Στη δημοσιότητα το τελικό κείμενο της PEGA-«Η Κύπρος προμηθεύτηκε λογισμικό κατασκοπείας»

Την τελική μορφή της έκθεσης της για τη χρήση κακόβουλων λογισμικών παρακολούθησης έδωσε στη δημοσιότητα η Επιτροπή PEGA του Ευρωκοινοβουλίου, στην οποία περιλαμβάνει ειδικό κεφάλαιο για την Κύπρο, στο οποίο περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια το σύνολο της εμπλοκής της χώρας μας στην τεράστια βιομηχανία κατασκοπείας.

Μεταξύ άλλων η έκθεση περιγράφει το νομικό πλαίσιο της Κύπρου, χαρακτηρίζοντας το ουσιαστικό τρύπιο και ελλιπές, ενώ εκτιμά πως η Κύπρος έχει προμηθευτεί λογισμικό κατασκοπείας από χώρες του Ισραήλ. Αναφέρεται λεπτομερώς στη δράση συγκεκριμένων προσώπων και εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον εν λόγω τομέα.

Η έκθεση που δόθηκε στην τελική της μορφή χθες, με εισηγήτρια την Ευρωβουλευτή των Φιλελευθέρων Σοφι ιν Βελντ, θα συζητηθούν στην Ολομέλεια της 14ης Ιουνίου στο Ευρωκοινοβούλιο και την επόμενη μέρα θα τεθούν προς έγκριση.

Διαβάστε αυτούσια το κεφάλαιο που αφορά την Κύπρο

Η Επιτροπή επισκέφθηκε την Κύπρο τον Νοέμβριο του 2022 στο πλαίσιο κοινής αποστολής στην Ελλάδα και την Κύπρο. Τα μέλη της Επιτροπής, συναντήθηκαν με τον Υπουργό Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, άλλους κυβερνητικούς αξιωματούχους και μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων που συνεδρίασαν σε σχετικές επιτροπές για να συζητήσουν το τρέχον νομικό πλαίσιο για το λογισμικό υποκλοπής spyware. Άκουσαν επίσης νομικούς εμπειρογνώμονες, εκπροσώπους ΜΚΟ και δημοσιογράφους που υπέβαλαν έγγραφα σχετικά με την παρακολούθηση και τη διαφθορά στην Επιτροπή. Η επιτροπή τόνισε ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα για τα μητρώα πραγματικών δικαιούχων, τα οποία στερούνται διαφάνειας, παρόλο που σχεδιάστηκαν για να ρίξουν φως σε τέτοια ζητήματα.

241. Σε αντίθεση με άλλα κράτη μέλη, δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με τη χρήση spyware από την Κύπρο. Δεν υπάρχουν επίσημα επιβεβαιωμένες περιπτώσεις προσώπων που στοχοποιήθηκαν ή έχουν γίνει παράνομα στόχος κακόβουλων λογισμικών. Ωστόσο, ο δημοσιογράφος Μακάριος Δρουσιώτης φέρεται να παρακολουθήθηκε χρησιμοποιώντας τεχνικές υποκλοπών από την κυπριακή κυβέρνηση τον Φεβρουάριο του 2018. Στα χαρτιά, υπάρχει ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων της ΕΕ, αλλά στην πράξη, η Κύπρος είναι ένα ελκυστικό μέρος για εταιρείες που πωλούν τεχνολογίες επιτήρησης. Ωστόσο, η κυβέρνηση αρνείται κάτι τέτοιο και επισημαίνει πως υπήρξε μείωση των εγγεγραμμένων εταιρειών spyware στη χώρα. Ωστόσο, τα πρόσφατα σκάνδαλα έχουν βλάψει τη φήμη της χώρας και μια σειρά νέων νομοθετικών πρωτοβουλιών που ενισχύουν το νομικό πλαίσιο για τις εξαγωγές και βελτιώνουν τη συμμόρφωση αναμένεται να οριστικοποιηθεί εντός του 2023.

242. Υπάρχουν στενές διασυνδέσεις μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας σχετικά με λογισμικό κατασκοπείας. Η Intellexa του Tal Dilian είναι εγκατεστημένη στην Ελλάδα και το λογισμικό του Predator χρησιμοποιήθηκε στα ελληνικά σκάνδαλα hacking. Και οι δύο χώρες συμμετείχαν επίσης στην παράνομη εξαγωγή λογισμικού κατασκοπείας Predator στις πολιτοφυλακές των Σουδανικών Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF). Η Ελλάδα εξέδωσε άδεια εξαγωγής, ενώ το υλικό στάλθηκε στο Σουδάν από το αεροδρόμιο Λάρνακας.

243. Εκτός από την εξαγωγή λογισμικού κατασκοπείας εκτός ΕΕ, η Κύπρος διευκολύνει επίσης το εμπόριο υποσυστημάτων και τεχνολογίας λογισμικού κατασκοπείας στα κράτη μέλη. Το όνομα της UTX Technologies - που έχει καταχωρηθεί στην Κύπρο και αποκτήθηκε από τον ισραηλινό τεχνολογικό κολοσσό Verint - έχει εντοπιστεί σε τιμολόγια γερμανικών, γαλλικών και πολωνικών εταιρειών που απέστειλαν τεχνολογία και συστήματα παρακολούθησης Gi2.

244. Στα χαρτιά, υπάρχει ένα νομικό πλαίσιο που ορίζει την προστασία των ιδιωτικών επικοινωνιών, την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων και το δικαίωμα του ατόμου στην πληροφόρηση. Ωστόσο, στην πράξη, από τη στιγμή που γίνεται επίκληση της εθνικής ασφάλειας, δεν υπάρχουν σαφείς κανόνες που να ρυθμίζουν τη χρήση συσκευών παρακολούθησης και την προστασία των συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών.

Νομικό πλαίσιο-Κανονισμός Διπλής Χρήσης

245. Η Κύπρος φαίνεται να συνεργάζεται πολύ στενά με το Ισραήλ σε τεχνολογίες επιτήρησης. Η Κύπρος συμβουλεύτηκε το Ισραήλ και τις ΗΠΑ σχετικά με τη μεταρρύθμιση του νομικού πλαισίου και του συστήματος ελέγχου των εξαγωγών ειδών διπλής χρήσης. Η Κύπρος είναι δημοφιλής προορισμός για πολλές ισραηλινές εταιρείες spyware.

246. Το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας στον Τομέα Αδειοδότησης Εξαγωγών Στρατηγικών Ειδών (διπλής χρήσης) ρυθμίζει την εξαγωγή ειδών διπλής χρήσης. Απαντώντας στο ερωτηματολόγιο της PEGA που εστάλη σε όλα τα κράτη μέλη, η Κύπρος δήλωσε ότι παρακολουθεί και αξιολογεί όλες τις αιτήσεις αδειών εξαγωγής για αγαθά διπλής χρήσης κατά περίπτωση, σε πλήρη συμμόρφωση με τους σχετικούς κανονισμούς κυρώσεων. Η επιτροπή PEGA παρατηρεί ότι η Κύπρος δεν συμμετέχει στον Κανονισμό του Wassenaar σχετικά με τους ελέγχους εξαγωγών για συμβατικά όπλα και αγαθά και τεχνολογίες διπλής χρήσης. Έχει αναφερθεί ότι η Τουρκία μπλόκαρε την κυπριακή συμμετοχή στον Κανονισμό κατά τη διάρκεια της αποστολής της Επιτροπής PEGA. Ωστόσο, η κυβέρνηση δηλώνει ότι τηρεί τα σχετικά πρότυπα.

