Η ιστορία πίσω από το ξεχασμένο παρεκκλήσι του Τιμίου Σταυρού-Κάποτε αποτελούσε το κέντρο της Κύπρου (pics)

Ένα εκκλησάκι που εκτιμάται ότι χτίστηκε τον 11ο αιώνα μ.Χ., ξεχασμένο πια από την κοινωνία, κάποτε είχε αποτελέσει σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας, αφού θεωρείτο το κέντρο της Κύπρου. Πρόκειται για το παρεκκλήσι του Τιμίου Σταυρού, που ενώ κάποτε έσφυζε από ζωή, πλέον στέκεται μετά βίας, κρυμμένο και ερειπωμένο σε ένα λόφο στο χωριό του Αρακαπά.

Για το εν λόγο εκκλησάκι, ή καλύτερα ότι απόμεινε από αυτό, έγιναν πολλές προσπάθειες και ενέργειες αναστήλωσης, τόσο από τους κατοίκους του χωριού, όσο και από πολιτικά πρόσωπα, χωρίς όμως να υπάρξει αποτέλεσμα.

Μιλώντας στον REPORTER ο πάτερ του χωριού Αρακαπάς, Αντώνιος Ευαγόρου, αναφέρθηκε τόσο στην ιστορία που κρύβεται στα τοιχώματα του εμβληματικού παρεκκλησιού, όσο και στον αγώνα που έγινε για την αναστήλωσή του.

Όπως ανέφερε ο πάτερ Αντώνιος, για την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού είχαν γίνει μελέτες από φοιτητές του Πανεπιστημίου Frederick, ώστε να διαπιστωθεί η χρονολογία που είχε χτιστεί, με τα ευρήματα να αποδεικνύουν πως το ερειπωμένο και μισοχαλασμένο εκκλησάκι, αποτέλεσε κάποτε ως ένα εμβληματικό σημείο σύναξης, όχι μόνο για τους πιστούς, αλλά και για το εμπόριο ολόκληρης της Κύπρου.

Η ιστορία πίσω από το παρεκκλήσι του Τιμίου Σταυρού

Το εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού όσο και η Εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου που βρίσκονται στον Αρακαπά, σύμφωνα με τον πάτερ Αντώνιο, φαίνεται να χτίστηκαν από τον Βενετό Aurius Cavatorta, στον οποίο ανήκε τότε η περιοχή.

Σύμφωνα με κώδικες που βρίσκονται στη Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Ιεροσολύμων, το 1348 ο ναός ανήκε στον Κύπριο Ιερέα Ιωακείμ, ενώ το παρεκκλήσι αναφέρεται και σε περιθωριακή σημείωση του 1456 μ.Χ. η οποία, καταγράφει την αγορά ενός χειρόγραφου του 13ου αιώνα, από τον Brachem de Lious για την Εκκλησία.

Το 1882 στο χάρτη του Kitcener, παρουσιάζεται βορειοανατολικά του χωριού Άγιος Κωνσταντίνος, η τοπωνυμία Σταυρός Μεσόκυπρου. H εκκλησία χρονολογείται από τον 12ο αιώνα μ.Χ. και μετά, όμως στην τελευταία μελέτη που έγινε για αποκατάσταση του Ναού, έδειξε ότι σύμφωνα με τις δύο σωζόμενες τοξοστοιχείες της, χρονολογείται στον 11ο αιώνα.

Όπως επισήμανε ο πάτερ Αντώνιος, «σύμφωνα με την παράδοση, ονομάστηκε έτσι γιατί ήταν κέντρο συνδιαλλαγών. Στο συγκεκριμένο σημείο, συναντιόντουσαν από όλα τα μέρη του νησιού και αντάλλασσαν προϊόντα, τα οποία παρήγαγαν σε κάθε περιοχή της Κύπρου. Δηλαδή, θα λέγαμε σήμερα ότι γινόταν ένα μικρό παζάρι, με σημείο αναφοράς το εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού».

