Οι δύο όψεις και οι δύο κόσμοι του Μεταναστευτικού

Αναμφίβολα αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν τη χώρα. Η χροιά του είναι τέτοια που επιτρέπει την εκδήλωση ακραίων απόψεων που δίνουν άλλες διαστάσεις και συχνά εκφεύγουν της νομιμότητας. Εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται πως αποτελεί σοβαρή απειλή για την κοινωνική συνοχή και για αυτό το λόγο έχει τεθεί στην κορυφή προτεραιοτήτων της νέας Κυβέρνησης.

Το Μεταναστευτικό είναι ένα ζήτημα που όπως εξελίσσεται τους τελευταίους μήνες, επιτρέπει στον καθένα να το αντιμετωπίσει με τη λογική του μισογεμάτου και του μισοάδειου ποτηριού. Κι αυτό διότι, από τη μια οι αριθμοί αποδεικνύουν πως επιτεύχθηκε μετά από αρκετά χρόνια να αλλάξει το ισοζύγιο ανάμεσα σε αφίξεις και αναχωρήσεις, συνεπώς κάποιος μπορεί να εκτιμήσει πως από τη στιγμή που φεύγουν περισσότεροι μετανάστες από όσους έρχονται, αν αυτό συνεχισθεί το επόμενο διάστημα, η κατάσταση θα είναι σαφώς καλύτερη, κι από την άλλη τα γεγονότα της Χλώρακας επιβεβαιώνουν όσους εδώ και καιρό κάνουν λόγο για γκετοποίηση και μια ανενεργή βόμβα στα θεμέλια της κυπριακής κοινωνίας.

Πιάνοντας το νήμα από την αρχή, θα πρέπει κανείς να εξετάσει τι έχει γίνει τους τελευταίους μήνες, σε επίπεδο Κυβέρνησης και ειδικότερα Υπουργείου Εσωτερικών για το μεταναστευτικό. Οι δράσεις του Υπουργείου χωρίζονται σε τέσσερις πυλώνες, κάθε ένας εκ των οποίων περιλαμβάνει σημαντικές δράσεις και ενέργειες που έχουν ως στόχο να αποσυμφορήσουν την κατάσταση. Οι τέσσερις πυλώνες είναι (α) η επίσπευση διαδικασιών εξέτασης ασύλου, (β) η αύξηση επιστροφών, (γ) η ενίσχυση των υποδομών φιλοξενίας, (δ) μέτρα αποτροπής ροών, ενώ μέσα στο ευρύτερο πλάνο εντάσσεται και η δημιουργία Υφυπουργείου Μετανάστευσης.

Μετρήσιμα αποτελέσματα στην εξέταση αιτήσεων ασύλου

Ξεκινώντας από το την επίσπευση των διαδικασιών για την εξέταση ασύλου, το Υπουργείο Εσωτερικών έχει προχωρήσει με μια σειρά ενεργειών, όπου έχουν ήδη καταγραφεί και τα πρώτα μετρήσιμα αποτελέσματα. Η δυστοκία του συστήματος ασύλου να διαχειριστεί τον μεγάλο όγκο αιτήσεων και η παρατεταμένη διάρκεια της εξέτασης τους, αποτελούσε ένα σημαντικό πόλο έλξης για τους παράτυπους μετανάστες, αλλά και τα κυκλώματα.

Έτσι, για την αντιμετώπιση των συσσωρευμένων αιτήσεων ασύλου και τη διασφάλιση της έγκαιρης διεκπεραίωσης, το Υπουργείο προχώρησε με την πρόσληψη νέου προσωπικού, ενισχύοντας τις ικανότητες της Υπηρεσίας Ασύλου.

Συγκεκριμένα, προσλήφθηκαν επιπλέον 27 εξεταστές αιτήσεων ασύλου, ενώ τώρα τον Σεπτέμβρη τροχοδρομείται η πρόσληψη περαιτέρω 25 εξεταστών. Στην ουσία έχει διπλασιαστεί ο αριθμός των εξεταστών, γεγονός που συμβάλλει σταδιακά στην αύξηση της εξέτασης των αιτήσεων. Αποτέλεσμα τούτου, ήταν να αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των αποφάσεων. Συγκεκριμένα τον περασμένο Ιούλιο εξετάστηκαν σε ένα μήνα δύο χιλιάδες αιτήσεις, σε σύγκριση με μόλις χίλιες αιτήσεις που εξετάστηκαν τον Ιούλιο του 2022.

