Η διπλή αναμονή και ο άγνωστος, «καταλυτικός» ρόλος της ΕΕ στο Κυπριακό

Την Κυριακή αναλαμβάνει επίσημα καθήκοντα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τη νέα της σύνθεση, μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών αυτή την εβδομάδα. Αυτή είναι μια εξέλιξη που αναμενόταν εδώ και καιρό, ώστε όλοι οι θεσμοί της ΕΕ να πιάσουν τον μάξιμουμ βαθμό λειτουργικότητας και να προχωρήσουν με την μετεκλογική ατζέντα. Για την Κυπριακή Δημοκρατία, ωστόσο, υπάρχει και μία επιπλέον προσδοκία με την ανάληψη των καθηκόντων της νέας Κομισιόν.

Στις 17 Οκτωβρίου, αμέσως μετά την τριμερή στη Νέα Υόρκη, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προανήγγειλε από τις Βρυξέλλες ότι αναμένουμε εξελίξεις σε ό,τι αφορά την εμπλοκή της ΕΕ στο Κυπριακό. «Το Κυπριακό είναι ευρωπαϊκό πρόβλημα, η ΕΕ έχει ρόλο να διαδραματίσει. Είχα μια σχετική συζήτηση, στο πλαίσιο του ΕΛΚ, της συνόδου, με την Πρόεδρο της Επιτροπής και θα πρέπει σύντομα να αναμένουμε κάποιες συγκεκριμένες ανακοινώσεις από πλευράς ΕΕ, που θα δείχνουν και το αυξημένο ενδιαφέρον που υπάρχει, γιατί υπάρχει, σε σχέση με την επανέναρξη των συνομιλιών», δήλωσε.

Κληθείς να διευκρινίσει τον χρόνο των ανακοινώσεων, ο Νίκος Χριστοδουλίδης παρέπεμψε ακριβώς το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα. Αφού διευκρίνισε ότι θα είναι εντός του 2024, είπε «να περάσουν οι παρουσιάσεις των υποψήφιων Επιτρόπων από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και ακολούθως ευελπιστώ ότι θα γίνουν οι συγκεκριμένες ανακοινώσεις από πλευράς ΕΕ, που θα δείχνουν αυτόν τον πρωταγωνιστικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει».

Έκτοτε δεν υπήρξαν περαιτέρω διευκρινίσεις ως προς τον ρόλο που επιδιώκουν να αναλάβουν οι Βρυξέλλες στο Κυπριακό, ούτε προσδιορίστηκε περισσότερο πότε θα υπάρξουν ανακοινώσεις. Πέραν, όμως, των πιέσεων από πλευράς Λευκωσίας (σ.σ. ο Νίκος Χριστοδουλίδης επεσήμαινε τη σημασία της εμπλοκής της ΕΕ από την προεκλογική περίοδο) για μεγαλύτερη εμπλοκή, η αναθέρμανση του ενδιαφέροντος για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας, το οποίο είχε ατονήσει σχεδόν πλήρως τα τελευταία χρόνια, εκ των πραγμάτων στρέφει τα ευρωπαϊκά βλέμματα και προς το Κυπριακό, αφού είναι πλέον καθολική η αναγνώριση της διασύνδεσής του με τα ευρωτουρκικά.

Ποτέ δεν έγινε γνωστή η φύση της εμπλοκής της ΕΕ. Αυτό είναι κάτι που θα ανακοινώσει η ίδια η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή. Για την Κυβέρνηση, άλλωστε, το σημαντικό είναι να υπάρχει ενεργός ρόλος της ΕΕ όταν βρίσκεται σε εξέλιξη κάποια διαδικασία και τώρα είμαστε σε στάση αναμονής, καθώς γίνεται παρασκηνιακή προετοιμασία για τη διευρυμένη συνάντηση και δεν έχει καθοριστεί ακόμη η ημερομηνία έλευσης της Βοηθού ΓΓ του ΟΗΕ στην Κύπρο, η οποία συντονίζει τις ενέργειες ενόψει πολυμερούς. Δεδομένου ότι η πολυμερής τοποθετείται στους πρώτους μήνες του 2025, θεωρητικά υπάρχει χρόνος και για την ΕΕ να λάβει τις δικές της αποφάσεις.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Στο στάδιο προεργασίας το Κυπριακό-Η μεταβατική περίοδος και οι παρασκηνιακές ζυμώσεις

Η ιδιομορφία σε ό,τι αφορά το Κυπριακό και την ΕΕ είναι ότι δεν εμπίπτει σε ένα συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο. Κατά καιρούς προσωπικό ενδιαφέρον μπορεί να δείξει ο εκάστοτε Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ συχνά το θέμα έρχεται και στο Ευρωκοινοβούλιο. Σε μεγάλο βαθμό τυγχάνει χειρισμού μέσω του χαρτοφυλακίου του Ύπατου Εκπροσώπου της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, για αυτό και στο Κραν Μοντανά, για παράδειγμα, η ΕΕ εκπροσωπείτο από την Φεντερίκα Μογκερίνι. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, πιο τεχνοκρατικά ζητήματα, όπως για παράδειγμα τα ζητήματα βοήθειας προς την τ/κ κοινότητα, εμπίπτουν στη Γενική Διεύθυνση Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων, η οποία βρίσκεται σε διαδικασία αναδιάρθρωσης. Πλέον έχει δημιουργηθεί και χαρτοφυλάκιο Μεσογείου, στο οποίο εμπίπτουν γεωγραφικά και όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, πλην του Ηνωμένου Βασιλείου.

