Η αποστροφή από την πολιτική, η τάση αποσυσπείρωσης και η νέα ατζέντα κατά της διαφθοράς

«Η χώρα είναι στον βούρκο», δήλωσε ο τέως Γενικός Ελεγκτής, σε εκπομπή του ΡΙΚ, λίγο μετά που επιβεβαίωσε ότι τον ενδιαφέρουν οι Προεδρικές Εκλογές του 2028. Χωρίς να έχει λάβει τελικές αποφάσεις, ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης έδωσε ήδη το στίγμα της εν δυνάμει υποψηφιότητάς του: Ότι θα κινηθεί στα ζητήματα της διαφθοράς, των σκανδάλων και της ανάγκης για διαφάνεια. «Πρέπει να αλλάξουμε κουλτούρα, πρέπει να αλλάξουμε τρόπο σκέψης και αυτό πρέπει να ξεκινήσει από την κορυφή», υπέδειξε.

Προφανώς δεν είναι ο μόνος που θα επιδιώξει πολιτική αξιοποίηση των ζητημάτων αυτών. Είναι, άλλωστε, της μόδας και ακόμη και καθαρά συστημικά κόμματα και υποψηφιότητες να παίζουν τα τελευταία χρόνια σε αυτό το τέμπο. Πόσο μάλλον ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης, που αναδείχθηκε ως πολέμιος της διαφθοράς τα προηγούμενα χρόνια και προφανώς αναμένεται να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά αυτή του την ιδιότητα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Σκέφτεται θετικά για υποψηφιότητα το 2028 ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης-Διαβιβάστηκε η αίτησή του στο ΕΔΑΔ

Αυτές οι συζητήσεις είναι κυρίως φαινόμενο των τελευταίων ετών. Τα προηγούμενα χρόνια και δη τις προηγούμενες δεκαετίες, παρόλο που προφανώς τα σκάνδαλα βρίσκονταν στην επικαιρότητα και γινόταν εκτενής συζήτησή τους, η διαφάνεια, η λογοδοσία και η καταπολέμηση της διαφθοράς δεν είχαν ποτέ μόνιμη θέση στην κυπριακή πολιτική ατζέντα. Ήταν, όπως επί το πλείστον, ζητήματα περιστασιακά, που συζητιούνταν κατόπιν κάποιας αφορμής και μετά περνούσαν πάλι στο περιθώριο, μέχρι την επόμενη φορά. Η μονιμότητα και οι πολλαπλές διαστάσεις προέκυψαν σχετικά πρόσφατα και συνέπεσαν με μια συγκεκριμένη πολιτική τάση∙ αυτήν της εκλογικής αποσυσπείρωσης των παραδοσιακών κομμάτων.

Τα βασικά «θύματα» αυτής της τάσης είναι τα τέσσερα παλαιότερα κόμματα του τόπου: Ο ΔΗΣΥ, το ΑΚΕΛ, το ΔΗΚΟ και η ΕΔΕΚ. Στις Βουλευτικές Εκλογές του 2016, όταν το ΕΛΑΜ μπήκε για πρώτη φορά στη Βουλή, και τα τέσσερα παραδοσιακά κόμματα σημείωσαν μειώσεις. Ο ΔΗΣΥ είδε το ποσοστό του να μειώνεται κατά 3,7%, το ΑΚΕΛ κατά 7,1%, το ΔΗΚΟ κατά 1,3% και η ΕΔΕΚ κατά 2,8%. Στις Βουλευτικές Εκλογές του 2011, ο ΔΗΣΥ ήταν πρώτο κόμμα με ποσοστό 34,28%, ενώ δέκα χρόνια μετά ήταν ξανά πρώτο κόμμα αλλά με 27,77%. Το ΑΚΕΛ ήταν δεύτερο τότε με 32,67%, ενώ κατέγραψε ποσοστό 22,34% το 2021. Το ΔΗΚΟ το 2011 βρισκόταν στο 15,76%, ενώ στις τελευταίες Βουλευτικές έπεσε στο 11,29% και η ΕΔΕΚ από το 8,93% μπήκε στη Βουλή το 2021 με 6,72%.

Είναι, συνεπώς, ξεκάθαρο πως η αντίδραση του κόσμου έναντι του συστήματος εκδηλώνεται εδώ και περισσότερο από μία δεκαετία. Τα κόμματα βλέπουν τα ποσοστά τους να πέφτουν, τους ψηφοφόρους να μετακινούνται είτε στη δεξαμενή της αποχής είτε σε μικρότερους ή νέους πολιτικούς σχηματισμούς και, στις πρόσφατες Ευρωεκλογές, το φαινόμενο κορυφώθηκε με ψήφο στον «αλεξιπτωτιστή» της πολιτικής, Φειδία Παναγιώτου, ο οποίος κατάφερε να έρθει τρίτος και να εκλεγεί ευρωβουλευτής, ενώ υπέβαλε υποψηφιότητα υπό μορφή challenge και χωρίς να έχει στην ουσία καμία πολιτική πρόταση. Ουσιαστικά, μία μερίδα ψηφοφόρων τουλάχιστον, πέρασε από το στάδιο της αποστροφής ή της απόρριψης, στο στάδιο της εκδίκησης, επιδεικνύοντας πλήρη περιφρόνηση για τα κόμματα που πρωταγωνιστούν στην πολιτική σκηνή του τόπου.

