έχουμε. Το θέμα είχε τεθεί στην Βουλή και πλέον υπάρχει πρόταση νόμου για τροποποίηση του νόμου, επειδή η έγκαιρη παρέμβαση είναι το σημαντικότερο θέμα στην πορεία ενός παιδιού.

Επίσης, ένα σημαντικό θέμα είναι και εκείνο των κτιριακών εγκαταστάσεων, που είναι αρκετά παλιό το κτίριο. Υπήρξαν ιδέες για να κατεδαφιστεί το κτίριο και να χτιστεί μία νέα Σχολή, όμως λόγω κρίσης και επειδή θα χρειάζονταν πολλά εκατομμύρια, δεν προχώρησαν οι αρμόδιοι. Η Σχολή Τυφλών ιδρύθηκε το 1929 και νομίζω το κτίριο είναι από τότε. Μας υποσχέθηκαν οι Τεχνικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας ότι θα γίνει περίφραξη, όπως γίνεται στα σχολεία. Ο σχεδιασμός έγινε και είναι και θέμα ασφάλειας για τους τυφλούς, για να μην κινδυνεύουν. Αναμένουμε να διευθετηθούν».

Στήριξη από το κράτος

Η κα. Κασίνη υπέδειξε πως τόσο η Διεύθυνση της Σχολής Τυφλών, όσο και το Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο ορίζεται από το Υπουργικό, έρχονται σε επαφή με διάφορους φορείς του κράτους και τους αναφέρουν τα προβλήματα που έχουν καταγράψει και αυτή τη στιγμή περιμένουν λύσεις. Σημειώνεται πως μετά τη συνεδρία της Επιτροπής Παιδείας, το αρμόδιο Υπουργείο έχει χρονοδιάγραμμα ενός μηνός για να επιλύσει όσο το δυνατό περισσότερα ζητήματα.