Αυξήθηκε 328% σε τέσσερα χρόνια το εμπόριο από τα κατεχόμενα-Οι κίνδυνοι από τον αθέμιτο ανταγωνισμό

Αθέμιτο ανταγωνισμό, που προκαλεί σοβαρά προβλήματα στις επιχειρήσεις, προκαλεί το εμπόριο από τα κατεχόμενα, το οποίο την τελευταία πενταετία, έχει περάσει σε άλλα επίπεδα με αξία εμπορικών συναλλαγών των προϊόντων που πέρασαν από την άλλη πλευρά προς τις ελεύθερες περιοχές, να ανέρχεται το 2022, σε 14,6 εκατομμύρια ευρώ, καταγράφοντας αύξηση από το 2018 πέραν του 328%. Την ίδια ώρα, η αξία των προϊόντων από τις ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία, δεν ξεπέρασαν τις 711 χιλιάδες το 2022.

Σε υπόμνημα της ΟΕΒ προς τη Βουλή, υπογραμμίζεται πως, «λόγω της συνεχούς αύξησης του όγκου των συναλλαγών προϊόντων που προέρχονται από τα κατεχόμενα (αύξηση 328% σε 4 χρόνια), η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να λάβει άμεσα μέτρα προς την κατεύθυνση διενέργειας του σωστού ελέγχου και διασφάλισης του ισότιμου ανταγωνισμού πριν η κατάσταση εκτραπεί και καταστεί μη αναστρέψιμη»..

Όπως αναφέρει στο υπόμνημα, παρόλο, που δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού για την Πράσινη Γραμμή, οι εμπορικές συναλλαγές από τις ελεγχόμενες από την Δημοκρατία περιοχές προς τα κατεχόμενα, αντιπροσωπεύουν μόλις το 4.87% για το 2022 των συνολικών εμπορικών συναλλαγών από τα κατεχόμενα.

Σύμφωνα με τον Κανονισμό για την Πράσινη Γραμμή, τα εμπορεύματα που διέρχονται από τις κατεχόμενες προς τις ελεύθερες περιοχές πρέπει να έχουν παραχθεί εξ ολοκλήρου σε περιοχές ευρισκόμενες εκτός του αποτελεσματικού ελέγχου της Κ.Δ. ή να έχουν υποστεί την τελευταία, ουσιαστική, οικονομικά δικαιολογημένη μεταποίηση ή επεξεργασία σε επιχείρηση εξοπλισμένη για τον σκοπό αυτό σε περιοχές ευρισκόμενες εκτός του αποτελεσματικού ελέγχου της Κ.Δ.

Το Τουρκοκυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο έχει αρμοδιότητα να βεβαιώνει την προέλευση των προϊόντων με σκοπό να αποτρέπεται το ενδεχόμενο μη Κυπριακά παραγόμενα προϊόντα να διατίθενται στην Κ.Δ. ως Κυπριακά.

Τα κυριότερα προβλήματα

Από το εμπόριο από και προς τα κατεχόμενα, προκύπτουν τα πιο κάτω προβλήματα που προκαλούν συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού εις βάρος των επιχειρήσεων που βρίσκονται στις ελεύθερες περιοχές:

-Δεν επιβεβαιώνεται η προέλευση των προϊόντων ότι όντως είναι Κυπριακά και ότι έχουν μεταποιηθεί στα κατεχόμενα. Διαπιστώνεται διέλευση βιομηχανικών και γεωργικών προϊόντων για τα οποία εγείρονται εύλογα ερωτηματικά κατά πόσον παράγονται στα κατεχόμενα, στην Τουρκία ή αλλού και κατά πόσο έχουν υποστεί ουσιαστική, οικονομικά δικαιολογημένη μεταποίηση ή επεξεργασία στα κατεχόμενα.

