Οι προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν και οι στόχοι που επιτεύχθηκαν-Από την πρώτη μέχρι την ένατη Τριμερή

Ενώπιον ιδιαίτερα κρίσιμων αποφάσεων βρίσκονται σήμερα οι ηγέτες της Κύπρου, της Ελλάδας και του Ισραήλ, οι οποίοι συναντώνται στη Λευκωσία για την ένατη τριμερή συνάντηση μεταξύ των γειτονικών κρατών. Νίκος Χριστοδουλίδης, Βενιαμίν Νετανιάχου και Κυριάκος Μητσοτάκης, συναντώνται στη Λευκωσία και καλούνται αφενός να δώσουν το στίγμα τους, σε σχέση με τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή και παράλληλα να δώσουν την πολιτική ώθηση που απαιτείται για να προχωρήσουν μια σειρά από έργα που θα ενδυναμώσουν ακόμη περισσότερο τις σχέσεις των τριών κρατών, αλλά και θα διασφαλίσουν την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή.

Η Κύπρος η Ελλάδα και το Ισραήλ, προχωρούν και πλέον από καλοί φίλοι έχουν γίνει αληθινοί σύμμαχοι. Μια προσπάθεια που ξεκίνησε πριν από περίπου δέκα χρόνια, αναμένεται να επιστεγαστεί με μια ακόμα διακήρυξη, αυτή της Λευκωσίας.

Η πορεία της συνεργασίας

Το πρώτο μνημόνιο συνεργασίας που υπογράφηκε μεταξύ των τριών χωρών, ήταν σε επίπεδο υπουργών Ενέργειας, τον Αύγουστο του 2013 στη Λευκωσί. Επρόκειτο για ένα μνημόνιο κατανόησης μεταξύ των χωρών που αφορούσε θέματα που άπτονταν με την προστασία του περιβάλλοντος, τη διαχείριση των υδάτινων πόρων και την ενέργεια.

Μάλιστα σε εκείνο το πρώτο μνημόνιο, περιλήφθηκε και η συζήτηση που έγινε για την κατασκευή του ηλεκτρικού υποθαλάσσιου αγωγού Euro Asia Interconnector, αλλά και άλλων έργων που στην πορεία εγκαταλείφθηκαν όπως ο EastMed.

Τον Νοέμβριο του 2013 υπήρξε νέα συνάντηση πολιτικού διαλόγου στην Αθήνα σε επίπεδο Γραμματέων Υπουργείων Εξωτερικών, όπου ουσιαστικά μπήκαν οι βάσεις για τις επικείμενες τριμερείς συνεργασίες. Η δεύτερη συνάντηση στο ίδιο επίπεδο πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2015 στην Ιερουσαλήμ, όπου ουσιαστικά μπήκαν οι βάσεις για τη διεξαγωγή της πρώτης Τριμερούς. Ουσιαστικά συμφωνήθηκε η σύσταση μιας τριμερούς επιτροπής για την προετοιμασία του εδάφους.

Η 1η Τριμερής Σύνοδος Κορυφής Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ πραγματοποιήθηκε στις 28 Ιανουαρίου του 2016, στη Λευκωσία, με τη συμμετοχή του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη, του Έλληνα Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Βενιαμίν Νετανιάχου και συνοδεύτηκε από τη Διακήρυξη της Λευκωσίας.

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είχε χαρακτηρίσει ιστορική τη σύνοδο, κατά τη διάρκεια της οποίας συμφωνήθηκε η προώθηση κοινών έργων στον ενεργειακό τομέα που θα συμβάλουν στην ενεργειακή ασφάλεια τόσο των τριών χωρών όσο και στη διαφοροποίηση των πηγών τροφοδοσίας της ΕΕ. Στην Κοινή Διακήρυξη περιλαμβάνονταν μια σειρά από τομείς συνεργασίας, μεταξύ των οποίων η ενέργεια, ο τουρισμός, η έρευνα και τεχνολογία, το περιβάλλον, η διαχείριση υδάτων, η τρομοκρατία και η μετανάστευση.

