Οι αντιπολιτευτικές ταυτότητες ΔΗΣΥ-ΑΚΕΛ και ο ανταγωνισμός για τα μάτια της συμπολίτευσης

Μία από τις μεγαλύτερες αλλαγές που έφερε το 2023 στην πολιτική σκηνή της Κύπρου ήταν το γεγονός πως βρέθηκαν να συγκατοικούν στην αντιπολίτευση και να διεκδικούν τα ηνία της ο ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ. Πρόκειται για μία κατάσταση πρωτόγνωρη, καθώς συνήθως ένα από τα δύο μεγάλα κόμματα βρίσκεται στην συγκυβέρνηση. Η εκλογή του Νίκου Χριστοδουλίδη με στήριξη από τις δυνάμεις του Κέντρου και η απόφαση του ΔΗΣΥ να μην υποστηρίξει υποψήφιο στον δεύτερο γύρο, διαμόρφωσαν μια ετερόκλητη αντιπολίτευση, στην οποία συνυπάρχουν ο ΔΗΣΥ, το ΑΚΕΛ, το ΕΛΑΜ και το Κίνημα Οικολόγων, καλύπτοντας ένα φάσμα από τα πολύ δεξιά μέχρι τα πολύ αριστερά του πολιτικού χάρτη, χωρίς μεταξύ τους ιδιαίτερη συνεννόηση ή συνοχή.

Ο βασικός αντιπολιτευτικός ανταγωνισμός αναπτύσσεται, βεβαίως, μεταξύ των δύο μεγαλύτερων κομμάτων, τα οποία, μετά από μία εκλογική ήττα στις Προεδρικές Εκλογές (μεγαλύτερη για το κόμμα της Δεξιάς, μικρότερη για το κόμμα της Αριστεράς), αναζητούσαν και αναζητούν τον νέο ρόλο τους στο πολιτικό σύστημα. Ως αποτέλεσμα, έκαναν την εμφάνισή τους στον καθημερινό πολιτικό λόγο ορολογίες όπως η «υπεύθυνη» και η «εποικοδομητική» αντιπολίτευση και αναπτύχθηκε ατύπως ένας ανταγωνισμός ως προς το ποιο κόμμα πρεσβεύει πραγματικά αυτού του είδους την αντιπολιτευτική προσέγγιση. ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ δεν ξεκίνησαν, ωστόσο, από την ίδια αφετηρία και το υπόβαθρο πίσω από τον τρόπο που πολιτεύονται έναντι της Κυβέρνησης είναι πολύ διαφορετικό.

Η περίπτωση του ΔΗΣΥ είναι η πιο περίπλοκη από τις δύο. Η παράταξη βρισκόταν στην εξουσία για δέκα χρόνια και η μετάβαση στην αντιπολίτευση εκ των πραγμάτων είναι πιο δύσκολη σε μια τέτοια περίπτωση, ακόμη και χωρίς όλο το υπόλοιπο φορτίο που κουβαλούσε ο ΔΗΣΥ στον νέο του ρόλο. Έπρεπε από τη θέση άμυνας να περάσει στην επίθεση αλλά ταυτόχρονα να φροντίσει να μην κάνει αυτά που παραπονιόταν επί μία δεκαετία ότι του έκανε το ΑΚΕΛ και να πείσει πως φέρνει μια διαφορετική πολιτική πρόταση στο τραπέζι με τη δική του στάση.

Η μετάβαση ήταν, ωστόσο, το πιο εύκολο ζήτημα που είχε να αντιμετωπίσει ο ΔΗΣΥ, που πέρασε στην αντιπολίτευση διχασμένος και βαθιά λαβωμένος. Μέσα σε μια πρωτοφανή για τα σύγχρονα δεδομένα του κρίση και περνώντας σε αλλαγή ηγεσίας στα πρώτα στάδια της νέας κατάστασης πραγμάτων, το κόμμα έπρεπε να βρει τρόπο να ασκήσει αντιπολίτευση σε μια Κυβέρνηση την οποία ψήφισε το μεγαλύτερο μέρος των ψηφοφόρων του. Σε μία προσπάθεια να μην στέλνει στη βάση του το μήνυμα ότι δεν αμφισβητεί την κρίση της, αλλά ταυτόχρονα να κατευνάσει το μένος που υπήρχε σε μερίδα στελεχών κατά του Νίκου Χριστοδουλίδη, που είχε ως αποτέλεσμα την απαίτηση για πολύ έντονη και εκδικητική αντιπολίτευση, ιδιαίτερα τους πρώτους μήνες ο ΔΗΣΥ παρουσιάστηκε κυρίως ως μία αμήχανη αντιπολίτευση. Όσο περνούσε ο καιρός, οι Προεδρικές Εκλογές απομακρύνονταν και τα πνεύματα ηρεμούσαν, η Πινδάρου έδειχνε να βρίσκει τον βηματισμό της και την ισορροπία όσον αφορά τον αντιπολιτευτικό της ρόλο.

