Εκπαιδευτικός Μεσαίωνας

Ο εκπαιδευτικός πρέπει να δείχνει «εκπαιδευτικό τσαμπουκά». Η τιμωρία, ένα κρίσιμο/χρήσιμο εργαλείο στη διαχείριση πειθαρχίας μιας τάξης. Η έδρα του/της καθηγητή/τριας – ένα ακλόνητο σύμβολο αρχής και δύναμης, που επικοινωνεί σιωπηρά το μήνυμα της ιεραρχίας και κυριαρχίας. Η περηφάνια τού να μπορείς να χτυπήσεις τον/τη μαθητή/τρια, επειδή το ξύλο κάποτε χρειάζεται και είναι ο μόνος τρόπος να πειθαρχήσεις κάποιον/α.

Διαβάζοντας τα πιο πάνω, κάποιος/α θα νόμιζε ότι περιγράφουν σκοτεινές σελίδες της εκπαιδευτικής ιστορίας, όταν η δύναμη ήταν το σωστό, και η φωνή του/της μαθητή/τριας ήταν μόλις ένας ψίθυρος.

Δυστυχώς αυτές τις απόψεις, για παράδειγμα «εκπαιδευτικός τσαμπουκάς», σημασία της έδρας και τιμωρίας, αναπόληση του ξύλου που έδιναν κάποτε οι εκπαιδευτικοί, είχε ο Διευθυντής ιδιωτικού σχολείου, όταν κλήθηκα για συνέντευξη. Ευτυχώς για μένα απέτυχα στη συνέντευξη, επειδή, όπως μου δήλωσε ο Διευθυντής, δεν γνώριζα την ημερομηνία ίδρυσης του σχολείου και οι απόψεις μου σχετικά με την πειθαρχία – τιμωρία δεν ήταν παιδαγωγικά σωστές, και θα τις χαρακτήριζε ως γενικολογίες.

Ο σκοπός αυτού του άρθρου δεν είναι να κατηγορήσω τον συγκεκριμένο Διευθυντή, οποιοδήποτε εκπαιδευτικό ή να αμφισβητήσω την απόφασή του αφού, όπως ανάφερα και στον ίδιο, ευελπιστώ να ήταν μια ατυχής στιγμή για τον ίδιο και να μην τον αντιπροσωπεύουν ως εκπαιδευτικό και ως άνθρωπο.

Ο κώδωνας του κινδύνου

Την ίδια ώρα όμως, κρούω τον κώδωνα του κινδύνου στους κηδεμόνες αυτών των παιδιών, που συχνά παραμένουν στο σκοτάδι σχετικά με τις μεθοδολογίες που χρησιμοποιούνται για να «εκπαιδεύσουν» τα παιδιά τους. Επίσης, άξιον απορίας είναι αν το Υπουργείο Παιδείας γνωρίζει αυτές τις πραγματικότητες και αν ναι, αν έχει στη διάθεσή του τα κατάλληλα μέτρα για να μετασχηματίσει αυτές τις παρωχημένες πρακτικές που δεν έχουν καμία θέση στις αίθουσες διδασκαλίας.

Ως νέος εκπαιδευτικός και μεταπτυχιακός φοιτητής ψυχολογίας με γνώσεις στην αναπτυξιακή ψυχολογία, γνωστική ψυχολογία και τώρα στην εκπαιδευτική ψυχολογία, μου είναι δύσκολο να δεχτώ ότι αυτές οι ιδέες ακόμη υπάρχουν, ειδικά σε μια χώρα που θέλει να παρουσιάζεται ευρωπαϊκή.

Σοβαρές επιπτώσεις

Αυτές οι «εκπαιδευτικές πρακτικές» μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές επιπτώσεις στα παιδιά και να τα επηρεάσουν για το υπόλοιπο της ζωής τους. Είναι πάρα πολλά τα επιστημονικά άρθρα που καταλήγουν ότι, όσο πιο βαθύ είναι το παιδικό τραύμα, τόσο δυσκολότερο είναι στην ενήλικη ζωή τού επηρεαζόμενου να θεραπευτεί και να το ξεπεράσει πλήρως. Αυτές οι παρωχημένες πρακτικές μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την αυτοεκτίμηση του παιδιού, να ενθαρρύνουν φόβους και ανησυχίες, να παρεμποδίσουν την κοινωνική του ανάπτυξη, να προάγουν την παραβατική συμπεριφορά και ακόμη να επηρεάσουν αρνητικά την ικανότητά του να επεξεργάζεται νέες πληροφορίες.