Σε διάστημα μικρότερο του ενός έτους, διοργανώθηκε στην Ιερουσαλήμ η 2η Τριμερής Σύνοδος Κορυφής, στις 8 Δεκεμβρίου 2016, με τους τρεις ηγέτες να κάνουν μνεία στην ιδιαίτερη σημασία της περαιτέρω ενδυνάμωσης της τριμερούς συνεργασίας. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και οι Πρωθυπουργοί Τσίπρας και Νετανιάχου υπέγραψαν και Μνημόνιο Συναντίληψης στην Έρευνα, την Ανάπτυξη και την Τεχνολογία, ενώ ανανέωσαν το ραντεβού τους για το 2017. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είχε αναφέρει ότι «ο τομέας της ενέργειας αποτελεί βασικό πυλώνα της τριμερούς συνεργασίας μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ», και υπέδειξε τις συζητήσεις για το υποθαλάσσιο καλώδιο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας “Euro-Asia Interconnector” και τον αγωγό φυσικού αερίου “EastMed ” ως δύο έργα ιδιαίτερης αξίας στην επίτευξη των στόχων για διαφοροποίηση της ενέργειας και της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης.

Ακολούθησε η 3η Τριμερής Σύνοδος, στις 15 Ιουνίου 2017, στη Θεσσαλονίκη, όπου κυριάρχησε η συζήτηση για τη συνεργασία Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ σε τομείς όπως η ενέργεια, η οικονομία και η παιδεία, ενώ κύριο θέμα στην ατζέντα των περιφερειακών ζητημάτων ήταν και το Κυπριακό. Σε σχέση με τα ενεργειακά, ο κ. Τσίπρας είχε αναφέρει ότι αποφασίστηκε η επιτάχυνση των εργασιών κατασκευής του αγωγού East Med καθώς και της ανάπτυξης του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Euroasia Interconnector.

Κατά την 4η Τριμερή Σύνοδο, στις 8 Μαΐου 2018, στη Λευκωσία, οι τρεις ηγέτες επαναβεβαίωναν τη δέσμευσή τους να εργαστούν με αποφασιστικότητα, με στόχο την υπογραφή διακρατικής συμφωνίας για τον EastMed εντός του 2018, ενώ επιβεβαίωσαν την προσήλωση τους στα επόμενα βήματα προώθησης του EuroAsia Interconnector.

Στην 5η Τριμερή Σύνοδο, η οποία έγινε στην παρουσία και του Αμερικανού Πρέσβη στο Ισραήλ και ολοκληρώθηκε χθες στην πόλη Μπερ Σέβα, οι τρεις ηγέτες συζήτησηαν θέματα ενέργειας και συμφώνησαν να προχωρήσουν στην κατασκευή του αγωγού EastMed. Μιλώντας μετά το πέρας της Τριμερούς Συνόδου στη Μπερ Σέβα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας χαρακτήρισε την απόφαση αυτή από τα σημαντικότερα και πιο ουσιαστικά επιτεύγματα της τριμερούς. «Έχουμε καταλήξει σε συμφωνία» είπε και πρόσθεσε ότι αφού υποβληθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τύχει έγκρισης, θα υπάρξουν και οι ανάλογες υπογραφές. Ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου χαρακτήρισε από την πλευρά του τον East Med «αγωγό της ευημερίας». Είπε παράλληλα ότι «είμαιστε έτοιμοι να υπογράψουμε μια συμφωνία» κάτι που όπως ανέφερε, θα γίνει το 2019 στην Ελλάδα.

Επιπλέον οι τρεις ηγέτες συμφώνησαν να ιδρύσουν μια Μόνιμη Γραμματεία στη Λευκωσία, εστίασαν στους τομείς της Καινοτομίας και της Κυβερνοασφάλειας, επιβεβαίωσαν τη σημασία μιας Εθνικής Στρατηγικής και Δομής Κυβερνοασφάλειας, υπέγραψαν Μνημόνιο Κατανόησης για τη Συνεργασία σε θέματα Κυβερνοασφάλειας.