247. Το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας μπορεί να συμβουλευτεί τη Συμβουλευτική Επιτροπή σχετικά με τη χορήγηση αδειών εξαγωγής. Αυτή η Επιτροπή αποτελείται από εκπροσώπους του Υπουργείου Άμυνας, του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, του Υπουργείου Εξωτερικών και του Τμήματος Τελωνείων και Φορολογίας μεταξύ άλλων υπηρεσιών. Σύμφωνα με την κυπριακή κυβέρνηση, η εν λόγω επιτροπή ζητείται τακτικά όταν εξετάζονται οι αιτήσεις για εξαγωγές. Σε αρκετές περιπτώσεις, η εξαγωγή αγαθών διπλής χρήσης σε τρίτες χώρες έχει απορριφθεί μετά από αρνητική γνώμη αυτής της επιτροπής. Το ΚΕΒΕ συνήθως δεν παρέχει πληροφορίες σχετικά με τον αριθμό των εγκεκριμένων και απορριφθέντων αδειών εμπορίας λογισμικού.

248. Κατά τη διάρκεια της αποστολής της Επιτροπής PEGA στην Κύπρο την 1η και 2η Νοεμβρίου 2022, οι συμμετέχοντες στην αποστολή είχαν συνάντηση με το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας και τον Υφυπουργό Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής. Οι υπουργοί Νατάσα Πηλείδου και Κυριάκος Κόκκινος δήλωσαν ότι υπήρξε μεγάλη μείωση στον αριθμό των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στο λογισμικό κατασκοπείας στην Κύπρο. Ήταν εγγεγραμμένες 32 εταιρείες, αλλά σύμφωνα με τον Υπουργό κατά τη στιγμή της επίσκεψης μόνο 8 έως 10 ήταν ενεργές, με τρεις ή τέσσερις να παράγουν spyware. Ωστόσο, αναγνώρισαν επίσης τεχνικές προκλήσεις όσον αφορά την επίβλεψη και τον έλεγχο εταιρειών που εδρεύουν στην Κύπρο που πωλούν ανεξάρτητα εξαρτήματα spyware.

249. Στην πράξη, η Κύπρος φέρεται να είναι μάλλον επιεικής όσον αφορά την παροχή αδειών εξαγωγής σε εταιρείες spyware. Οι εταιρείες χρησιμοποιούν τεχνικές για να παρακάμψουν τους κανόνες: το λογισμικό του φυσικού προϊόντος αποστέλλεται σε μια χώρα παραλήπτη χωρίς να έχει φορτωθεί. Μετά από αυτό, το λογισμικό ενεργοποίησης (που αναφέρεται επίσης ως «κλειδί άδειας») αποστέλλεται χωριστά σε ένα USB memory stick στη χώρα προορισμού. Ένας άλλος τρόπος είναι να δηλώνεται ότι το προϊόν εξάγεται μόνο για λόγους επίδειξης, αν και περιλαμβάνεται λεπτομερής περιγραφή του προϊόντος. Επιπλέον, στη φόρμα εξαγωγής για άδειες εξαγωγής συμπληρώνονται ασαφείς περιγραφές του spyware, γεγονός που έχει εμποδίσει τους κατάλληλους τελωνειακούς ελέγχους.

250. Πολλές κυπριακές εταιρείες φέρονται να έχουν λάβει άδειες εξαγωγής για την πώληση «ειδών διπλής χρήσης» σε χώρες εκτός ΕΕ. Αυτές οι εταιρείες είναι οι UTX Technologies, Coralco Tech, Prelysis και Passitora.

251. Η UTX Technologies έχει εμπλακεί στην πώληση λογισμικού κατασκοπείας σε κράτη μέλη της ΕΕ καθώς και σε χώρες εκτός ΕΕ. Μεταξύ 2013 και 2014, το UTX αναφέρεται σε τιμολόγια προς τις γερμανικές (Syborg Informationsysteme), γαλλικές (COFREXPORT) και πολωνικές (Verint) εταιρείες που εμπορεύονται λογισμικό παρακολούθησης και τεχνολογίας.

252. Η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Εμπορίου έχει παράσχει προσωρινές άδειες εξαγωγής στη θυγατρική Cognyte UTX Technologies για την πώληση λογισμικού επιτήρησης στο Μεξικό, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Νιγηρία, το Ισραήλ, το Περού, την Κολομβία, τη Βραζιλία και τη Νότια Κορέα. Η UTX Technologies φέρεται να είχε επίσης συμβόλαιο με την Ταϊλάνδη για την πώληση υποσυστημάτων επιτήρησης για 3 εκατομμύρια δολάρια. Στην περιγραφή αυτών των υποσυστημάτων γινόταν αναφορά σε έναν τύπο «διπλής χρήσης» με «αλγόριθμο ανάλυσης ομιλίας» και «μεταδεδομένα και φωνή». Η συμφωνία περιείχε επίσης ειδική αναφορά σε λιθουανική εταιρεία. Καθώς οι κυπριακές αρχές δεν εκδίδουν την άδεια εξαγωγής, το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας θα μπορούσε να παρακαμφθεί μέσω της καταχωρισμένης στη Λιθουανία UAB Communication Technologies. Ο Ρωσοϊσραηλινός Anatoly Hurgin είναι ιδιοκτήτης αυτής της εταιρείας και επιπλέον είναι κάτοχος διαβατηρίου της Μάλτας. Επιπλέον, η UTX εξασφάλισε μια συμφωνία με το Μπαγκλαντές για ένα σύστημα ευφυΐας για 2 εκατομμύρια δολάρια το 2019 και για ένα σύστημα κινητής τηλεφωνίας για 500000 δολάρια το 2021.

253. Το ιστορικό εξαγωγών της Κύπρου δείχνει επίσης ότι η Coralco Tech - αρχικά από τη Σιγκαπούρη αλλά επίσης εγγεγραμμένη στο Ισραήλ και τη Λευκωσία - απέστειλε εξοπλισμό παρακολούθησης για 1,6 εκατομμύρια δολάρια στον στρατό του Μπαγκλαντές μετά από διαγωνισμό το 2018. Ο ιδιοκτήτης της Coralco Tech είναι ο Ισραηλινός Eyal Almog.

254. Το 2019, η εσωτερική υπηρεσία πληροφοριών του Μπαγκλαντές (NSI) αγόρασε λογισμικό υποκλοπής Wi-Fi από την Prelysis (εγγεγραμμένη στην Κύπρο) για συνολικό ποσό 3 εκατομμυρίων USD. Ο Kobi Naveh - ο ιδρυτής και διευθυντής της Prelysis - εργάστηκε για την ισραηλινή εταιρεία Verint μέχρι το 2014. Η Verint είναι επίσης η εταιρεία που εξαγόρασε την UTX Technologies που είναι εγγεγραμμένη στην Κύπρο.

255. Το καλοκαίρι του 2021, το Μπαγκλαντές αγόρασε επιπλέον ένα κατασκοπευτικό όχημα από την εταιρεία Passitora του Tal Dilian (πρώην WiSpear). Η ελβετική εταιρεία Toru Group Limited, εγγεγραμμένη στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους, χρησίμευσε ως διαμεσολαβητής για τις συμφωνίες που έγιναν μεταξύ Dilian και Passitora.