-Είναι άγνωστη η προέλευση των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των τελικών προϊόντων στα κατεχόμενα, με κίνδυνο οι πρώτες ύλες να μην είναι βέβαιο ότι πληρούν τις προδιαγραφές όπως ισχύει για τις πρώτες ύλες που εισέρχονται στην Ε.Ε. Επιπλέον οι πρώτες ύλες ενδεχόμενα να προέρχονται από χώρες στις οποίες η Ε.Ε. επιβάλλει κυρώσεις (π.χ. Ρωσία, Ιράν) ή δασμούς anti-dumping λόγω επιδότησης των τοπικά παραγόμενων προϊόντων (π.χ. Κίνα), με αποτέλεσμα οι Τ/Κ να έχουν πρόσβαση σε πιο φθηνές πρώτες ύλες και να αποκτούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των προϊόντων που παράγονται ή εισάγονται στις ελεύθερες περιοχές.

-Παρόλο που στα σημεία διέλευσης ελέγχονται τα συνοδευτικά έγγραφα και οι σημάνσεις των προϊόντων (π.χ. οικοδομικά υλικά, τούβλα, κεραμικά, πλαστικά) σε σχέση με συμμόρφωση με Ευρωπαϊκά πρότυπα και νομοθεσίες (CE marking certificate of conformity, EN 1090, REACH) που ισχύουν για όλα τα προϊόντα που κυκλοφορούν στην Κοινοτική αγορά, εντούτοις δεν διενεργούνται ποιοτικοί και τεχνικοί έλεγχοι σε διαπιστευμένα εργαστήρια για επιβεβαίωση της συμμόρφωσης και των συνοδευτικών πιστοποιητικών. Οπόταν τίθεται ζήτημα ασφάλειας και καταλληλόλητας των προϊόντων αυτών με μεγάλες προεκτάσεις για τη δημόσια ασφάλεια και υγεία.

-Συνεχώς διευρύνεται ο κατάλογος με τα επιτρεπόμενα προϊόντα που επιτρέπεται η διέλευσή τους από τα κατεχόμενα προς τις ελεύθερες περιοχές, με την ένταξη των προϊόντων μη ζωικής προέλευσης επεξεργασμένων τροφίμων όπως καφές, κατεψυγμένα λαχανικά, μπίρα, συμπυκνωμένοι χυμοί, αναψυκτικά.

-Εντός του 2024 θα τεθεί σε εφαρμογή ο Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της Ε.Ε. για τον Μηχανισμό Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM). Με βάση τον Κανονισμό τα προϊόντα τσιμέντου, σιδήρου, χάλυβα, αλουμινίου που θα εισάγονται στην Ευρωπαϊκή αγορά από τρίτες χώρες θα επιβαρύνονται με κόστος αποφυγής της διαρροής άνθρακα. Λόγω του ότι πρόκειται για διασάφηση προϊόντων η οποία διενεργείται από τις εθνικές Τελωνειακές Αρχές, το Τμήμα Τελωνείων θεωρεί ότι δεν μπορεί να προβεί σε έλεγχο στις συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων που έρχονται από τα κατεχόμενα κατά πόσο πληρούν τις πρόνοιες του Κανονισμού, καθότι ελλοχεύει ο κίνδυνος αναγνώρισης του ψευδοκράτους, σε περίπτωση που αυτά βεβαιωθούν ως Κυπριακά από το Τ/Κ Επιμελητήριο.

-Δεν επιβάλλεται από τις αρμόδιες Αρχές της Κ.Δ ΦΠΑ στα προϊόντα από τα κατεχόμενα, με αποτέλεσμα να είναι τουλάχιστον κατά 19% φθηνότερα.

