Καρέ-καρέ οι καταγραφές της ΚΥΠ από το πραξικόπημα μέχρι την εισβολή το 1974

Η εικόνα των προετοιμασιών της τουρκικής εισβολής αποτυπώνεται στις αναφορές των ελληνικών μυστικών υπηρεσιών τις μέρες που μεσολάβησαν ανάμεσα στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου και την 20ή Ιουλίου 1974, όταν ξεκίνησε η πρώτη φάση του «Αττίλα» στην Κύπρο. Μεταξύ των αναφορών, σημειώνονται οι προπαρασκευαστικές ενέργειες και η τουρκική ετοιμότητα για πολεμικές επιχειρήσεις, αλλά και η στάση που τηρούσε η Άγκυρα εξετάζοντας τις διεθνείς αντιδράσεις.

Όπως προκύπτει από τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της τότε ΚΥΠ, που έδωσε στη δημοσιότητα χθες η ΕΥΠ, με αφορμή τα 50 χρόνια από το πραξικόπημα και την εισβολή στην Κύπρο, οι αναφορές που έφταναν στην Αθήνα αφορούσαν τόσο τις κινήσεις εντός Κύπρου, όσο και αυτές στην Τουρκία που υποδείκνυαν προετοιμασία των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων για επέμβαση στην Κύπρο ως αντίδραση στο πραξικόπημα της Χούντας κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Στη δημοσιότητα 58 δελτία της ΚΥΠ από το 1974-Το ημερολόγιο των εξελίξεων του μαύρου καλοκαιριού

Παράλληλα, δίνεται εκτενής αναφορά στην εσωτερική κατάσταση στο νησί με περιγραφές για πλήρη επικράτηση των αντιμακαριακών δυνάμεων. «Η κατάστασις στην Κύπρο ελέγχεται πλήρως από την Εθνική Φρουρά», τονίζεται στο σημείωμα της 17ης Ιουλίου, όπου γίνεται και αναφορά σε παράδοση «ένοπλων παρακρατικών του Μακαρίου» στην Πάφο, ενώ σημειώνεται ότι «ουδεμία οργανωμένη αντίστασις αναμένεται πλην μεμονωμένων περιπτώσεων».

Σε ό,τι αφορά τις τουρκικές προετοιμασίες για επέμβαση, στην αναφορά της 17ης Ιουλίου, υπάρχει εκτενής περιγραφή των κινήσεων της 39ης Μεραρχίας Πεζικού στην Αλεξανδρέττα της Τουρκίας. «Συνεπλήρωσε τας ενεργείας της δι΄ετοιμότητα αποβατικής δράσεως», τονίζεται, ενώ στον σχολιασμό υπογραμμίζεται ότι: «Συνεπλήρωσε τας προετοιμασίας της δι΄αποβατικήν δράσιν εις Κύπρος, ήτις άλλωστε τυγχάνει και η κύρια αποστολής και αναμένει διαταγάς. Πέραν όμως αυτόύ ουδεμία κίνησις και προετοιμασία εν γένι σκαφών παρετηρήθη δια την εις Κύπρον μεταφοράν της». Τα υπόλοιπα σημεία του σχολιασμού δεν έχουν αποχαρακτηριστεί.

Στις 18 Ιουλίου γίνονται αναφορές για «παράδοση αστυνομικών, επικουρικών και Λυσσαριδικών» και προστίθεται ότι ο «Πρόεδρος Σαμψών διοχετεύει μέρος του παραδιδόμενου οπλισμού των αναρχικών προς οπαδούς του», σύμφωνα με την έκφραση που χρησιμοποιείται στην αναφορά, ενώ σημειώνεται ότι «στη Λεμεσό συνεκροτήθη τάγμα εξ οπαδών της ΕΟΚΑ». Αναφορικά με την στρατιωτική κατάσταση γίνεται αναφορά σε προετοιμασίες της τουρκικής αεροπορίας για πιθανούς στόχους επιθέσεων και ρίψη εφοδίων και αλεξιπτωτιστών στην Κύπρο.

Στον σχολιασμό για την κατάσταση εντός Τουρκίας σημειώνεται: «η Τουρκία ευρίσκεται εν αναμονή και προσπαθεί να κερδίση χρόνον, μέχρις ότου αποσαφηνισθή η κατάστασις και εξετάση τας αντιδράσεις των άλλων χωρών».

Επιπλέον, υπάρχει πλήρης περιγραφή των κινήσεων της 39ης Μεραρχίας Πεζικού στην Αλεξανδρέττα και σχολιάζεται ότι «συνεχίζει τις προπαρασκευαστικές της ενέργειας δι ανάληψιν αποβατικής επιχειρήσεως κατά Κύπρου», ενώ εκτιμάται ότι η τουρκική Κυβέρνηση δεν έλαβε απόφαση για επέμβαση στην Κύπρο.

Στις 19 Ιουλίου, προηγούμενη μέρα της τουρκικής εισβολής στην αναφορά των μυστικών υπηρεσιών υπάρχει περιγραφή των κινήσεων των τουρκοκυπριακών στρατιωτικών δυνάμεων σε Λάρνακα και Λεμεσό αλλά και αναφορά περί μεταφοράς αριθμού οικογενειών Βρετανών εντός των βάσεων σε Ακρωτήρι και Επισκοπή. Η εκτίμηση, πάντως, ήταν ότι η μετακίνηση έγινε οικειοθελώς και δεν αφορούσε γενικότερο σχεδιασμό των Βρετανών.

Τέλος, σχολιάζονται οι κινήσεις των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων: «Συνεχίζεται η προπαρασκευή των αποβατικών δυνάμεων τόσο διά την εκτέλεσιν προγράμματος εκπαιδεύσεων ότι και ετοιμότητας δι ανάληψιν πολεμικής αποστολής κατά Κύπρου». Το υπόλοιπο μέρος σχολιασμού δεν έχει αποχαρακτηριστεί.

Πηγή: ΚΥΠΕ