256. Στις 4 Οκτωβρίου 2022, αποκαλύφθηκε ότι τον Νοέμβριο του 2019 το ολλανδικό Υπουργείο Άμυνας επρόκειτο να υπογράψει συμφωνία με τη WiSpear, την εταιρεία που ανήκει στον Tal Dilian, η οποία είχε αποκτήσει νωρίτερα τη Cytrox, που κατασκευάζει το λογισμικό κατασκοπείας Predator. Σύμφωνα με δημοσιεύματα σε ΜΜΕ και δηλώσεις του (πρώην) Προέδρου του ΔΗΣΥ, η WiSpear έστειλε email στο κόμμα, όταν βρισκόταν στην Κυβέρνηση και στο Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας ζητώντας βοήθεια για την εφαρμογή της συμφωνίας με το ολλανδικό υπουργείο Άμυνας. Δεν είναι σαφές εάν η σύμβαση υπογράφηκε και αν παρασχέθηκε λογισμικό υποκλοπής στο ολλανδικό υπουργείο Άμυνας.

257. Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλη δραστηριότητα της βιομηχανίας επιτήρησης και κατασκοπείας στην Κύπρο με τους ίδιους παράγοντες που εμφανίζονται στο σκάνδαλο spyware που ερευνά η PEGA.

258. Πολλές ισραηλινές εταιρείες έρχονται στην Κύπρο για να ξεκινήσουν να δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη. Επιπλέον, διάφορες πηγές ανέφεραν ότι η χώρα φιλοξενεί περίπου 29 ισραηλινές εταιρείες. Ορισμένες πηγές επισημαίνουν μια στενή σύνδεση μεταξύ του εμπορίου spyware και των διπλωματικών σχέσεων. Σε αντάλλαγμα για τη διευκόλυνση των αδειών για ισραηλινές εταιρείες, η Κύπρος φέρεται να έχει λάβει ορισμένα από τα προϊόντα που αναπτύσσουν και εξάγουν αυτές οι εταιρείες, όπως το λογισμικό κατασκοπείας Pegasus από την NSO καθώς και υλικό spyware από τη WiSpear. Η Κύπρος χρησιμεύει ως βάση για το εμπόριο ισραηλινού spyware στην εσωτερική αγορά της ΕΕ καθώς και για την εξαγωγή spyware σε χώρες εκτός ΕΕ.

Εκ των προτέρων έλεγχος

259. Ο Νόμος για την προστασία του απορρήτου των ιδιωτικών επικοινωνιών 92(Ι)/1996 ορίζει ότι ο Γενικός Εισαγγελέας μπορεί να υποβάλει αίτηση στο Δικαστήριο για την έκδοση δικαστικού εντάλματος που επιτρέπει ή επεκτείνει την παρακολούθηση ιδιωτικών επικοινωνιών από εξουσιοδοτημένο πρόσωπο. Αυτή η αίτηση του Γενικού Εισαγγελέα προς το Δικαστήριο απαιτεί γραπτό αίτημα του Αρχηγού της Αστυνομίας, του Διοικητή της Κυπριακής Υπηρεσίας Πληροφοριών ή της Αστυνομίας. Ωστόσο, οι διατάξεις για την εξουσιοδότηση ή την έγκριση μπορούν να ακυρωθούν σε περιπτώσεις όπου η παρακολούθηση ιδιωτικών επικοινωνιών είναι προς το συμφέρον της ασφάλειας της Κύπρου ή για την πρόληψη, διερεύνηση ή δίωξη αδικημάτων.

260. Μετά την αίτηση, ο Αρχηγός της Αστυνομίας - σε συμφωνία με τον Υπαρχηγό της Αστυνομίας και τον Διοικητή της Υπηρεσίας Πληροφοριών - παρέχει γραπτή εξουσιοδότηση σε υπαλλήλους της υπηρεσίας τους ή σε υπαλλήλους που εκτελούν εργασίες για την υπηρεσία τους, να παρακολουθούν ιδιωτικές επικοινωνίες και /ή να αποκτήσουν πρόσβαση στον εξοπλισμό παρακολούθησης για σκοπούς τεχνικών εργασιών.

261. Επιπλέον, το άρθρο 4 παράγραφος 2 του νόμου 92(Ι)/1996, όπως τροποποιήθηκε το 2020, ορίζει ότι εάν μια συσκευή ή μηχάνημα έχει σχεδιαστεί, παραχθεί, προσαρμοστεί ή κατασκευαστεί κυρίως για να επιτρέπει ή να διευκολύνει την υποκλοπή ή παρακολούθηση ιδιωτικής επικοινωνίας, κανένα πρόσωπο δεν επιτρέπεται να εισάγει, να κατασκευάζει, να διαφημίζει, να πουλά ή να διανέμει με άλλο τρόπο τέτοιες συσκευές ή μηχανήματα. Η παραβίαση αυτού του άρθρου μπορεί να οδηγήσει σε πρόστιμο 50 χιλιάδων ευρώ ή/και φυλάκιση έως πέντε έτη. Οι διατάξεις αυτές δεν ισχύουν εάν ο πάροχος έχει ενημερώσει την Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ), την Αστυνομία και τον αρμόδιο Επίτροπο και έχει εξασφαλίσει την έγκρισή τους. Οι διατάξεις αυτές δεν ισχύουν για τα συστήματα επιτήρησης που χρησιμοποιούν ο Αρχηγός της Αστυνομίας και ο Διοικητής της ΚΥΠ.

Εκ των υστέρων έλεγχος

262. Στην Κύπρο, ο Νόμος περί Προστασίας Φυσικών Προσώπων σχετικά με την Επεξεργασία Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και την Ελεύθερη Διακίνηση τέτοιων Δεδομένων του 2018 προβλέπει ότι εάν χρησιμοποιούνται προσωπικά δεδομένα ή εάν ένα άτομο έχει υποστεί παρακολούθηση, έχει το δικαίωμα να ενημερώνεται. Αυτό το δικαίωμα μπορεί να καταστρατηγηθεί μόλις ο Επίτροπος για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων αποφασίσει διαφορετικά, με αιτιολογία, λόγων εθνικής ασφάλειας.

263. Επιπλέον, ο Νόμος περί προστασίας του απορρήτου της ιδιωτικής επικοινωνίας που εκδόθηκε το 1996 διευκρινίζει ότι σε περίπτωση παρακολούθησης ιδιωτικών επικοινωνιών από υπηρεσίες επιβολής του Νόμου, ο Γενικός Εισαγγελέας υποχρεούται να ενημερώσει το άτομο που παρακολουθείται. Το άτομο πρέπει να ειδοποιηθεί εντός μέγιστης περιόδου 90 ημερών από την ημερομηνία έναρξης του δικαστικού εντάλματος ή εντός μέγιστης περιόδου 30 ημερών από την εκτέλεση αυτού του δικαστικού εντάλματος. Ο Γενικός Εισαγγελέας πρέπει να παράσχει στο εν λόγω άτομο έκθεση που να αναφέρει λεπτομερώς την έκδοση του δικαστικού εντάλματος, την ημερομηνία έκδοσης του δικαστικού εντάλματος και το γεγονός ότι εντός αυτής της περιόδου υπήρξε παρακολούθηση ή πρόσβαση σε ιδιωτικές επικοινωνίες. Η υποχρέωση αυτή μπορεί να ανασταλεί προσωρινά εάν ο Γενικός Εισαγγελέας αποφασίσει ότι η απόκρυψη αυτών των πληροφοριών είναι προς το συμφέρον της ασφάλειας της Κύπρου. Το Δικαστήριο μπορεί επίσης να διατάξει τη μη αποκάλυψη των πληροφοριών υπό το πρίσμα των συμφερόντων ασφαλείας της Κύπρου.

