Η εκλογική συμπεριφορά, οι εκτιμήσεις της κάλπης και οι «κουβαλητές» ψήφων

Η ταυτόχρονη πραγματοποίηση των Ευρωεκλογών και των εκλογών για την Τοπική Αυτοδιοίκηση δημιουργεί πολλούς πονοκεφάλους. Πρόκειται για μία διαδικασία που δεν ξαναδοκιμάστηκε ποτέ και, ως εκ τούτου, υπάρχουν ερωτήματα οι απαντήσεις των οποίων θα παραμείνουν στη σφαίρα των εκτιμήσεων μέχρι τη στιγμή που θα ανοίξουν οι κάλπες. Και αυτές οι εκτιμήσεις δεν αφορούν μόνο τα αποτελέσματα, για τα οποία έτσι κι αλλιώς μπορούν να δώσουν ενδείξεις οι δημοσκοπήσεις. Αφορούν και την εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων και τον τρόπο που θα αντιδράσουν απέναντι σε μια εντελώς καινούρια για αυτούς διαδικασία.

Ένα από τα ζητήματα που φαίνεται να απασχολεί είναι το γεγονός πως οι περισσότεροι εκλογείς θα λάβουν στα εκλογικά κέντρα έξι διαφορετικά ψηφοδέλτια. Σε ό,τι αφορά τις τοπικές εκλογές, θα ψηφίσουν ξεχωριστά για τον πρόεδρο του Επαρχιακού Οργανισμού Αυτοδιοίκησης της επαρχίας τους, τον δήμαρχο του Δήμου τους και τον αντιδήμαρχο του δημοτικού διαμερίσματος από το οποίο προέρχονται. Θα ψηφίσουν επίσης και για δύο συλλογικά σώματα, το Δημοτικό Συμβούλιο και την Σχολική Εφορεία της περιοχής τους. Τέλος, θα κληθούν να αναδείξουν τους έξι αντιπροσώπους της Κύπρου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Σε τρία από αυτά τα ψηφοδέλτια το κόμμα μπορεί να αποτελέσει πυξίδα για τους ψηφοφόρους, εάν συνηθίζουν να ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα με κομματικά κριτήρια. Δηλαδή, εύκολα και ξεκάθαρα, μπορούν να επιλέξουν ευρωβουλευτές, δημοτικούς συμβούλους και σχολικούς εφόρους μέσα από τη λίστα των εκλεκτών των κομμάτων τους. Αυτό ενδεχομένως να διευκολύνει κάπως τη διαδικασία για κάποιους, αν και είναι καλά γνωστό πως δεν ψηφίζει όλος ο κόσμος με κομματικά κριτήρια και, πέραν των σταθερών εκλογικών βάσεων των πολιτικών δυνάμεων, οι υπόλοιποι ψηφοφόροι δεν ψηφίζουν πάντα το ίδιο κόμμα αλλά προσέρχονται στις εκλογές με διαφορετικά κριτήρια και προτεραιότητες κάθε φορά.

Ιδιαίτερα στις τοπικές εκλογές το κριτήριο συχνά δεν είναι κομματικό, ακόμη και ανάμεσα σε ψηφοφόρους με τυπική εκλογική συμπεριφορά υπέρ μίας πολιτικής δύναμης. Δηλαδή, εάν ένας παραδοσιακός ψηφοφόρος ενός κόμματος βρεθεί προ του διλήμματος να ψηφίσει δημοτικούς συμβούλους από το κόμμα του ή τον γείτονά του που τον βλέπει κάθε μέρα και είναι υποψήφιος άλλου συνδυασμού, είναι πολύ πιθανόν να επιλέξει τον γείτονά του για λόγους κοινωνικούς. Αν και η μεταρρύθμιση έχει αυξήσει την πολιτική εξουσία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στο μυαλό του μέσου ψηφοφόρου το πιθανότερο είναι ότι δεν έχει αλλάξει τίποτα, εφόσον δεν έχουν δει τις αλλαγές στην πράξη και, ως εκ τούτου, αυτές παραμένουν εκλογές με χαμηλότερο πολιτικό ενδιαφέρον, σε αντίθεση βεβαίως με τις Ευρωεκλογές που έχουν high politics ατζέντα και κομματικά διακυβεύματα. Συνεπώς, η ύπαρξη του κομματικού λογοτύπου απλοποιεί τη διαδικασία της ψηφοφορίας για αυτούς που θα ψηφίσουν το κόμμα τους αλλά όχι για την αρκετά μεγάλη μερίδα που θα επιλέξει με κοινωνικά κριτήρια και είναι πιθανόν να κάθεται να ψάχνει τον γείτονα πίσω από το παραβάν ή αυτούς που έχουν άλλα πολιτικά κριτήρια πέραν της κομματικής προτίμησης, καθιστώντας την εκλογική διαδικασία πιο χρονοβόρα.