Παρά το γεγονός πως πλέον είναι πολύ πιο άνετος, ο ΔΗΣΥ συνεχίζει να αντιπολιτεύεται σε διαφορετικούς τόνους, ενώ η προσπάθεια να παρουσιάσει την υπεύθυνη αντιπολίτευση ως στοιχείο ταυτότητας τού επιτρέπει να τεκμηριώνει το γεγονός πως η Κυβέρνηση στηρίζεται πάνω του σε μεγάλο βαθμό για την προώθηση του κυβερνητικού έργου. Διατηρεί τις διαφωνίες του, αλλά κυρίως προσπαθεί, μέσα από αυτή του την ιδιότητα, να επαναπροσδιορίσει την αντιπολίτευση ως ένα χρήσιμο παίχτη σε επίπεδο παραγωγής και όχι απλώς κριτικής, επιδιώκοντας να αφήσει με αυτόν τον τρόπο την σφραγίδα του στην πενταετία.

Το ΑΚΕΛ, από την άλλη, βρισκόταν ήδη στην αντιπολίτευση για μία δεκαετία. Άρα, σε αυτό το επίπεδο, δεν άλλαξαν και πολλά. Αυτό που ξεκάθαρα έχει αλλάξει είναι ο χαρακτήρας της αντιπολίτευσης αυτής και το γεγονός ότι πλέον συναγωνιζόταν τον ΔΗΣΥ. Κατά την προηγούμενη διακυβέρνηση το ΑΚΕΛ συχνά έδινε την εντύπωση πως αντιπολιτευόταν απλώς για να αντιπολιτευτεί. Χωρίς απαραίτητα ο λόγος του να έχει πραγματική ουσία και τις πλείστες φορές χωρίς παραγωγικό περιεχόμενο, εξέφραζε την απέχθειά του για τον Νίκο Αναστασιάδη και τον ΔΗΣΥ με τρόπο που συχνά εκλαμβανόταν ως ισοπεδωτικός, μηδενιστικός και κουραστικά ξύλινος.

Όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν. Το ΑΚΕΛ ως αντιπολίτευση του Νίκου Χριστοδουλίδη είναι ένα πολύ διαφορετικό κόμμα. Προφανώς και έχει λιγότερα να χωρίσει με μία Κυβέρνηση με κεντροδεξιό παρά δεξιό προσανατολισμό, στην οποία τα συμπολιτευόμενα κόμματα είναι αυτά που θεωρεί φυσικούς του συμμάχους. Την ίδια στιγμή έχει να αντιμετωπίσει ένα Πρόεδρο της Δημοκρατίας ξεκάθαρα λιγότερο συγκρουσιακό από τον κ. Αναστασιάδη, που πρεσβεύει μια άλλη γενιά πολιτικών, ο οποίος στην ουσία προκαλεί πολύ λιγότερο την αντιπολίτευση με τον τρόπο που πολιτεύεται.

Κυρίως, όμως, το ΑΚΕΛ, μετά τις Προεδρικές του 2023, είναι ένα κόμμα που θέλει να καλλιεργήσει μια πολύ διαφορετική εικόνα. Έχοντας προβεί σε εσωτερικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα, πλέον επιλέγει, σε αρκετά μεγάλο βαθμό, να ασκεί αντιπολίτευση μέσα από πολιτικές προτάσεις. Κάνει μελέτες, υποβάλλει εισηγήσεις, οργανώνει εκστρατείες και προσδιορίζεται ως αντιπολίτευση περισσότερο μέσα από τις θέσεις, παρά μέσα από τις αντιθέσεις. Αυτή είναι μία ξεκάθαρη αλλαγή στην πορεία πλεύσης της Εζεκία Παπαϊωάννου, καθώς η ηγεσία του κόμματος φαίνεται να έχει ερμηνεύσει τα σημεία των καιρών και προσπαθεί ενεργά να προσαρμοστεί στις νέες πολιτικές πραγματικότητες. Σε αντίθεση με τον ΔΗΣΥ, το ΑΚΕΛ πολύ πιο δύσκολα προσφέρει βοήθειες στην Κυβέρνηση. Δεν δείχνει, όμως, πως έχει ως προτεραιότητα να την στήσει στην γωνιά, καθώς, σε αυτή τη νέα του αντιπολιτευτική φάση, προσπαθεί να προτάξει τον δημιουργικό και παραγωγικό του ρόλο.

ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, αλλαγμένα και προσαρμοσμένα στην άβολη τους συγκατοίκηση, οδεύουν προς το διπλό ραντεβού του Ιουνίου, προερχόμενα από μοναχικές εκλογικές ήττες. Και εκεί ο μεταξύ τους ανταγωνισμός είναι πολύ μεγαλύτερος από το ποιος ασκεί καλύτερα τον ρόλο του ως αντιπολίτευση. Στις μεν Ευρωεκλογές μετρούν καθαρά ποσοστά, στις δε τοπικές εκλογές κυρίως πολιτική επιρροή. Σε ό,τι αφορά τις Ευρωεκλογές και τα δύο κόμματα θα ήθελαν να διατηρήσουν τις δύο τους έδρες και να καταγράψουν ένα καλό ποσοστό. Αμφότερα θα ήθελαν να κόψουν πρώτα το νήμα, επαναβεβαιώνοντας τις επιλογές που έκαναν οι ηγεσίες τους το τελευταίο διάστημα, αναπτύσσοντας τη δυναμική τους και εμπεδώνοντας την κυρίαρχη θέση τους στον πολιτικό χάρτη.

Σε σχέση με τις εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, η μάχη μεταξύ των δύο μεγαλύτερων δυνάμεων ήταν, σε πρώτο στάδιο, ποιος θα εξασφαλίσει τις περισσότερες και τις πιο συμφέρουσες συνεργασίες με τα κόμματα του Κέντρου. Ο ΔΗΣΥ παρουσιάστηκε πιο επιθετικός σε αυτή την προσπάθεια, επιχειρώντας να κάνει πολλές και ευρείες συνεργασίες και να δημιουργήσει συνθήκες πολιτικής απομόνωσης για το κόμμα της Αριστεράς, οι οποίες θα του έδιναν το επάνω χέρι. Το ΑΚΕΛ, αντιθέτως, δούλεψε περισσότερο παρασκηνιακά, προσπαθώντας να κάνει πιο στοχευμένες και ουσιαστικές συνεργασίες και φρόντισε με προσεκτικές ενέργειες όχι απλώς να μην απομονωθεί αλλά να ανανεώσει τη σχέση του με το Κέντρο, μετά την αποτυχία της προσπάθειας για κοινή πορεία στις Προεδρικές Εκλογές. Η εσωτερική κατάσταση στην Πινδάρου αποτέλεσε εμπόδιο στα σχέδια της ηγεσίας, καθώς εξέπεμπε προς τα κόμματα του Κέντρου αβεβαιότητα, αφού δεν κατάφερε να τιθασεύσει τις εσωκομματικές αντιπαλότητες σε ικανοποιητικό βαθμό, ώστε να αποτρέψει τα αντάρτικα και τις παγίδες. Ως αποτέλεσμα, συνεργασία στο εύρος που αρχικά επιθυμούσε θα έχει ο ΔΗΣΥ μόνο με τη ΔΗΠΑ, καθώς με το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ θα είναι πιο περιορισμένης εμβέλειας.

Το κόμμα της Αριστεράς, αντιθέτως, φαίνεται να κατάφερε να εξασφαλίσει περισσότερες συνεργασίες από ό,τι αρχικά δινόταν η εντύπωση. Σε περιοχές που το ίδιο έχει δυνατή παρουσία θα διεκδικήσει τα ανώτατα αξιώματα με δικά του στελέχη, ενώ δημιούργησε αρκετό χώρο για τα κόμματα του Κέντρου σε περιοχές που είναι πιο αδύναμο, χωρίς το βάρος της τήρησης εσωκομματικών ισορροπιών και χωρίς να ελλοχεύει ο κίνδυνος κρουσμάτων απειθαρχίας, γεγονός που μείωνε για αυτά πολύ το μέγεθος του ρίσκου της συνεργασίας.

Ακόμη δεν βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο και είναι άγνωστο σε ποιο βαθμό θα επηρεάσει τις νέες προσεγγίσεις των δύο κομμάτων ο εκλογικός ανταγωνισμός. Θα διαφανεί εάν θα αλλάξει το στυλ της αντιπολίτευσής τους σε μία προσπάθεια κεφαλαιοποίησης της δυσαρέσκειας ή αν ο μεσοπρόθεσμος στόχος της εμπέδωσης των πιο σύγχρονων πολιτικών ταυτοτήτων που επιδιώκουν θα περιορίσει σε κάποιο βαθμό τα πολύ έντονα ξεσπάσματα. Το σίγουρο είναι πως ο ανταγωνισμός μεταξύ τους θα συνεχιστεί σε όλα τα επίπεδα, καθ’ όλη τη διάρκεια της πενταετίας και αφότου κλείσει η παρένθεση των εκλογών. Και ο νικητής αυτής της άτυπης αντιπολιτευτικής αντιπαράθεσης δεν θα προκύψει στις Ευρωεκλογές και τις εκλογές για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, αλλά στις Βουλευτικές και ενδεχομένως στις επόμενες Προεδρικές Εκλογές.