Επιπλέον, για να ελαχιστοποιηθεί το χρονοδιάγραμμα εκδίκασης των υποθέσεων ασύλου, έγιναν ενέργειες για βελτίωση και διευκόλυνση της δικαστικής διαδικασίας με την τροποποίηση των Διαδικαστικών Κανονισμών του Διοικητικού Δικαστηρίου Διεθνούς Προστασίας, ενώ επιταχύνθηκε η διαδικασία εξέτασης και ολοκλήρωσης των υποθέσεων ενώπιον του Δικαστηρίου, οι σχετικές προσφυγές, δηλαδή, όπου καταγράφηκε αύξηση τις τάξεως το 60%.

Αυξήθηκαν οι επιστροφές

Το κλειδί για την επίλυση του Μεταναστευτικού προβλήματος, αποτελούν οι επιστροφές μεταναστών στις χώρες καταγωγής τους. Αυτό εξυπηρετεί, όχι μόνο την Κύπρο, που ως κράτος πρώτης γραμμής δέχεται μεγάλες πιέσεις, αλλά και τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που γνωρίζουν πως η πλειοψηφία των αιτητών που έρχονται στην Κύπρο, έχουν ως στόχο να ταξιδέψουν σε αυτές.

Πέραν από την ενίσχυση του Γραφείου Επιστροφών, βελτιώθηκαν και οι διαδικασίες επιστροφής ώστε να εντοπίζονται γρηγορότερα τα άτομα που θα μπορούσαν να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους, αφού ενταχθούν στο σχετικό πρόγραμμα. Σε αυτό το πλαίσιο, το Υπουργείο Εσωτερικών έχει προχωρήσει στη διενέργεια ενημερωτικών εκστρατειών σε συνεργασία και με τις τοπικές αρχές ώστε να ενημερωθούν οι μετανάστες για το πρόγραμμα των επιστροφών και τα οφέλη που μπορούν να έχουν.

Αξίζει να σημειωθεί πως το σύνολο των επιστροφών που καταγράφηκε από τις αρχές του χρόνου μέχρι και τις 18 Αυγούστου, είναι 5.449 άτομα, τα οποία επέστρεψαν στην χώρα καταγωγής τους. Αριθμός που αν συγκριθεί με τις 2323 επιστροφές της αντίστοιχης περιόδου του 2022, μιλάμε για 3672 επιστροφές περισσότερες.

Ενισχύθηκαν οι υποδομές

Αρκετή δουλειά καταγράφεται και σε σχέση με την ανάγκη ενίσχυσης των υποδομών και φιλοξενίας, όπου ήδη έχουν επιλυθεί σε μεγάλο βαθμό με τη βελτίωση των συνθηκών στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής «Πουρνάρα», όπου τροχοδρομείται και η επίλυση του ζητήματος που τέθηκε από την τοπική κοινωνία για την περίφραξη, την ίδια ώρα που ολοκληρώθηκε και η αναβάθμιση του Κέντρου Υποδοχής και Φιλοξενίας Αιτητών Διεθνούς Προστασίας στην Κοφίνου, σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για το Άσυλο, που αφορά, μεταξύ άλλων, σε αύξηση κλινών από 450 σε 700, επέκταση κοινόχρηστων υποδομών, βελτίωση συνθηκών ασφάλειας και υγείας κ.λπ. αξίας €3,5 εκ., συγχρηματοδοτούμενα από την ΕΕ.

Επιπλέον το Υπουργείο Εσωτερικών έχει προχωρήσει με την υπογραφή της σύμβασης για τη δημιουργία του Κέντρου Φιλοξενίας στις «Λίμνες» και του Προαναχωρησιακό Κέντρου στη Μενόγεια, που θα ολοκληρωθεί σε περίπου 2 χρόνια.

Τόσο η αναβάθμιση, όσο και δημιουργία νέων υποδομών αποτελούν καθοριστικά ορόσημα στις προσπάθειές για την ενίσχυση της ικανότητας και της αποτελεσματικότητας της χώρας στη διαχείριση των ροών, καθώς και επίσπευσης των επιστροφών των μεταναστών στις χώρες καταγωγής τους.