Σε ό,τι αφορά τα άλλα τρία ψηφοδέλτια, οι υποψηφιότητες των οποίων είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους αποτέλεσμα συνεργασιών μεταξύ πολιτικών δυνάμεων, αυτοί που θα ψηφίσουν με κομματικά κριτήρια θα πρέπει να φροντίσουν να ενημερωθούν εκ των προτέρων για τον εκλεκτό του κόμματός τους, αφού στην πράξη πολύ μεγάλη μερίδα υποψηφίων, παρά την κομματική προέλευση, θα εμφανίζονται ως ανεξάρτητοι, ώστε να χωρεί κάτω από την ομπρέλα της υποψηφιότητά τους η σύμπραξη διαφορετικών κομμάτων. Για αυτό και στην προκειμένη περίπτωση, οι ψηφοφόροι θα πρέπει να ξέρουν από πριν σε ποιον ή ποιαν επιθυμούν να καταλήξει η ψήφος τους, αν και υπάρχει η εκτίμηση πως η σύγχυση για κάποιους θα είναι αναπόφευκτη, δεδομένων των πολλών ψηφοδελτίων και επιλογών.

Αυτή η σύγχυση και το γεγονός πως ενδεχομένως κάποιοι ψηφοφόροι να θέλουν να κάνουν mix and match επιλογές από διαφορετικά κόμματα (όπως άλλωστε γινόταν και στο παρελθόν στις εκλογές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης) εκτιμάται ότι μπορεί να καταστήσει τη διαδικασία της άσκησης ψήφου πολύ πιο χρονοβόρα από ό,τι συνήθως. Και στις 9 Ιουνίου, η παραλία είναι πολύ δελεαστική επιλογή για να περιμένει κάποιος για ώρα σε ουρά έξω από το εκλογικό του κέντρο. Κανείς δεν μπορεί εκ των προτέρων να γνωρίζει σε ποιο βαθμό θα επηρεαστούν οι χρόνοι από τα πολλαπλά ψηφοδέλτια με διαφορετικές προδιαγραφές, αλλά είναι αναπόφευκτο πως σε μερίδα, τουλάχιστον, των εκλογέων θα προκληθεί σύγχυση, η οποία θα φέρει καθυστερήσεις.

Δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό η σύγχυση που θα αισθάνονται εκ των προτέρων οι λιγότερο προετοιμασμένοι ψηφοφόροι αλλά και οι καθυστερήσεις που μπορεί να προκύψουν στα εκλογικά κέντρα θα επηρεάσουν τα ποσοστά της αποχής, αλλά υπάρχει η εκτίμηση πως η ταυτόχρονη διεξαγωγή των δύο εκλογών ίσως λειτουργήσει ως αντίβαρο. Δηλαδή οι ψηφοφόροι που θα προσελκύει η κοινωνική διάσταση των εκλογών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, να λειτουργήσουν ως «κουβαλητές ψήφων» για τις Ευρωεκλογές, αφού θα συμμετέχουν σε αυτές άτομα που ενδεχομένως να μην είχαν καμία τέτοια πρόθεση αν γίνονταν από μόνες τους.

Υπενθυμίζεται ότι το 2019 η αποχή στις Ευρωεκλογές βρισκόταν στο 55%. Περισσότεροι από 350 χιλιάδες πολίτες επέλεξαν να μην ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα, είτε επειδή δεν τους ενδιαφέρουν αυτές οι εκλογές, καθώς θεωρούν ότι οι Βρυξέλλες κείνται μακράν, είτε επειδή είχαν κάτι καλύτερο να κάνουν εκείνη την ημέρα και τα κόμματα απέτυχαν να τους προσελκύσουν στις κάλπες. Τώρα, όμως, αυτές οι εκλογές θα πραγματοποιηθούν παράλληλα με μια διαδικασία πέντε ψηφοδελτίων με εκατοντάδες υποψήφιους, στους οποίους, αναπόφευκτα, με βάση τα μεγέθη της Κύπρου, οι περισσότεροι θα έχουν κάποιο συγγενή, φίλο ή γενικότερα άτομο του κοινωνικού τους περίγυρου, τον οποίο θα πάνε να ψηφίσουν για λόγους που εκτείνονται από την αγάπη και την προσωπική εκτίμηση μέχρι την κοινωνική υποχρέωση. Και επειδή μαζί με τον βασιλικό ποτίζεται και η γλάστρα, αυτά τα πρόσωπα θα ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα και στις Ευρωεκλογές, ενώ μπορεί να μην το έκαναν εάν πραγματοποιούνταν κανονικά από μόνες τους.

Η γενικότερη εκτίμηση είναι πως η ταυτόχρονη διεξαγωγή των εκλογών θα έχει και τα καλά της και τα κακά της. Θα φανεί εκείνη την ημέρα ποια θα υπερτερήσουν.