Το γεγονός αυτό, καθιστά πολύ δύσκολες τις προβλέψεις για το πώς φαντάζονται ακριβώς τον ρόλο της ΕΕ Νίκος Χριστοδουλίδης και Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παρά το γεγονός πως φαίνεται να συμφώνησαν. Μία ιδέα που έπεσε στο τραπέζι στο παρελθόν ήταν ο διορισμός μιας προσωπικότητας από μέρους της ΕΕ, η οποία να λειτουργεί μεσολαβητικά, σε συνεργασία με τα ΗΕ. Υπενθυμίζεται, μάλιστα, ότι σε αυτό το πλαίσιο είχε ακουστεί και το όνομα της πρώην Καγκελαρίου της Γερμανίας, Άγγελα Μέρκελ. Ωστόσο, ο ρόλος θα μπορούσε να καλυφθεί και υπηρεσιακά, είτε σε τεχνοκρατικό είτε και σε πολιτικό επίπεδο, αναλόγως της ακριβούς αποστολής που έχουν κατά νουν.

Πάντως, στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο Αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Μαργαρίτης Σχοινάς, αναφέρθηκε και στο ζήτημα της εμπλοκής της ΕΕ, εξηγώντας ότι ο ρόλος της θα είναι επικουρικός αλλά καταλυτικός, χωρίς ωστόσο να δίνει περισσότερες λεπτομέρειες. «Η διευθέτηση στην Κύπρο αποτελεί βασικό ζήτημα για την ΕΕ» τόνισε ο κ. Σχοινάς, προσθέτοντας ότι «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι έτοιμη να παίξει τον ρόλο της για την υποστήριξη της διαδικασίας υπό την ηγεσία του ΟΗΕ για την επανένωση της Κύπρου σε όλα τα στάδια και με όλα τα κατάλληλα μέσα στη διάθεσή μας».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Μηνύματα Ε.Ε στην Τουρκία-Όποιοι βαυκαλίζονται λύση δύο κρατών, μάλλον δεν έχουν μιλήσει με κανέναν στην Ευρώπη

«Η ΕΕ υποστήριξε το έργο της Προσωπικής Απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για την Κύπρο και είμαστε έτοιμοι να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τις προσπάθειες υπό την ηγεσία του ΟΗΕ», υπογράμμισε. Παράλληλα, διευκρίνισε ότι αυτή η διαδικασία είναι υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, προσθέτοντας ότι «ο ρόλος μας δεν μπορεί παρά να είναι επικουρικός, αλλά πρέπει να σας πω ότι θα είναι καταλυτικός». Όπως είπε, «χωρίς την Ευρώπη δεν μπορεί να υπάρξει μια τέτοια προοπτική».

Το σίγουρο είναι πως η Τουρκία σαφώς και δεν ευνοεί την περαιτέρω εμπλοκή της ΕΕ στο Κυπριακό. Αντιθέτως, για πολλά χρόνια, θέση της ήταν πως δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ των δύο και κάθε λίγο και λιγάκι κάποιος Τούρκος αξιωματούχος κακίζει την ΕΕ για την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το τελευταίο διάστημα, ωστόσο, και ιδιαίτερα κατά την περίοδο που οι σχέσεις Άγκυρας-Βρυξελλών βρίσκονταν σε ύφεση, σε μεγάλο βαθμό φαίνεται να εμπεδώθηκε σε όλο το εύρος της ΕΕ η διασύνδεση, η οποία, από τον περασμένο Απρίλιο, καταγράφεται και στα Συμπεράσματα, σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δηλαδή. Η κοινή θέση κατέστη έκδηλη όταν προσεκλήθη από την ΕΕ ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, και άκουσε μια σειρά από ευρωπαίους ομολόγους του να επαναλαμβάνουν ότι για την ΕΕ η σύνδεση είναι δεδομένη.

Αυτές οι κατ’ επανάληψη διατυπώσεις προς την τουρκική πλευρά, επίσημα ή ανεπίσημα, εκτιμάται ότι άλλαξαν και την προσέγγιση της Άγκυρας, που δέχθηκε τελικά (και εξανάγκασε και τον Ερσίν Τατάρ) να υπάρξει κινητικότητα στο Κυπριακό, παρά την αδιάλλακτη στάση της επί της ουσίας του Κυπριακού. Παρόλο που δεν υπάρχει κάποια απτή και πρακτική μορφή εφαρμογής της πολιτικής γραμμής, φαίνεται ότι η πρόθεση καταγράφηκε από την κατοχική χώρα, που έλαβε το μήνυμα και ενεργεί αναλόγως. Το γεγονός αυτό αυξάνει και τη σημασία της εμπλοκής της ΕΕ στη διαδικασία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Προκλητικός ξανά ο Χακάν Φιντάν-«Ιστορικό λάθος της ΕΕ να εντάξει την Κύπρο»

Ο κ. Σχοινάς, φρόντισε, πάντως, να στείλει ξανά μηνύματα προς την τουρκική πλευρά. «Αναγνωρίζουμε την Κυπριακή Δημοκρατία ως τη μόνη νόμιμη Κυβέρνηση της Κύπρου και καταδικάζουμε οποιαδήποτε παράβαση της εδαφικής της ακεραιότητας», ανέφερε. «Όποιοι βαυκαλίζονται ακόμα ότι μπορεί τάχα μου να προκύψει κάποιου είδους διευθέτηση μέσω δύο κρατών ή δύο ενοτήτων, μάλλον δεν έχουν μιλήσει με κανέναν στην Ευρώπη. Με όποιον και αν μιλήσουν στην Ευρώπη, θα διαπιστώσουν ότι αυτό το πράγμα δεν στέκεται πουθενά, σε καμία βάση, ούτε πολιτικά, ούτε κοινοτικά, ούτε οικονομικά, ούτε νομικά, ούτε στη βάση του διεθνούς δικαίου», επεσήμανε.