264. Η παραβίαση της προστασίας των ιδιωτικών επικοινωνιών αποτελεί de jure ποινικό αδίκημα. De facto, αυτή η παρανομία συχνά κρύβεται πίσω από την επίκληση της εθνικής ασφάλειας. Δεν υπάρχει νομοθεσία που να καλύπτει τον τρόπο με τον οποίο η Αστυνομία ή άλλες υπηρεσίες πληροφοριών χρησιμοποιούν συσκευές υποκλοπής, ποιος ρυθμίζει τις διαδικασίες παρακολούθησης ή πώς διασφαλίζεται η προστασία των συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών. Οι σχετικοί κανονισμοί και πρωτόκολλα εκκρεμούν αυτή τη στιγμή συζήτηση και έγκριση στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Προς το παρόν, αυτή η δραστηριότητα συνεχίζεται χωρίς έλεγχο.

Αποζημίωση

265. Η νομιμότητα των ενεργειών της Κυπριακής Υπηρεσίας Πληροφοριών αξιολογείται από τριμελή επιτροπή όπως προβλέπεται στον Νόμο 74(Ι)/2016 για τις Υπηρεσίες Πληροφοριών Κύπρου. Η Τριμερής Επιτροπή διορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο μετά από εισήγηση του Προέδρου της Δημοκρατίας.

266. Ο νόμος του 92(Ι)/1996 τροποποιήθηκε το 2020 και ενίσχυσε το πλαίσιο εποπτείας της Δημοκρατίας ιδίως τις διατάξεις για την Τριμερή Επιτροπή. Στο πλαίσιο της εντολής της, η Επιτροπή μπορεί να ξεκινήσει αυτεπάγγελτα έρευνες και να ξεκινήσει έρευνες για τις εγκαταστάσεις, τον τεχνικό εξοπλισμό και το αρχειοθετημένο υλικό της ΚΥΠ. Όπως ορίζεται στο άρθρο 17Α παράγραφος 1 του Νόμου 92(Ι)/1996 όπως τροποποιήθηκε με τον Νόμο 13(Ι)/2020, η επιτροπή μπορεί επίσης να ξεκινήσει έρευνες για τις εγκαταστάσεις, τον τεχνικό εξοπλισμό και το αρχειοθετημένο υλικό της Αστυνομίας. Υπό το φως αυτών των ερευνών, η Επιτροπή μπορεί να παραπέμψει το θέμα στον Γενικό Εισαγγελέα, στον Επίτροπο Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα ή στον Επίτροπο Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και Ρύθμισης Ταχυδρομείων για περαιτέρω ενέργειες. Η Επιτροπή υποβάλλει επίσης ετήσια έκθεση στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στην οποία σκιαγραφεί τις δραστηριότητές της, διατυπώνει παρατηρήσεις και συστάσεις και εντοπίζει παραλείψεις[431.

267. Ο Πρόεδρος της Κύπρου έχει σημαντικό λόγο στη σύνθεση της Επιτροπής που είναι αρμόδια να κινεί κρίσιμες έρευνες για τις ενέργειες της ΚΥΠ. Επιπλέον, οι ετήσιες εκθέσεις με τα πορίσματα της επιτροπής αποστέλλονται πρώτα στον Πρόεδρο. Μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, δεν υπάρχουν πληροφορίες για την ακριβή σύνθεση της Επιτροπής, το έργο της ή τον έλεγχο που διενεργεί.

Βασικά στοιχεία στη βιομηχανία spyware

268. Ο Ταλ Ντίλιαν έχει παίξει βασικό ρόλο σε πολλές από τις εξελίξεις στην Κύπρο και την Ελλάδα. Απέκτησε την υπηκοότητα της Μάλτας το 2017. Ο Ταλ Ντίλιαν υπηρέτησε σε διαφορετικές ηγετικές θέσεις στην Ισραηλινή Αμυντική Δύναμη για 25 χρόνια προτού αποσυρθεί από τον στρατό το 2002. Ξεκίνησε μια καριέρα ως «ειδικός σε ευφυή συστήματα τεχνολογίας» στην Κύπρο και στη συνέχεια ίδρυσε την Aveledo Ltd., που αργότερα έγινε γνωστή ως WiSpear Systems ltd. και μετά την Passitora Ltd.

269. Στην Κύπρο, ο Dilian συνδέθηκε στενά με τον Abraham Sahak Avni. Ο Avni έχει συμμετάσχει στο παρελθόν στις Ειδικές Δυνάμεις της Ισραηλινής Αστυνομίας ως ειδικός ντετέκτιβ. Τον Νοέμβριο του 2015, απέκτησε κυπριακή υπηκοότητα και χρυσό διαβατήριο μέσω επένδυσης 2,9 εκατομμυρίων ευρώ σε ακίνητα. Ο Avni ίδρυσε την κυπριακή NCIS Intelligence Services ltd, μια εταιρεία που φέρεται να συμμετείχε με τις πιο ισχυρές τεχνολογικά προσανατολισμένες εταιρείες στον κόσμο. Οι υπηρεσίες πληροφοριών και ασφάλειας της NCIS παρείχαν λογισμικό ασφαλείας στο Αρχηγείο της Αστυνομίας μεταξύ 2014 και 2015 και παρείχαν εκπαίδευση σε υπαλλήλους του Γραφείου Ανάλυσης και Στατιστικής Εγκλήματος μεταξύ 2015 και 2016. Στο πελατολόγιο της εταιρείας ανήκει και το κόμμα ΔΗΣΥ. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Avni εγκατέστησε εξοπλισμό ασφαλείας στα γραφεία του κόμματος. Εκτός από τον εξοπλισμό ασφαλείας του Avni, τα υλικά του Dilian πωλήθηκαν επίσης στην Κυπριακή Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών και στην Κυπριακή Αστυνομία.

270. Κάποια στιγμή, το ΤΑΕ Αρχηγείου εντόπισε παραβιάσεις του απορρήτου των ιδιωτικών επικοινωνιών που αφορούσαν την εταιρεία του Avni. Η αστυνομία αποφάσισε να κλείσει την υπόθεση.

271. Οι συνδέσεις μεταξύ Dilian και Avni είναι πολλές. Η εταιρεία του Dilian WiSpear μοιράστηκε ένα κτίριο στη Λάρνακα και μέρος του προσωπικού της με τον Avni. Το 2018, οι δύο άνδρες ίδρυσαν την εταιρεία Poltrex, η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε Alchemycorp Ltd. Η Poltrex έχει γραφεία στο Novel Tower, όπως και ο Avni, και είναι επίσης μέρος της Intellexa Alliance. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι σχέσεις της Avni με το κόμμα ΔΗΣΥ δημιούργησαν το πεδίο δοκιμής για τα προϊόντα του Dilian.