Μέτρα αποτροπής των ροών

Ότι κι αν γίνει ωστόσο, είτε για τις υποδομές, είτε με τις επιστροφές, εάν δεν κλείσει η στρόφιγγα της ροής μεταναστών προς τα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν πρόκειται να επιλυθεί το Μεταναστευτικό. Την κατάσταση δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο το γεγονός ότι η Κύπρος είναι διαιρεμένη, με την Πράσινη Γραμμή να αποτελεί μια ανοικτή πληγή, από τη στιγμή που δεν είναι σύνορο, πράγμα που δημιουργεί περιορισμούς ως προς τα μέτρα που το κράτος μπορεί να λάβει για την αποτροπή παράνομων διελεύσεων.

Μεγάλο μέρος των προσπαθειών επενδύεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το Σχέδιο Δράσης της Ανατολικής Μεσογείου, η εκπόνηση του οποίου συμφωνήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον περασμένο Φεβρουάριο, βρίσκεται στη διαδικασία καταρτισμού. Οι θέσεις της Κύπρου σχετικά με το περιεχόμενο του Σχεδίου επικεντρώνονται στην αντιμετώπιση της εισροής μεταναστών από την Πράσινη Γραμμή μέσω μιας διπλωματικής προσέγγισης της Τουρκίας, αξιοποιώντας τις πολιτικές και τα εργαλεία της ΕΕ.

Το Σχέδιο Δράσης αποτελεί ουσιαστικό εργαλείο που θα συμβάλει στο ζήτημα της παράτυπης μετανάστευσης. Ήδη άρχισαν κάποια μέτρα να εφαρμόζονται, με τις κυριότερες θέσεις που εκφράστηκαν από πλευράς Κύπρου να είναι η εγκατάσταση ευρωπαϊκού μηχανισμού στο αεροδρόμιο Κωνσταντινούπολης για εποπτεία θεωρήσεων, η τοποθέτηση αξιωματικών συνδέσμων στις πύλες αναχώρησης αεροδρομίων τρίτων χωρών, με σκοπό τον έλεγχο των επιβατών, στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων, όπως επίσης και η έναρξη διαβουλεύσεων μεταξύ της ΕΕ και εταιρειών αερομεταφορέων που εμπλέκονται στην εμπορία προσώπων ή στην λαθραία μετακίνηση μεταναστών από την Τουρκία προς τις κατεχόμενες περιοχές, καθώς και σε θέσπιση αντικινήτρων στην παραχώρηση φοιτητικής βίζας σε «κολλέγια» στις κατεχόμενες περιοχές, εκεί όπου προκύπτει πως πρόκειται για ουσιαστική διακίνηση παράτυπων μεταναστών.

Σε ότι αφορά την επιτήρηση της Πράσινης Γραμμής, η παρέμβαση του κράτους περιορίζεται στον θεσμό των Ειδικών Αστυφυλάκων που έχουν ήδη προσληφθεί από την Αστυνομία.

Πάντως άλλο ένα μέτρο που αξιολογείται ως ιδιαίτερα σημαντικό για αποτροπή της παράτυπης μετανάστευσης, είναι η εκστρατεία ενημέρωσης, η οποία έχει σχεδιαστεί σε συνεργασία με το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών. Η συγκεκριμένη εκστρατεία επικεντρώνεται στην προσπάθεια αποτροπής των επίδοξων παράτυπων μεταναστών αρκετά βήματα πίσω, στις ίδιες τις χώρες καταγωγής τους, μέσα από την παρουσίαση της ρεαλιστικής κατάστασης και των κινδύνων της παράνομης μετανάστευσης.

Το Υφυπουργείο

Στα πιο πάνω θα πρέπει να προστεθεί και η επικείμενη λειτουργία του του Υφυπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, το οποίο σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών θα αποτελέσει ένα ακόμη σημαντικό μέτρο για τη βελτίωση της διαχείρισης της μετανάστευσης.