Οι Ευρωεκλογές, αν και δεν είναι απόλυτα ενδεικτικές -ιδιαίτερα οι φετινές που έγιναν ταυτόχρονα με τις εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και μπήκαν και άλλα σημεία στην εξίσωση- αφού ο βασικός δείκτης μέτρησης της δύναμης των κομμάτων είναι πάντοτε οι Βουλευτικές Εκλογές, λειτούργησαν ως άλλη μία επιβεβαίωση της τάσης αποσυσπείρωσης που έτσι κι αλλιώς παρατηρείται σε διαδοχικές εκλογικές διαδικασίες. Με εξαίρεση το ΕΛΑΜ (το οποίο παρουσιάζεται ως πολύ πιο αντισυστημικό από ό,τι όντως φαίνεται να είναι), όλα τα υπόλοιπα κόμματα είδαν τα ποσοστά τους να πέφτουν και σημειώθηκαν ανακατατάξεις στον χάρτη.

Ο ΔΗΣΥ, παρά την πτώση, γλίτωσε τα χειρότερα με τη διατήρηση δύο εδρών στο Ευρωκοινοβούλιο. Το ΑΚΕΛ, το οποίο είχε υψηλές προσδοκίες προεκλογικά, έχασε τη μία του έδρα και είχε μικρότερη διαφορά από τον πρώτο ΔΗΣΥ από ό,τι από τον τρίτο Φειδία Παναγιώτου. Με ποσοστό 11,1%, το ΕΛΑΜ σχεδόν διπλασίασε τη δύναμή του σε σχέση με τις Βουλευτικές, αλλά έμεινε στην τέταρτη θέση, παρόλο που εποφθαλμιούσε την τρίτη, λόγω του Φειδία. Ωστόσο αυτό σημαίνει πως το ΔΗΚΟ έπεσε πέμπτο, ενώ ήταν μονίμως τρίτο για πάρα πολλά χρόνια. Ακολούθησε η ΕΔΕΚ, η οποία, παρά το τι επακολούθησε με τον Δημήτρη Παπαδάκη στη συνέχεια, είχε κερδίσει έδρα στις προηγούμενες Ευρωεκλογές, την οποία και έχασε. Κι έπειτα… το χάος. Στην έβδομη θέση βρέθηκε το πρωτοεμφανιζόμενο Βολτ Κύπρος, αφήνοντας πίσω του την ΔΗΠΑ που κατέγραψε μόλις 2,2% και τους Οικολόγους που κατέγραψαν μόλις 1,3%.

Υπάρχουν πολλοί και διάφοροι λόγοι που εξηγούν αυτές τις αλλαγές και τις μετατοπίσεις, κυρίως σε ό,τι αφορά τις απώλειες των μεγαλύτερων κομμάτων. Ένας από αυτούς, όμως, σαφέστατα είναι το γεγονός πως οι πελατειακές σχέσεις, στις οποίες δυστυχώς είχε χτιστεί το κράτος του 1960, άρχισαν να φθίνουν, με αποτέλεσμα να φθίνει και η δεδομένη, «κληρονομική» ψήφος και να αντικαθίσταται από άλλα εκλογικά κριτήρια. Μεταξύ αυτών των κριτηρίων είναι και ανάγκες πιο σύγχρονες και πιο «ευρωπαϊκές», όπως αυτή της διαφάνειας, του κράτους δικαίου, του κράτους προνοίας, της ίσης αντιμετώπισης των πολιτών. Ανάγκες που πάντοτε υπήρχαν, αλλά ιεραρχούνταν χαμηλότερα από την πόλωση και τον κομματικό πατριωτισμό και που δεν είχαν τόση σημασία αν η απουσία τους «κανόνιζε τον δικό μας στην Κυβέρνηση», εξασφάλιζε προαγωγές και παρεκκλίσεις και γενικά οδηγούσε στο ποθητό βόλεμα. Πλέον φαίνεται πως τα διαφόρου είδους βολέματα περιορίστηκαν σε κάποιο βαθμό (εννοείται ότι δεν εξαλείφθηκαν), επειδή δημιουργήθηκαν νέοι μηχανισμοί, και η ιεράρχηση έχει αλλάξει.

Αυτή η νέα σελίδα της κυπριακής πολιτικής, με τα συρρικνωμένα ποσοστά και το διαφορετικό πεδίο δραστηριοποίησης των κομμάτων, έχει και νέα ατζέντα, μέρος της οποίας είναι πλέον ξεκάθαρα και τα ζητήματα διαφθοράς και διαφάνειας. Και όποιος επιλέγει να την αγνοήσει, θα είναι εκτός θέματος…