-Οι «Αρχές» του ψευδοκράτους εφαρμόζουν δικό τους εμπορικό καθεστώς για προστασία των επιχειρήσεων τους σύμφωνα με το οποίο επιβάλλονται εισαγωγικοί δασμοί και απαιτείται η εξασφάλιση αδειοδότησης. Η στρέβλωση της αγοράς ενισχύεται από το γεγονός ότι για τα προϊόντα που πωλούνται από Ε/Κ εμπορευόμενους σε Τ/Κ αγοραστές στα κατεχόμενα, επιβάλλεται από την ΚΔ ΦΠΑ. Αντίθετα, τα τουρκοκυπριακά προϊόντα έρχονται στις ελεύθερες περιοχές χωρίς καμία άμεση επιβάρυνση καθιστώντας αυτόματα τα προϊόντα που παράγονται στις ελεύθερες περιοχές και πωλούνται στα κατεχόμενα πολύ πιο ακριβά και εκτός ανταγωνισμού. Άρα, οι πωλήσεις προϊόντων μεταξύ των δύο κοινοτήτων είναι πολύ πιο ευνοϊκές για τους Τουρκοκύπριους έναντι των Ελληνοκυπρίων, κάτι το οποίο επιβεβαιώνεται και από την αξία των συναλλαγών από τις ελεύθερες περιοχές προς τα κατεχόμενα (μόνο 4.87%) σε σύγκριση με την αντίστροφη κατεύθυνση.

Ως αποτέλεσμα του προηγούμενου σημείου για το ΦΠΑ, Ευρωπαίοι προμηθευτές παραχωρούν τις εμπορικές αντιπροσωπείες σε Τ/Κ εμπόρους στα κατεχόμενα, οι οποίοι τα πουλούν στη συνέχεια στην ΚΔ ως Κυπριακά χωρίς ΦΠΑ.

Προμήθεια και μεταφορά από τα κατεχόμενα πετρελαιοειδών από πρόσωπα που ασκούν οικονομική δραστηριότητα (για εμπορική χρήση).

Σε όλα τα πιο πάνω, πρέπει να προστεθεί και το λαθρεμπόριο (αγνώστου οικονομικού ύψους) από μη ελεγχόμενα σημεία διέλευσης με όλους τους συνεπακόλουθους κινδύνους για την ασφάλεια και υγεία των καταναλωτών. Ιδιαίτερα για το χωρίο της Πύλας υπάρχουν αναφορές για διενέργεια λαθρεμπορίου. Εκτιμάται ότι το λαθρεμπόριο από την Πυλα θα αυξηθεί λόγω των τετελεσμένων που προσπαθούν να επιβάλουν οι κατοχικές αρχές με το άνοιγμα του δρόμου Πύλας-Άρσους στη νεκρή ζώνη.

Οι εισηγήσεις της ΟΕΒ

Για αντιμετώπιση των πιο πάνω προβλημάτων και μέχρι την εξεύρεση λύσης στο πολιτικό πρόβλημα, η ΟΕΒ υποβάλλει την πιο κάτω γκάμα από εισηγήσεις:

-Ενίσχυση της στελέχωσης των αρμοδίων Υπηρεσιών και ιδιαίτερα του Υπουργείου Εσωτερικών για διενέργεια των απαραίτητων ελέγχων.

-Ενδελεχείς έλεγχοι από τις αρμόδιες Αρχές της Κ.Δ. στα σημεία διέλευσης για όλα τα οικοδομικά υλικά, πρώτες ύλες και βιομηχανικά προϊόντα για να διαπιστώνεται η συμμόρφωση με τις εθνικές και Ευρωπαϊκές νομοθεσίες, κανονισμούς και προδιαγραφές. Κάτι ανάλογο εφαρμόστηκε πρόσφατα για τη διέλευση μεταποιημένων τροφίμων μη ζωικής προέλευσης (ελαιόλαδο, ελιές, χυμούς, μαρμελάδες κ.λπ.) στα οποία γίνεται λήψη δειγμάτων για εργαστηριακό έλεγχο στο χημείο του κράτους.

-Διενέργεια ποιοτικών και τεχνικών ελέγχων σε διαπιστευμένα εργαστήρια για επιβεβαίωση συμμόρφωσης των τεχνικών απαιτήσεων και των συνοδευτικών πιστοποιητικών για τα προϊόντα που διέρχονται από τα κατεχόμενα.

