Γιατί δεν ξέρει κανείς ποιος θα κερδίσει τις (πολύ παράξενες) αμερικανικές εκλογές

Οι εκλογές για την Προεδρία των ΗΠΑ θα πραγματοποιηθούν στις 5 Νοεμβρίου, ωστόσο, παρά το γεγονός ότι ο χρόνος μετρά αντίστροφα, κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν στο οβάλ γραφείο θα καθίσει ο Ντόναλντ Τραμπ ή η Κάμαλα Χάρις. Ο λόγος είναι πως, σε αντίθεση με τη δική μας αντίληψη για το πώς λειτουργούν οι εκλογές, στο αμερικανικό σύστημα δεν κερδίζει απαραιτήτως ο υποψήφιος που παίρνει τις περισσότερες ψήφους, μιας και η διαδικασία ανάδειξης στην πραγματικότητα δεν τελειώνει την ημέρα των εκλογών.

Για παράδειγμα, το 2016, η Χίλαρι Κλίντον πήρε σχεδόν τρία εκατομμύρια περισσότερες ψήφους από τον Ντόναλντ Τραμπ, όμως στην Προεδρία εξελέγη ο Τραμπ. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και το 2000, αν και τότε ο Al Gore προηγείτο του George W. Bush, που τελικά επικράτησε, με πολύ μικρότερη διαφορά. Υπάρχουν, επίσης, τρία καταγεγραμμένα περιστατικά εκλογής του ατόμου που ήρθε δεύτερο στην λαϊκή ψήφο τον 19ο αιώνα.

Δεν πρόκειται για κάποια απάτη ή καλπονοθεία αλλά για ένα σύστημα που δημιουργήθηκε με κριτήρια και δεδομένα μιας άλλης εποχής και στην πορεία κατέστη πολιτική παράδοση για τη χώρα, παρά την εικόνα δημοκρατικού ελλείμματος που δημιουργεί. Επί της ουσίας, σε μια καινούρια χώρα που όλες οι συνιστώσες της προέρχονταν από ένα διαφορετικό καθεστώς και θα συνενώνονταν, υπήρχαν μάχες πολιτικής επικράτησης και εμπέδωσης ισχύος και δημιουργήθηκε μία διαδικασία που σίγουρα φαίνεται πολύ παράξενη στις μέρες μας.

Στην πραγματικότητα, οι Προεδρικές Εκλογές είναι ένα ενδιάμεσο στάδιο στην διαδικασία εκλογής του Προέδρου των ΗΠΑ και ακολουθεί το τελικό στάδιο, που είναι η ψηφοφορία από το Electoral College (Κολέγιο των Εκλεκτόρων). Δηλαδή, παρόλο που μπορεί να προσέλθουν στην κάλπη πολλά εκατομμύρια άνθρωποι και να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα, ο ένοικος του Λευκού Οίκου επιλέγεται στην πράξη από λιγότερα από 600 άτομα.

Όπως εξηγεί η ίδια η αμερικανική Κυβέρνηση, η διαδικασία του Electoral College χωρίζεται σε τρεις φάσεις. Πρώτα επιλέγονται οι εκλέκτορες, ακολούθως συνεδριάζουν και γίνεται η ψηφοφορία για τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο και σε τρίτη φάση προβαίνει σε καταμέτρηση το Κογκρέσο. Μόλις δύο φορές στην αμερικανική ιστορία δεν υπήρξε επαρκής πλειοψηφία στο Electoral College και χρειάστηκε να ψηφίσει και η Βουλή: Το 1800 στην εκλογή του Thomas Jefferson και το 1824 στην εκλογή του John Quincy Adams, ενώ έκτοτε δεν παρουσιάστηκε ποτέ ανάλογο πρόβλημα.

Συνολικά οι εκλέκτορες είναι 538 και για να κερδίσει κάποιος υποψήφιος θα πρέπει να τον ψηφίσουν τουλάχιστον 270. Δεν είναι, όμως, ίσα καταμερισμένοι στις πολιτείες, αλλά κατ’ αναλογία του μεγέθους τους. Ως εκ τούτου, μικρές πληθυσμιακά πολιτείες, όπως είναι η Alaska, το Delaware, οι δύο Dakota, το Vermont και το Wyoming έχουν από τρεις ψήφους και το νούμερο αυξάνεται αναλόγως του μεγέθους, με τις μεγαλύτερες πολιτείες να έχουν διψήφιο αριθμό. Για παράδειγμα η Pennsylvania και το Illinois διαθέτουν από 19 εκλέκτορες, το Ohio 17, η North Carolina 16 κτλ. Οι περισσότεροι εκλέκτορες προέρχονται, όμως, από τέσσερις πολιτείες: Την New York με 28, την Florida με 30, το Texas με 40 και την California με 54. Σε αυτούς προστίθενται και τρεις εκλέκτορες από το District of Columbia που δεν είναι πολιτεία, αλλά λειτουργεί σαν πολιτεία για εκλογικούς σκοπούς.