Ο αγώνας για αναστήλωση της εκκλησίας

Εδώ και πάρα πολλά χρόνια, γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια μέσω ενεργειών, για την αναστήλωση της εκκλησίας, τόσο από τους κατοίκους, όσο και από πολιτικά πρόσωπα. Η αναστήλωση του Τιμίου Σταυρού, αν και είχαν δοθεί οδηγίες πριν από μερικά χρόνια στο Τμήμα Αρχαιοτήτων να προχωρήσει με την αναστήλωσή του, οι εργασίες δεν ξεκίνησαν ποτέ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, για την αναστήλωση της εκκλησίας, οι κάτοικοι του χωριού Αρακαπάς, όπως και άλλοι πιστοί, έκαναν έρανο κατά τον οποίον κατάφεραν να συλλέξουν το απαιτούμενο ποσό, ώστε να μπορέσουν να γίνουν οι εργασίες χωρίς να επωμιστεί τα έξοδα το κράτος. Ταυτόχρονα, ο πάτερ του χωριού μαζί με την Μητρόπολη Λεμεσού, απέστειλαν επιστολή στην Υφυπουργό Πολιτισμού, όπου ζήτησαν να γίνουν οι απαιτούμενες ενέργειες για να μπορέσει να αποκατασταθεί το εμβληματικό αυτό παρεκκλήσι.

Όπως εξήγησε ο πάτερ Αντώνιος, «για την αποκατάσταση του Παρεκκλησίου εκπονηθήκαν μελέτες από φοιτητές του Πανεπιστημίου Frederick και κυρίως από τον καθηγητή κύριο Μάριο Πελεκάνο όμως, δυστυχώς, η ακαμψία και η αδιαλλαξία του Τμήματος Αρχαιοτήτων, είναι τα κύρια εμπόδια αποκατάστασης του Παρεκκλησίου».

Φαίνεται, συνέχισε, «πως δεν δείχνουν καμία ευαισθησία για το συγκεκριμένο παρεκκλήσι αφού, σε απαντητική επιστολή που έστειλε το Τμήμα αναφέρει ότι είναι προτιμότερο να παραμείνει έτσι μισογκρεμισμένο όπως είναι, επειδή ταιριάζει με το ειδυλλιακό τοπίο».

Σημείωσε επίσης ότι, «είμαστε σίγουροι ότι με την βοήθεια Του Παναγίου Σταυρού και της Παναγίας μας, σύντομα θα αποκατασταθεί πλήρως το εκκλησάκι και με βαθιά συγκίνηση και δέος θα αναπέμψουμε δοξολογίες στον Θεό. Ήδη, τα τελευταία χρόνια αρχίσαμε σιγά σιγά να εορτάζουμε την Ύψωση Του Τιμίου Σταυρού στα ερείπια της Εκκλησίας και να λαμβάνουμε την ευλογία της χάρης του Πανάγιου Σταυρού να μας βοηθά».

Καταλήγοντας επισήμανε πως, «η αποκατάσταση του παρεκκλησίου ήταν και θα παραμείνει, ο πόθος κάθε κάτοικου του Αρακαπά, γιατί ήταν συνδεδεμένο με την πολιτιστική και πνευματική κληρονομία του χωριού αλλά και ολόκληρου του νησιού».

Από πλευράς του, ο νυν Πρόεδρος του ΕΟΑ Αμμοχώστου, Γιάννης Καρούσος, είχε επισκεφθεί ως Υπουργός Μεταφορών το εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού και είχε δώσει οδηγίες στο Τμήμα Αρχαιοτήτων να προχωρήσει με τις ανάλογες ενέργειες για την αναστήλωσή του, χωρίς ωστόσο να γίνει το οτιδήποτε.

Όπως δήλωσε στον REPORTER ο Γιάννης Καρούσος, «είχαμε επισκεφθεί επί τόπου κατόπιν πρόσκλησης, μαζί με τον Βουλευτή του ΑΚΕΛ, Κώστα Κώστα και άλλους εμπλεκόμενους φορείς, το ερειπωμένο εκκλησάκι στον Αρακαπά και οι οδηγίες που είχα δώσει στο Τμήμα Αρχαιοτήτων ήταν να προχωρήσουμε με ενέργειες για να το επαναφέρουμε μέχρι το σημείο που μπορεί να γίνει και το Τμήμα είχε συμφωνήσει».