Το νέο Υφυπουργείο θα εδραιώσει τις υφιστάμενες αρμοδιότητες του Υπουργείου Εσωτερικών, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε μια νέα διοίκηση να επικεντρωθεί αποκλειστικά σε θέματα μετανάστευσης και ασύλου. Η σύσταση του Υφυπουργείου αντικατοπτρίζει την επιδίωξη της Κυβέρνησης για ενίσχυση και αποτελεσματικότερη διαχείριση της μετανάστευσης, αλλά και εφαρμογή των πολιτικών, σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ και τις διεθνείς υποχρεώσεις. Υπενθυμίζεται ότι το σχετικό νομοσχέδιο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 15 Ιουνίου, και τώρα βρίσκεται στη Βουλή των Αντιπροσώπων για ψήφιση.

Άλλωστε συγκεκριμένες ενέργειες αναμένεται να γίνουν και σε σχέση με την αδήλωτη εργασία. Στην Κυβέρνηση θεωρούν πως η πάταξη του συγκεκριμένου φαινομένου, θα λειτουργήσει αποτρεπτικά στην έλευση αλλά κυρίως στην παραμονή παράνομων αλλοδαπών στην Κύπρο.

Η άλλη όψη

Την ώρα που πολλές και σημαντικές ενέργειες λαμβάνουν χώρα για να ελεγχθεί η κατάσταση και να μειωθούν οι πιέσεις, είναι πλέον ξεκάθαρο, μετά κι από τα πρόσφατα γεγονότα της Χλώρακας, πως άναψε το φιτίλι εντός της κοινωνίας και πλέον τα πάντα κρέμονται από μια λεπτή και εύθραυστη κλωστή. Από τη μια πλευρά ο δικαιολογημένος φόβος που νιώθει ο μέσος μετριοπαθής Κύπριος, σε συνδυασμό με τις ακραίες ξενοφοβικές και ρατσιστικές συμπεριφορές που έχουν ήδη εκδηλωθεί από μια μικρή μειοψηφία και από την άλλη ο μεγάλος αριθμός μεταναστών με άλλα βιώματα και διαφορετικό αξιακό κώδικα, δημιουργεί, όχι μόνο στη Χλώρακα, ένα επικίνδυνο κοκτέιλ, που ανά πάσα στιγμή μπορεί να αναφλεγεί.

Η δικαιολογημένη αναστάτωση στην κυπριακή κοινωνία, μέχρι πρόσφατα ήταν υποβόσκουσα, ωστόσο η εξέγερση των αλλοδαπών για το κλείσιμο του κτιριακού συγκροτήματος «Αγίος Νικόλαος», αναμφίβολα μετακίνησε το κέντρο βάρος των ενστίκτων της κοινωνίας, προς μια πιο σκωπτική και φοβική προσέγγιση. Αυτό αποτελεί μια πραγματικότητα που καταγράφεται με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο στην τοπική κοινωνία της Χλώρακας, η οποία αποτελεί μια μικρή μικρογραφία ολόκληρης της χώρας. Από εκεί και πέρα οι συνθήκες γκετοποίησης σε αρκετές γειτονιές, αποτελεί άλλη μια πραγματικότητα, που επίσης όπως διαφάνηκε στη Χλώρακα ανά πάσα στιγμή μπορεί να μετατραπεί σε ένα επικίνδυνο όχλο που μπορεί να δράσει ανεξέλεγκτα.

Όπως ανεξέλεγκτα μπορεί να δράσει και η άλλη πλευρά, με πρόσωπα που ταυτίζονται με ξενοφοβικές και ρατσιστικές θέσεις και που έδρασαν οργανωμένα τόσο την Κυριακή όσο και τη Δευτέρα στους δρόμους της Χλώρακας.

Συμπερασματικά, είναι ξεκάθαρο πως στον τομέα της διαχείρισης του Μεταναστευτικού, έχουν γίνει βήματα, αν και ακόμα απομένουν πολλά που θα πρέπει να γίνου, τουλάχιστον για να ελεγχθεί η κατάσταση και να κλείσει η στρόφιγγα των ροών. Την ίδια ώρα όμως η Κυβέρνηση καλείται να βρει τους τρόπους, έτσι ώστε να επανέλθει η τάξη και η επιβολή του Νόμου στις γκετοποιημένες γειτονιές και να αποτρέψει με κάθε τρόπο την επανάληψη ανάλογων εικόνων με αυτές των προηγούμενων ημερών στην Πάφο.