Στην 6η Τριμερή Σύνοδο, η οποία πραγματοποιήθηκε μόλις τρεις μήνες αργότερα στις 20 Μαρτίου του 2019, είχε διαφορετική μορφή, αφού σε αυτή συμμετείχε ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο. Υπό τη μορφή 3+1, λοιπόν, η συγκεκριμένη τριμερής ολοκληρώθηκε με μια λακωνική δήλωση όπου αναφερόταν πως, «οι τέσσερις χώρες επιβεβαίωσαν την κοινή τους δέσμευση για προώθηση της ειρήνης, της σταθερότητας, της ασφάλειας και της ευημερίας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

«Ο υπουργός Πομπέο υπογράμμισε την υποστήριξη των ΗΠΑ για τον τριμερή μηχανισμό που θέσπισαν το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος, επισημαίνοντας τη σημασία της αυξημένης συνεργασίας. Οι ηγέτες συμφώνησαν να αυξήσουν την περιφερειακή συνεργασία, να υποστηρίξουν την ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια και να υπερασπιστούν τις εξωτερικές κακοήθεις επιρροές στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Καλωσόρισαν το πρόσφατο εύρημα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο και τις δυνατότητές του να συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια και διαφοροποίηση», ανέφερε η δήλωση.

Η έβδομη Τριμερής Σύνοδος πραγματοποιήθηκε στις δύο Ιανουαρίου του 2020, στην Αθήνα, όπου πραγματοποιήθηκε και η τελετή υπογραφής της Διακρατικής Συμφωνίας για την κατασκευή του αγωγού EastMed ανάμεσα σε Κύπρο, Ελλάδα και Ισραήλ, στην παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη, του Πρωθυπουργού της Ελλάδας Κυριάκου Μητσοτάκη και του Πρωθυπουργού του Ισραήλ Βενιαμίν Νετανιάχου. Η τελετή πραγματοποιήθηκε στο Ζάππειο Μέγαρο, και τη Συμφωνία υπέγραψαν οι αρμόδιοι Υπουργοί των τριών χωρών. Στην Τριμερή που ακολούθησε οι τρεις ηγέτες συμφώνησαν μεταξύ άλλων, να ενισχύσουν τη συνεργασία τους, τόνισαν το κοινό σύστημα αξιών που διέπει τις τρεις χώρες και ειδικά το σεβασμό στο Διεθνές Δίκαιο, αναφέρθηκαν στην υπογραφή των Συμφωνιών του Αβραάμ, δήλωσαν πως προσβλέπουν στην εντατικοποίηση της συνεργασίας τους με τις ΗΠΑ, την εμβάθυνση της τριμερούς συνεργασίας στον τομέα της Άμυνας, αναφέρθηκαν στην επιδίωξη επίλυσης του Κυπριακού σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, καταδίκασαν κάθε μορφή βίας, τρομοκρατικής ενέργειας και εξτρεμισμού,

Η όγδοη Τριμερής Σύνοδος πραγματοποιήθηκε στις επτά Δεκεμβρίου του 2021 στην Ιερουσαλήμ, όπου τους ηγέτες, Νίκο Αναστασιάδη, Κυριάκο Μητσοτάκη και Νάφταλι Μπένετ, απασχόλησαν θέματα, περιλαμβανομένων της Ενέργειας, της άμυνας και της ασφάλειας, της αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών. Στο Κοινό ανακοινωθέν αναφερόταν πως, «η τριμερής συνεργασία μεταξύ Ισραήλ, Ελλάδας και Κύπρου αντιπροσωπεύει ένα κέντρο κοινών συμφερόντων που συνδέει Ευρώπη, Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή. Οι κοινές αξίες μας παρέχουν μία σταθερή και διαρκή βάση για την εταιρική σχέση μας, σύμφωνα με τις θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου. Καλωσορίσαμε τον διορισμό του Μόνιμου Γραμματέα της Μόνιμης Γραμματείας για τους Τριμερείς Μηχανισμούς, που θα συμβάλλει σε ένα καλύτερο συντονισμό στα διάφορα πεδία συνεργασίας μας και θα ενισχύσει περαιτέρω τους δεσμούς μας».

Σημειώνεται ότι το 2022, πραγματοποιήθηκε Τριμερής Σύνοδος στην Αθήνα σε επίπεδο υπουργών εξωτερικών, ενώ η Σύνοδος Κορυφής που ήταν προγραμματισμένη για το δεύτερο μισό του 2022, αναβλήθηκε για το 2023 και μετά τα προβλήματα υγείας του Βενιαμίν Νετανιάχου, αναβλήθηκε και τον περασμένο Ιούνιο και τελικά πραγματοποιείται σήμερα στη Λευκωσία.