Ασχέτως της διαδικασίας επιλογής των εκλεκτόρων και των προσωπικών τους πεποιθήσεων, σε όλες τις πολιτείες, με εξαίρεση το Maine και τη Nebraska, είναι αναγκασμένοι να ψηφίσουν όλοι το πρόσωπο που πήρε τις περισσότερες ψήφους στην πολιτεία τους. Για αυτό και η χώρα χωρίζεται πολιτικά σε blue and red states, όπου οι «κόκκινες» πολιτείες είναι αυτές που παραδοσιακά κερδίζουν οι Ρεπουμπλικάνοι και οι «μπλε» αυτές που παραδοσιακά κερδίζουν οι Δημοκρατικοί. Σε γενικές γραμμές ακολουθούν το μοτίβο αυτό και οι εκλέκτορες του Maine και της Nebraska, αλλά υπήρξαν περιπτώσεις που όντως δεν είχαν ενιαία ψήφο.

Ακόμη και με αυτά τα πολύ παράξενα δεδομένα, όμως, θεωρητικά θα έπρεπε να μπορεί να προβλεφθεί ο νικητής με βάση τις δημοσκοπήσεις. Ο λόγος που δεν συμβαίνει πάντοτε αυτό, είναι γιατί υπάρχουν τα λεγόμενα «swing states», δηλαδή πολιτείες που αμφιταλαντεύονται μεταξύ των δύο πόλων και αν δεν είναι ξεκάθαρο πώς θα κινηθούν οι συγκεκριμένες πολιτείες, δεν είναι ξεκάθαρο πώς θα κινηθούν γενικά οι εκλογές. Εκεί είναι που δίνονται και οι πραγματικές μάχες των αμερικανικών εκλογών, αφού στις «μπλε» και στις «κόκκινες» πολιτείες, εκτός αν υπάρξει μια τεράστια έκπληξη, το αποτέλεσμα θεωρείται προκαθορισμένο.

Με βάση τον χάρτη του NBC, αυτή τη στιγμή, θεωρούνται σίγουροι 191 εκλέκτορες για την Κάμαλα Χάρις και 148 για τον Ντόναλντ Τραμπ. Επίσης, θεωρείται αρκετά πιθανόν ακόμη 34 ή 35 εκλέκτορες να καταλήξουν στην μπλε πλευρά και ακόμη 71 στην κόκκινη, δηλαδή η διαφορά τους είναι περίπου επτά ψήφοι. Συνεπώς, η πραγματική εκλογική μάχη γίνεται για τους 93 εκλέκτορες, από επτά διαφορετικές πολιτείες, που θα μπορούσαν να διοχετευθούν είτε προς τη μία, είτε προς την άλλη κατεύθυνση.

Οι πολιτείες «πεδία μάχης» είναι η Nevada με έξι ψήφους, το Wisconsin με δέκα ψήφους, η Arizona με 11 ψήφους, το Michigan με 15, η Georgia και η North Carolina που έχουν από 16 ψήφους, και η Pennsylvania με 19. Και όποιος κερδίσει σε αυτά τα «πεδία μάχης», το πιθανότερο είναι ότι θα κερδίσει και τις εκλογές, ακόμη και αν σε πραγματικούς αριθμούς ο αντίπαλός του καταφέρει να κερδίσει περισσότερες ψήφους. Με βάση τις δημοσκοπήσεις μέχρι τις 24 Οκτωβρίου (στοιχεία ABC), ο Τραμπ κέρδιζε στην Pennsylvania, τη North Carolina, τη Georgia και την Arizona και η Χάρις στη Nevada, στο Wisconsin και στο Michigan. Είναι, όμως, κατανοητό πως ενόσω η μάχη συνεχίζεται, αυτά μέρα με την μέρα αλλάζουν.

Κάπως έτσι η αγωνία συντηρείται και ο πόλεμος μεταξύ των δύο στρατοπέδων γίνεται όλο και πιο σκληρός. Και ας φαίνεται πολύ πολύ παράξενο στην άλλη πλευρά της θάλασσας.