Το βαν spyware του Dilian

272. Μετά την πώληση των τεχνολογιών Circles και την ίδρυση της WiSpear, ο Tal Dilian ίδρυσε επίσης την Intellexa Alliance το 2019, η οποία σύμφωνα με τον ιστότοπό της είναι μια εταιρεία που εδρεύει στην ΕΕ και δραστηριοποιείται με σκοπό την ανάπτυξη και την ενοποίηση τεχνολογιών για την ενδυνάμωση των υπηρεσιών πληροφοριών . Προμηθευτές επιτήρησης της Intellexa Alliance, ήταν εταιρείες όπως η Cytrox, η WiSpear (αργότερα μετονομάστηκε Passitora Ltd.), η Nexa technology και η Poltrex Ltd. Αυτοί οι διαφορετικοί προμηθευτές στον όμιλο εταιρειών του Dilian επιτρέπουν στην Intellexa να προμηθεύει και να συνδυάζει μια ευρεία γκάμα λογισμικού και υπηρεσιών επιτήρησης στους πελάτες της. Λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με αυτήν την εταιρική δομή μπορείτε να βρείτε στο κεφάλαιο για τη βιομηχανία spyware.

273. Στις 5 Αυγούστου 2019, ο Dilian έδωσε μια συνέντευξη στο περιοδικό Forbes σχετικά με το μαύρο βαν της WiSpear, δείχνοντας τις διαφορετικές δυνατότητες spyware που προσφέρει η εταιρεία του. Αυτό το βαν αξίας 9 εκατομμυρίων ευρώ θα μπορούσε να παραβιάσει συσκευές σε εμβέλεια 500 μέτρων. Η προσοχή του κοινού που προκάλεσε η συνέντευξη του Forbes οδήγησε σε έρευνα από τις κυπριακές Αρχές. Για την έρευνα αυτή ορίστηκε ως ανεξάρτητος ποινικός ανακριτής ο δικηγόρος Ηλίας Στεφάνου. Κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας, οι αρχές ανακάλυψαν μια άλλη από τις επιχειρήσεις της Dilian που λειτουργούσε στον Διεθνή Αερολιμένα Λάρνακας.

274. Στις 16 Ιουνίου 2019, ο Tal Dilian φέρεται να σύναψε μια μη συμβατική συμφωνία με την Hermes Airports για να χρησιμοποιήσει τον εξοπλισμό του WiSpear για τον υποτιθέμενο σκοπό ενίσχυσης του σήματος Wi-Fi για τους επιβάτες στο Διεθνές Αεροδρόμιο Λάρνακας, βάση της οποίας εγκαταστάθηκαν τρεις κεραίες Wi-Fi . Αν και δεν ήταν εγγεγραμμένη στην Κύπρο, η ισραηλινή εταιρεία Go Networks συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στη συμφωνία. Ωστόσο, ο πραγματικός λόγος της συμφωνίας ήταν η δοκιμή της τεχνολογίας υποκλοπής του WiSpear. Τα υποκλαπέντα δεδομένα των επιβατών αποθηκεύτηκαν στους διακομιστές στην αίθουσα διακομιστών του αεροδρομίου, κοντά στο γραφείο WiSpear στη Λάρνακα που κοινοποιήθηκε στον Avni. Κατά την περίοδο λειτουργίας των κεραιών, ανακτήθηκαν δεδομένα υποκλοπής από 9,5 εκ. κινητές συσκευές.

275. Μετά τις καταγγελίες κατά της Dilian, η Israeli Go Networks φέρεται να συσχετίστηκε με την Intellexa μέσω κοινής εταιρικής ιδιοκτησίας στην Ιρλανδία. Πρώην ανώτεροι εκπρόσωποι της Ισραηλινής Go Networks φέρεται να έλαβαν κορυφαίες θέσεις στην Intellexa. Επιπλέον, οι έρευνες της Αστυνομίας κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είχαν χορηγηθεί άδειες εξαγωγής στη WiSpear για «εξοπλισμό παρακολούθησης σχεδιασμένο για την εξαγωγή φωνής ή δεδομένων». Οι εταιρείες του Dilian, όπως ανέφερε το KEBE, δεν έχουν λάβει καμία άδεια εξαγωγής τα τελευταία δύο χρόνια. Μέχρι τη στιγμή της σύνταξης, παραμένει ασαφές ποιος εξουσιοδότησε αυτές τις άδειες εξαγωγής.

276. Τα ηλεκτρονικά δεδομένα που εξήχθησαν από τον κατασχεμένο εξοπλισμό για την έρευνα υποβλήθηκαν για εξέταση τριών επιπέδων από την αστυνομία, έναν ακαδημαϊκό εμπειρογνώμονα και την Europol. Το βαν έχει παραμείνει υπό κράτηση από την Aστυνομία, αλλά δεν είναι σαφές τι έχει συμβεί με τον εξοπλισμό παρακολούθησης. Φέρεται ότι έχει επιστραφεί στο Dilian, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει επιβεβαίωση.

277. Στις 15 Νοεμβρίου 2021, υποβλήθηκε μια υπόθεση ενώπιον των Ποινικών Δικαστηρίων με κατηγορούμενους τους WS WiSpear Systems Ltd, Tal Dilian και δύο άλλους υπαλλήλους της WiSpear. Στη συνέχεια, ο Γενικός Εισαγγελέας Γεώργιος Σαββίδης καταχώρησε την υπόθεση κατά της εταιρείας WiSpear, αλλά οι ποινικές κατηγορίες εναντίον του Dilian και των εργαζομένων αποσύρθηκαν. Οι λόγοι αυτής της απόφασης είναι διαβαθμισμένοι. Ωστόσο, ο Γενικός Εισαγγελέας θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να αποφασίσει να ανοίξει εκ νέου την υπόθεση εναντίον των τριών ατόμων.

278. Η WiSpear παραδέχθηκε την ενοχή της για 42 κατηγορίες και της επιβλήθηκε πρόστιμο 76 000 ευρώ στο Κακουργιοδικείο στις 22 Φεβρουαρίου 2022. Η WiSpear παραδέχθηκε τις κατηγορίες για παράνομη παρακολούθηση ιδιωτικών επικοινωνιών και παραβιάσεις προστασίας δεδομένων. Το Δικαστήριο δημοσίευσε την τελική του απόφαση, δηλώνοντας ότι: «το Κακουργιοδικείο σημείωσε και διευκρίνισε ότι η παραβίαση που αποδόθηκε στην εταιρεία δεν περιελάμβανε ποτέ πρόθεση, παραβίαση [ή υποκλοπή, δηλώνοντας ότι δεν υπήρξε ποτέ καμία προσπάθεια ή σκοπός εξατομίκευσης δεδομένων. Το δικαστήριο τόνισε ότι δεν προκλήθηκε ζημία σε κανένα άτομο». Εκτός από το πρόστιμο που επιβλήθηκε από το δικαστήριο, η Επίτροπος Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων Ειρήνη Λοϊζίδου Νικολαΐδου επέβαλε στην WiSpear πρόστιμο 925 000 ευρώ για παραβιάσεις του GDPR. Αν και υποστηρίχθηκε ότι το επεισόδιο του μαύρου βαν έθιξε θέματα εθνικού ενδιαφέροντος και ζωτικής σημασίας υποδομές, οι κυρώσεις για τους δράστες ήταν πολύ ελαφριές. Αυτό το περιστατικό μπορεί να έχει πολιτική σημασία πέρα από την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των πολιτών. Δεδομένου ότι η Κύπρος βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι από πολλές απόψεις, υπάρχουν πολλές χώρες εκτός ΕΕ που θα μπορούσαν ενδεχομένως να ενδιαφέρονται να αποκτήσουν πληροφορίες για τις μετακινήσεις ταξιδιωτών μέσω του αεροδρομίου Λάρνακας: Για παράδειγμα, η Τουρκία, το Ισραήλ, η Ρωσία και οι ΗΠΑ.