Το πρόβλημα όπως εξήγησε ο κ. Καρούσος, ήταν ότι το Τμήμα Αρχαιοτήτων δεν κατείχε αρκετά στοιχεία, τα οποία να παραπέμπουν στην αρχική του μορφή προτού ερειπωθεί, και ειδικότερα σε ό,τι αφορούσε το θόλο της εκκλησίας. «Το πλάνο ήταν να γίνει κάποιας μορφής στέγαστρο, κάτι το οποίο είχε γίνει και σε άλλες περιπτώσεις επαναφοράς εκκλησιών, ούτως ώστε να μπορεί να λειτουργεί. Τότε, υπήρξαν αντιδράσεις και απόψεις πως το εκκλησάκι, δεν έπρεπε να αναστηλωθεί, παρ’ όλα αυτά είχαν δοθεί οδηγίες να γίνει αποκατάσταση, βάση των στοιχείων που υπήρχαν σε ότι αφορούσε την αρχική του μορφή για την οροφή».

Τέλος επισήμανε ότι, «τα αρχαία μνημεία και κυρίως εκκλησάκια όπως αυτό του Τιμίου Σταυρού, είναι πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας και είναι πολύ σημαντικό να προχωρούμε με ενέργειες για την αποκατάσταση και την επαναφορά τους. Είναι χρέος μας σας κοινωνία και σας κράτος, να τα προστατεύουμε».

Κληθείς να τοποθετηθεί επί του θέματος ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Κώστας Κώστα, ανέφερε ότι, «το εν λόγω εκκλησάκι είναι πολύ σημαντικό για την ιστορία του τόπου μας αφού, πριν πολλά χρόνια θεωρείτο γεωγραφικά το κέντρο της Κύπρου και αποτελούσε σημείο αναφοράς για σκοπούς εμπορίου».

Επιπλέον ανέφερε πως, «θα ήταν κρίμα να μην γίνουν προσπάθειες αναστήλωσης αυτής της εκκλησίας, λόγω του ότι είναι πολύ εύκολο στο σημείο που βρίσκεται να καταστραφεί και μαζί με αυτή, να χαθεί ένα μέρος της ιστορίας της Κύπρου. έχουν γίνει πολλές ενέργειες για να προχωρήσει αυτό το ζήτημα, χωρίς ωστόσο να υπάρξει αποτέλεσμα, παρότι η κοινότητα έχει μαζέψει μέσω εράνων, το απαιτούμενο ποσό για να μπορέσει να γίνει αποκατάσταση της εκκλησίας».

Δεν είναι μόνο ένα εκκλησιαστικό μνημείο, σημείωσε επαναλαμβάνοντας παράλληλα ότι, «είναι ένα σημείο αναφοράς, μια σελίδα της ιστορίας αυτού του τόπου, η οποία πέραν του ότι είναι ήδη άγνωστη στους περισσότερους, θα ήταν λάθος να χαθεί μέσα στα ερείπια».

Κληθείς να τοποθετηθεί το Τμήμα Αρχαιοτήτων σχετικά με την αναστήλωση της εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στον Αρακαπά, αρμόδιο πρόσωπο ανέφερε στον REPORTER ότι, «θεωρείται πως δεν υπάρχει η δέουσα αρχαιολογική τεκμηρίωση που να επιτρέπει επιπλέον προσθήκες αποκατάστασης, πέραν από αυτών που έχουν γίνει από το Τμήμα το 1995, καθώς υπάρχει παντελής έλλειψη στοιχείων για την αυθεντική μορφή των ελλειπόντων τμημάτων του μνημείου και ιδίως στα ανώτερα τμήματα».

Επιπλέον, πρόσθεσε, «δεν συντρέχει λόγος να αποκατασταθεί η πλήρης λειτουργικότητα ενός ναού που σώζεται σε ερειπιώδη κατάσταση εντός ενός ειδυλλιακού φυσικού τοπίου, μακριά από πιέσεις ανάπτυξης, δεδομένου ότι οι λατρευτικές ανάγκες της τοπικής κοινότητας, καλύπτονται σε άλλους δύο χώρους».

Παρ' όλα αυτά, το Τμήμα Αρχαιοτήτων ξεκαθάρισε πως, «δεν είχε ποτέ αντίρρηση στο να γίνουν εργασίες στήριξης και ανάδειξης που περιβάλλοντος χώρου όπως και της βελτίωσης της πρόσβασης στο μνημείο όμως, η κοινότητα δεν επιθυμούσε να υποχωρήσει από τις θέσεις της».