-Να αναγράφεται στις συσκευασίες των προϊόντων το όνομα και τα στοιχεία επικοινωνίας του διανομέα στις περιοχές που βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο της Κ.Δ. και να τηρείται κεντρικό μητρώο με τα στοιχεία του παραγωγού/παρασκευαστή και του διανομέα.

-Σε περιπτώσεις που εντοπίζονται κατά τον έλεγχο μη συμμορφωμένα προϊόντα, τότε να γίνεται άμεση απόσυρση τους από την αγορά, επιπρόσθετα από την αναστολή της διέλευσης τους από τα οδοφράγματα. Σε συγκεκριμένη περίπτωση εντοπισμού εκ των υστέρων μη συμμορφούμενου προϊόντος, δεν κατέστη δυνατός από τις Αρχές ο εντοπισμός του διανομέα στις ελεύθερες περιοχές με αποτέλεσμα το προϊόν να διατεθεί στην αγορά.

-Δημιουργία μηχανισμού ελέγχου και επιβεβαίωσης της προέλευσης των προϊόντων όταν εγείρονται υποψίες ότι δεν είναι Κυπριακά. Κάτι ανάλογο εφαρμόστηκε μεμονωμένα για πρώτες ύλες αλουμινίου και τσιμέντου όπου τεκμηριώθηκε ότι τα προϊόντα αυτά δεν είχαν παραχθεί στα κατεχόμενα. Η πιστοποίηση της παραγωγής χαλουμιού Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) στα κατεχόμενα, ανατέθηκε σε ανεξάρτητο και διεθνώς διαπιστευμένο φορέα, κάτι το οποίο μπορεί να επεκταθεί και σε άλλα προϊόντα.

-Καλύτερη επιτήρηση από τις Αρχές ασφάλειας της Κ.Δ. των «γκρίζων σημείων» από τα οποία διενεργείται λαθρεμπόριο. Ιδιαίτερα, πρέπει να ληφθούν μέτρα από τις Αρχές για καταπολέμηση του λαθρεμπορίου δια μέσου του χωριού Πύλα.

-Θα πρέπει πρώτιστα και άμεσα και σίγουρα πριν διευρυνθεί ο κατάλογος, οι Αρχές της Δημοκρατίας να βρουν τους τρόπους με ειδικές διευθετήσεις του ΦΠΑ και των άλλων φορολογιών (πχ φόρων κατανάλωσης) που θα καθιστούν τη βάση του εμπορίου μέσω της πράσινης γραμμής ισότιμη για όλους τους Κύπριους παραγωγούς στις ελεύθερες περιοχές και στα κατεχόμενα. Αυτές οι διευθετήσεις στη συνέχεια θα πρέπει να γίνουν αποδεκτές και να αποτελέσουν μέρος των κανονισμών.

-Εφαρμογή της απαγόρευσης προμήθειας καυσίμων από τα κατεχόμενα με σκοπό την μεταπώληση ή την χρήση από πρόσωπα που ασκούν οικονομική δραστηριότητα.

-Εξεύρεση λύσης από το Τμήμα Τελωνείων για βεβαίωση ότι τα προϊόντα που διέρχονται μέσω της πράσινης γραμμής εμπίπτουν στον Μηχανισμό Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα.

-Τοποθέτηση σήμανσης στα Κυπριακά προϊόντα στα πλαίσια του Branding «Made in Cyprus» που προωθεί το Υπουργείο Εμπορίου για να αναγνώριση των προϊόντων που έχουν παραχθεί από επιχειρήσεις που βρίσκονται στις περιοχές που ελέγχει η Κ.Δ.

-Καταγραφή και συμπερίληψη των πιο πάνω προβλημάτων και ανησυχιών που εκφράζουν οι Ε/Κ εμπορευόμενοι στην ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Συμβούλιο για την εφαρμογή του κανονισμού της πράσινης γραμμής, ούτως ώστε να δοθεί η ολοκληρωμένη και η πραγματική διάσταση του προβλήματος το οποίο όπως φαίνεται από προηγούμενες εκθέσεις δεν είναι σε γνώση της Ε.Ε.