279. Το κόμμα της αντιπολίτευσης ΑΚΕΛ εξέφρασε την οργή για τις υποθέσεις κατά του Ντιλιάν και του επιτελείου του που αποσύρθηκαν και κατήγγειλε τη νομική απόφαση ως συγκάλυψη από τον Γενικό Εισαγγελέα. Άλλωστε, η κυπριακή κυβέρνηση φέρεται να είχε αγοράσει εξοπλισμό από την εταιρεία του Dilian και ένας από τους κατηγορούμενους υπαλλήλους φέρεται να εργαζόταν για την NSO και παρείχε εκπαίδευση στην ΚΥΠ για τον τρόπο χρήσης του spyware Pegasus. Ο Γενικός Εισαγγελέας αρνήθηκε να παραδώσει τα συμπεράσματα της έρευνας, παρόλο που το ζήτησε η Επιτροπή PEGA κατά την επίσημη αποστολή της στην Κύπρο. Αυτό το παράδειγμα δείχνει ότι δεν υπάρχουν πλήρεις νομικές εγγυήσεις για τα δικαιώματα προστασίας δεδομένων των ατόμων με εξοπλισμό μαζικής παρακολούθησης. Ενώ τα ένδικα μέσα υπάρχουν στα χαρτιά, τα δικαστικά αποτελέσματα μπορούν να επηρεαστούν από την κυβέρνηση, αφήνοντας το μεμονωμένο θύμα ανυπεράσπιστο. Η έρευνα έδειξε επιπλέον ότι η Κύπρος έχει γίνει έδαφος για εταιρείες να πειραματίζονται με εξοπλισμό επιτήρησης.

Μετακόμιση στην Ελλάδα

280. Μετά το επεισόδιο του βαν και τη μήνυση, ο κ. Ντίλιαν μετέφερε τις επιχειρήσεις της Intellexa στην Ελλάδα, αν και δεν έφυγε ποτέ από την Κύπρο. Σύμφωνα με πληροφορίες σχεδιάζει την επιστροφή του στο Τελ Αβίβ. Έμμεσοι δεσμοί μεταξύ πολλών φυσικών και νομικών προσώπων που είναι εγγεγραμμένα στην Κύπρο και την Ελλάδα εκθέτουν τη μεταφορά των επιχειρήσεων του Dilian στην Αθήνα. Ακολουθούν μερικά από τα ονόματα που αποτελούν μέρος των διασυνδέσεων Κύπρου-Ελλάδας, αν και ο κύριος ρόλος της Intellexa SA στην Ελλάδα εξηγείται περαιτέρω στο κεφάλαιο για την Ελλάδα.

281. Οι δικαστικές έρευνες οδήγησαν στη μεταφορά των δραστηριοτήτων του κ. Avni και του κ. Dilian και της Poltrex στον Yaron Levgoren. Ο κ. Levgoren είναι μόνιμος κάτοικος Καναδά. Έγινε μέτοχος καθώς και διευθυντής και γραμματέας της Poltrex. Ο Levgoren συνδέεται επίσης με την Intellexa στην Ελλάδα. Σύμφωνα με το προφίλ του στο Linkedin, σήμερα εκπροσωπεί την ελληνική εταιρεία Intellexa Apollo Technologies.

Εταιρείες λογισμικού κατασκοπείας και Κύπρος

282. Εκτός από την Intellexa Alliance, η Κύπρος φέρεται να φιλοξενούσε επίσης τον Όμιλο NSO. Το 2010, ο Tal Dilian, μαζί με τον Boaz Goldman και τον Eric Banoun, ξεκίνησε την εταιρεία Circles Technologies, που ειδικεύεται στην πώληση συστημάτων που εκμεταλλεύονται τα τρωτά σημεία του SS7. Έξι χρόνια αργότερα, η Circles Technologies πουλήθηκε στη Francisco Partners για λίγο λιγότερο από 130 εκατομμύρια δολάρια, εκ των οποίων τα 21,5 εκατομμύρια δολάρια πήγαν στον Dilian. Αυτή η εταιρεία ιδιωτικών μετοχών με έδρα την Καλιφόρνια απέκτησε παρομοίως το 90 % του Ομίλου NSO, με αποτέλεσμα τη συγχώνευση των Circles Technologies και NSO Group υπό την L.E.G.D Company Ltd., γνωστή ως Q Cyber Technologies Ltd., από τις 29 Μαρτίου 2016.

283. Σύμφωνα με την απάντηση της Κυπριακής Κυβέρνησης στην Επιτροπή PEGA, στο μητρώο του Εφόρου Φορολογίας δεν περιλαμβάνεται εγγεγραμμένο νομικό πρόσωπο του Ομίλου NSO. Ο Όμιλος NSO δεν κατέχει μετοχές σε καμία νομική οντότητα εγγεγραμμένη στην Κύπρο. Ωστόσο, μεμονωμένα μέλη του διοικητικού συμβουλίου του Ομίλου NSO είτε έχουν ιδρύσει είτε έχουν αγοράσει έξι εταιρείες. Επιπλέον, το λογισμικό κατασκοπείας Pegasus φαίνεται να έχει αναπτυχθεί ή να έχει εξαχθεί επίσημα από την Κύπρο.

284. Η επέκταση της Francisco Partners μεταξύ 2014 και 2019 περιελάμβανε έξι κυπριακές εταιρείες. Η Francisco Partners συμπληρώθηκε με την εξαγορά της ITOA Holdings Ltd., εγγεγραμμένης στην Κύπρο και μητρικής εταιρείας των CS-Circles Solutions Ltd., Global Hubcom Ltd. και MS Magnet Solutions. Η Magnet Solutions είναι ιδιοκτήτρια της Mi Compass Ltd. Η CS-Circles Solutions Ltd., επιπλέον, κατέχει την CI-Compass Ltd. Εκτός από τις κυπριακές εταιρείες, η CS-Circles Solutions Ltd. κατέχει επίσης βουλγαρικές οντότητες. Ο Όμιλος NSO δήλωσε ότι «οι βουλγαρικές εταιρείες παρέχουν, συμβάσεις, υπηρεσίες έρευνας και ανάπτυξης στις αντίστοιχες κυπριακές θυγατρικές τους και εξάγουν τα προϊόντα δικτύων για κρατική χρήση».

285. Η Κυπριακή Κυβέρνηση αρνείται την εξαγωγή και την ανάπτυξη του Pegasus. Ωστόσο, στις 21 Ιουνίου 2022, ο αξιωματούχος της NSO Chaim Gelfad δήλωσε ότι η εταιρεία NSO στην Κύπρο και στη Βουλγαρία ασχολούνταν με παροχή σχετικών υπηρεσιών. Σύμφωνα με το έγγραφο που κοινοποίησε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το ΑΚΕΛ, ο όμιλος NSO εξήγαγε το spyware Pegasus μέσω μιας από τις θυγατρικές του στην Κύπρο σε εταιρεία στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Μία από τις θυγατρικές φέρεται να εξέδωσε τιμολόγιο 7 εκατομμυρίων δολαρίων για υπηρεσίες προς την εν λόγω εταιρεία των Εμιράτων. Ωστόσο, αυτή η πληροφορία δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί.

286. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Όμιλος NSO είχε επίσης μια ενεργή εταιρεία στην Κύπρο που φέρεται να φιλοξενεί ένα κέντρο εξυπηρέτησης πελατών. Το 2017, πραγματοποιήθηκε μια συνάντηση στελέχους της NSO με πελάτες από τη Σαουδική Αραβία σε ξενοδοχείο της Λεμεσού, για να τους παρουσιάσουν τις πιο πρόσφατες δυνατότητες της έκδοσης Pegasus 3. Αυτή η έκδοση είχε τη νέα δυνατότητα μηδενικού κλικ (zero cklick) που θα μπορούσε να μολύνει μια συσκευή χωρίς την ανάγκη να πατήσει κάποιος σε έναν σύνδεσμο, για παράδειγμα μέσω μιας αναπάντητης κλήσης WhatsApp. Οι Σαουδάραβες πελάτες, αγοράσαν αμέσως την τεχνολογία για 55 εκατομμύρια δολάρια. Να σημειωθεί ότι ένα χρόνο αργότερα, στις 2 Οκτωβρίου 2018, το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας δολοφόνησε τον Τζαμάλ Κασόγκι στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Τουρκία, μετά από επιτήρηση των κινητών του με το Pegasus. Αυτό αμφισβητείται από την NSO.

287. Σύμφωνα με το CitizenLab, 25 κρατικοί παράγοντες ήταν πελάτες της Circles Technologies. Μεταξύ αυτών των κρατικών φορέων ήταν το Βέλγιο, η Δανία, η Εσθονία και η Σερβία. Το 2020, ο Όμιλος NSO έκλεισε το γραφείο του στην Κύπρο. Τη στιγμή της σύνταξης, παραμένει ασαφές ποιες εταιρείες εξακολουθούν να λειτουργούν.

288. Η ισραηλινή QuaDream είναι μια άλλη εταιρεία που φέρεται να συνδέεται με την εξαγωγή του προϊόντος «Reign» από την Κύπρο. Τον Απρίλιο του 2023, τα μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι η QuaDream έκλεινε τα γραφεία της στο Ισραήλ. Μέσω της InReach, μιας εταιρείας εγγεγραμμένης στην Κύπρο από το 2017, τα προϊόντα QuaDream πωλούνταν έμμεσα σε πελάτες και έτσι παρακάμπτονταν οι ισραηλινοί έλεγχοι εξαγωγών. Οι δύο εταιρείες βρίσκονται σε εν εξελίξει δικαστική διαμάχη.

289. Ο σημερινός διευθυντής και γραμματέας της InReach είναι η A.I.L. Nominee Services Ltd. Η εταιρεία αυτή ήταν ήδη εγγεγραμμένη στην Κύπρο το 2010 και ιδρυτής και μέτοχος της ήταν ο σημερινός Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας Σάββας Αγγελίδης. Ο κ. Ο Αγγελίδης πούλησε τις μετοχές του στην A.I.L. στον συνεργάτη του στο δικηγορικό του γραφείο, Χρήστο Ιωαννίδη στις 16 Φεβρουαρίου 2018, λίγες εβδομάδες πριν γίνει Υπουργός Άμυνας. Ωστόσο, στην A.I.L. Η Nominee Services παραμένει διευθυντής και γραμματέας της InReach και συνεργάζεται με μια εταιρεία που εξάγει προϊόντα QuaDream σε τρίτες χώρες.

290. Το 2011, ο Abraham Sahak Avni ίδρυσε μια εταιρεία με τον Μιχαήλ Αγγελίδη, αδελφό του πρώην υπουργού και νυν Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα, Σάββα Αγγελίδη. Η εταιρεία τους S9S εγγράφηκε στον Έφορο Εταιρειών στις 10 Νοεμβρίου 2011 με τη συνδρομή του πρώην δικηγορικού γραφείου του Σάββα Αγγελίδη. Επιπλέον, η A.I.L. Η Nominee Services ltd αναγνωρίστηκε ως ο γραμματέας της S9S. Την περίοδο εκείνη, ο Σάββας Αγγελίδης ήταν ακόμη ο βασικός μέτοχος της A.I.L. Η εταιρική σχέση μεταξύ του Μιχαήλ Αγγελίδη και του κ. Avni διαλύθηκε, ωστόσο, το 2012. Ο Σάββας Αγγελίδης έγινε Αναπληρωτής Γενικός Εισαγγελέας το 2020 και ήταν ο υπεύθυνος για τη διερεύνηση του κ. Avni και του κ. Dilian στην υπόθεση του βαν παρακολούθησης. Σε μια δήλωση του στις 10 Αυγούστου 2022, ο Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας δήλωσε ότι ούτε ο ίδιος, ούτε οι συγγενείς του δεν είχαν σχέση με τον Ταλ Ντίλιαν. Σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ του Μιχαήλ Αγγελίδη και του κ. Αβνι, ανέφερε ότι «η επαγγελματική συνεργασία απέτυχε από την αρχή, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η εταιρεία που εγγράφηκε από το πρώην δικηγορικό μου γραφείο, ήταν κατόπιν εντολής του.

291. Η Black Cube είναι μια εταιρεία που απασχολεί πρώην αξιωματικούς των υπηρεσιών πληροφοριών του Ισραήλ, όπως η Μοσάντ. Η εταιρεία χρησιμοποιεί πράκτορες με πλαστές ταυτότητες. Σύμφωνα με τον New Yorker, ο πρώην διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου NSO Shalev Hulio προσέλαβε την Black Cube αφού τρεις δικηγόροι – ο Mazen Masri, ο Alaa Mahajna και η Christiana Markou – μήνυσαν την NSO και μια θυγατρική στο Ισραήλ και την Κύπρο. Το 2018, οι τρεις δικηγόροι έλαβαν μηνύματα που πρότειναν συναντήσεις στο Λονδίνο. Η Black Cube εκτέθηκε επίσης σε σκάνδαλα κατασκοπείας στην Ουγγαρία και τη Ρουμανία.

Αγορά και χρήση spyware από την Κύπρο

292. Εκτός από τη διευκόλυνση ενός φιλόξενου εξαγωγικού κλίματος για εταιρείες spyware, η ίδια η κυπριακή κυβέρνηση έχει ιστορικό αγορών spyware. Φέρεται να έχει χρησιμοποιήσει η ίδια κακόβουλα λογισμικά παρακολούθησης. Μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, παραμένει ασαφές σε ποιες περιπτώσεις η Κύπρος έκανε χρήση συμβατικών μεθόδων παρακολούθησης ή spyware.

293. Μετά τις εκλογές του 2013, ο Ανδρέας Πεντάρας διορίστηκε επικεφαλής της Κυπριακής Υπηρεσίας Πληροφοριών, ενώ ο ειδικός παρακολούθησης Ανδρέας Μικέλλης ήταν υπεύθυνος για την προστασία των επικοινωνιών του Προέδρου Αναστασιάδη. Την ίδια χρονιά, ο κ. Μικέλλης φέρεται να επισκέφτηκε την έκθεση επιτήρησης ISS στην Πράγα, όπου φέρεται να διαπραγματεύτηκε με την Hacking Team για την αγορά του λεγόμενου λογισμικού DaVinci. Το λογισμικό DaVinci ήταν σε θέση να μολύνει εφαρμογές ενός κινητού τηλεφώνου και επομένως δεν πληρούσε τις επίσημες απαιτήσεις για την άρση του απορρήτου.

294. Τα στοιχεία επικοινωνίας που αποκαλύφθηκαν από το WikiLeaks μεταξύ του κ. Μικέλλη και της Ομάδας Hacking υποδεικνύουν την παράκαμψη των διαδικασιών υποβολής προσφορών και την αποτυχία ορθής αναθεώρησης του αποκτηθέντος συστήματος παρακολούθησης. Στις αρχές του 2014, σύμφωνα με πληροφορίες, εγκαταστάθηκε το λογισμικό και εκπαιδεύτηκαν τέσσερις υπάλληλοι της ΚΥΠ, συμπεριλαμβανομένου του κ. Μικέλλη.