Εκπαιδευτικές πρακτικές σε άλλες χώρες

Αναζητώντας μια καλύτερη κατανόηση των παιδαγωγικών πρακτικών, επικοινώνησα με φίλους εκπαιδευτικούς που εργάζονται σε χώρες όπως η Ιαπωνία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Ιορδανία, η Φινλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο Ούγγρος και ο Ρουμάνος συνάδελφος μου είπαν ότι αυτές ήταν οι εκπαιδευτικές συμπεριφορές στις χώρες τους (πρώην Ανατολικού Μπλοκ) τη δεκαετία του ’80 και αρχές του ’90. Στην Ιαπωνία, παρόλο που είναι μια χώρα γνωστή για την πειθαρχία, οργάνωση, και εργασιομανία, οι συμπεριφορές που προάγουν επιβολή του εκπαιδευτικού στην τάξη θεωρούνται απαγορευτικές.

Εκεί, οι εκπαιδευτικοί δίνουν μεγάλη έμφαση στη δημιουργία σχέσεων και στην ευθυγράμμιση κοινών στόχων μεταξύ μαθητή/τριας και εκπαιδευτικού. Μου επισήμαναν ότι πάντα προσπαθούν να κατανοήσουν τη συμπεριφορά του/της μαθητή/τριας, να εξετάσουν διάφορους τρόπους μαζί με τον μαθητή/τρια ώστε να καταλάβει το λάθος του/της, και η διεύθυνση του σχολείου θα κάνει τα πάντα ώστε να τον/την υποστηρίζει καλύτερα και να τον/τη βοηθήσει να αντιληφθεί ότι είναι μέρος ενός συνόλου. Σε κανένα σημείο ο εκπαιδευτικός δεν τοποθετεί τον εαυτό ως μια παντοδύναμη φιγούρα που καθορίζει τους κανόνες.

Για το φινλανδικό σύστημα δεν θα επεκταθώ, καθώς δυστυχώς για το κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί έναν απρόσιτο στόχο. Συνοπτικά, να αναφέρω ότι επικεντρώνονται στη Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης (Ζ.Ε.Α) του Λεβ Βιγκότσκι, στην πολιτισμικότητα και ισότητα, και χρησιμοποιούν διάφορους τρόπους ώστε να εντάξουν τα παιδιά μεταναστών στη φινλανδική κοινωνία, κουλτούρα και εκπαίδευση, σεβόμενοι ταυτόχρονα τη χώρα προέλευσης του μετανάστη. Προσωπικά θεωρώ ότι είναι προχωρημένες προσεγγίσεις, που είναι δύσκολο να υιοθετηθούν και να υλοποιηθούν από το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου.

Σε γενικές γραμμές να αναφέρω ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί με τους οποίους συνομίλησα ήταν κατηγορηματικοί στην εκπαιδευτική νοοτροπία του συγκεκριμένου Διευθυντή και ότι τέτοιες απόψεις δεν έχουν θέση σε οποιοδήποτε εκπαιδευτικό κέντρο.

Καθρέφτες της κοινωνίας

Ο προβληματισμός μου είναι αν μπορεί να αλλάξει κάτι, αν και μου φαίνεται δύσκολο. Η προϊστορία δυστυχώς αυτό δείχνει. Η κυπριακή νοοτροπία τού «κρύψε να περάσουμε», τού να «ξεγελάσουμε το σύστημα», τα επικοινωνιακά τεχνάσματα, ο φανατισμός, ο τσαμπουκάς, η ημιμάθεια και τα τόσα άλλα αγκάθια, καθιστούν σχεδόν ακατόρθωτο το εγχείρημα της προόδου. Για παράδειγμα, πώς γίνεται να προσπαθούμε να μειώσουμε την οπαδική βία όταν υπάρχουν στις μέρες μας εκπαιδευτικοί που αναπολούν τις μέρες που έδιναν ξύλο. Τα σχολεία μας είναι οι καθρέφτες της κοινωνίας!

Ο πρωταρχικός στόχος κάθε εκπαιδευτικού και κηδεμόνα δεν πρέπει να είναι αποκλειστικά η μεταφορά γνώσης ή το να μάθουν στα παιδιά τους τεχνικές και δεξιότητες ενός επαγγέλματος. Πρέπει να αναπτύξουν τον χαρακτήρα των παιδιών, να τους δείξουν την αξία της ανθρωπιάς και του σεβασμού. Στόχος μας πρέπει να είναι να ανατρέφουμε, όχι μόνο σωστούς επαγγελματίες, αλλά σωστούς και ηθικούς ανθρώπους. Φυσικά αυτό δεν γίνεται με τις απαρχαιωμένες αντιλήψεις ορισμένων εκπαιδευτικών. Αν επιτύχουμε αυτό, τότε μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον της κοινωνίας μας.

*Του Βίκτωρα Κασσιανίδη. Eκπαιδευτικός, Μεταπτυχιακός φοιτητής Ψυχολογίας