295. Όταν τα WikiLeaks αποκάλυψαν την αγορά του λογισμικού παρακολούθησης της Hacking Team, η ΚΥΠ επιβεβαίωσε ότι αυτό το σύστημα χρησιμοποιήθηκε μόνο για εθνικούς σκοπούς. Παρά την επαφή του κ. Μικέλλη με την Hacking Team, ο επικεφαλής της ΚΥΠ Ανδρέας Πεντάρας ήταν αυτός που τελικά παραιτήθηκε μετά την αποκάλυψη αυτών των αποκαλύψεων. Ο Κυριάκος Κούρος αντικατέστησε τον κ. Πενταρά.

296. Σύμφωνα με το WikiLeaks, ένα άλλο αστυνομικό τμήμα φέρεται να ενδιαφερόταν επίσης να αγοράσει ένα σύστημα επιτήρησης επικοινωνιών από την ομάδα Hacking. Αυτό το τμήμα προσπάθησε να εξασφαλίσει αυτό το σύστημα μέσω του Sahak Avni. Ωστόσο, δεν είναι σαφές ποιο αστυνομικό τμήμα αφορά εδώ.

Στόχος Μακάριος Δρουσιώτης

297. Ξεκινώντας τον Φεβρουάριο του 2018, ο ερευνητής δημοσιογράφος Μακάριος Δρουσιώτης φέρεται να κατασκοπευόταν από την Κυπριακή Κυβέρνηση χρησιμοποιώντας τόσο τεχνικές υποκλοπής όσο και λογισμικό υποκλοπής. Αυτή η υπόθεση κατασκοπείας ξεκίνησε την εποχή που ο κ. Δρουσιώτης ήταν βοηθός του Κύπριου Επιτρόπου Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Διαχείρισης Κρίσεων της ΕΕ Χρήστου Στυλιανίδη και κατά τη διάρκεια των ερευνών του για τις οικονομικές διασυνδέσεις μεταξύ του Προέδρου Αναστασιάδη και Ρώσων προσώπων όπως ο ολιγάρχης Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ. Σύμφωνα με τον κ. Δρουσιώτη, ο τελευταίος του ρόλος ήταν που πυροδότησε την πρώτη απόπειρα παρακολούθησης.

298. Κατά τη διάρκεια των ερευνών του κ. Δρουσιώτη για τις ρωσικές διασυνδέσεις, αποκαλύψεις για τον Όμιλο NSO που δραστηριοποιείται από την Κύπρο άρχισαν να εμφανίζονται σε διεθνή μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένης της παρουσίασης του Pegasus 3 σε ξενοδοχείο της Λεμεσού. Επιπλέον, το CitizenLab υποψιαζόταν ότι η Κύπρος ήταν μία από τις χώρες που χρησιμοποίησε τις τεχνολογίες της NSO για την παρακολούθηση των επικοινωνιών των υπολογιστικών συστημάτων του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών. Σε αυτό το σημείο, ο κ. Δρουσιώτης άρχισε να σκέφτεται αρκετές ενδείξεις για το spyware Pegasus που διείσδυσε στο τηλέφωνό του, συμπεριλαμβανομένης μιας αναπάντητης κλήσης WhatsApp, της ταχείας εξάντλησης της μπαταρίας και της συχνής υπερθέρμανσης της συσκευής του, χωρίς να τη χρησιμοποιήσει. Υπό το πρίσμα αυτών των γεγονότων, ο κ. Δρουσιώτης πιστεύει ότι η κυπριακή κυβέρνηση –ιδίως η Κυπριακή Υπηρεσία Πληροφοριών– ήταν πίσω από τη μόλυνση του τηλεφώνου του.

299. Τον Μάιο του 2019, ο κ. Δρουσιώτης έστειλε επιστολή στον Πρόεδρο Αναστασιάδη εκφράζοντας τις ανησυχίες του για την παρακολούθηση του τηλεφώνου του, περιγράφοντας τα πιθανά κίνητρα πίσω από αυτή την παρακολούθηση, καθώς και λογοδοτώντας προσωπικά τον Πρόεδρο για οτιδήποτε μπορεί να του συμβεί μετά την κατασκοπεία. Ο κ. Αναστασιάδης διαβίβασε την επιστολή στον νυν επικεφαλής της Κυπριακής Υπηρεσίας Πληροφοριών Κυριάκο Κούρο. Τόσο ο κ. Αναστασιάδης όσο και ο κ. Κούρος έχουν διαψεύσει την υποτιθέμενη παρακολούθηση με το λογισμικό Pegasus, επαναλαμβάνοντας ότι ο Όμιλος NSO στην πραγματικότητα δεν ήταν καν εγγεγραμμένος στην Κύπρο.

300. Τους μήνες που ακολούθησαν, έγιναν αρκετές απόπειρες εκφοβισμού, συμπεριλαμβανομένης της εξαφάνισης αποδεικτικών στοιχείων από τον υπολογιστή του, της αποσύνδεσης των καμερών ασφαλείας στο σπίτι του κ. Δρουσιώτη και του εντοπισμού αγνώστων. Μετά τη δημοσιοποίηση και την υποβολή καταγγελίας στην κυπριακή αστυνομία, ο κ. Δρουσιώτης επικοινώνησε με τον Λάμπρο Κατσώνη, Προϊστάμενο του Τμήματος Τεχνικής Υποστήριξης της Panda Security, μιας κυπριακής εταιρείας που ειδικεύεται στον εξοπλισμό προστασίας από ιούς. Ο κ. Δρουσιώτης, ωστόσο, δεν γνώριζε το γεγονός ότι η κυπριακή κυβέρνηση χρησιμοποιούσε αυτό το λογισμικό προστασίας από ιούς για τις δικές της συσκευές. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Κατσώνης φαίνεται ότι στάλθηκε στο σπίτι του κ. Δρουσιώτη με ψευδή προσχήματα, πιθανώς με σκοπό την περαιτέρω διείσδυση στις συσκευές του κ. Δρουσιώτη σύμφωνα με τις οδηγίες της ΚΥΠ.

301. Το 2019, ο κ. Δρουσιώτης αντιλήφθηκε ύποπτες καταχωρίσεις στο τηλέφωνό του Android και επικοινώνησε με την Υποστήριξη του Google One για να επιβεβαιώσει τη φύση αυτών των καταχωρίσεων. Ωστόσο, η Google δεν ανταποκρίνεται γενικά σε θέματα που σχετίζονται με την επιτήρηση και παρέπεμψε τον εν λόγω πελάτη στις εθνικές αρχές επιβολής του νόμου. Αν και ο κ. Δρουσιώτης δεν είχε καμία εμπιστοσύνη στην αστυνομία, συμφώνησε να παραδώσει τις συσκευές του για εξέταση.

Τελικές παρατηρήσεις

302. Η Κύπρος διαθέτει ισχυρό νομικό πλαίσιο για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής, για την εξουσιοδότηση παρακολούθησης και για τις εξαγωγές. Ωστόσο, στην πράξη φαίνεται ότι οι κανόνες είναι εύκολο να παρακαμφθούν και ότι υπάρχουν στενοί δεσμοί μεταξύ των πολιτικών, των υπηρεσιών ασφαλείας και της βιομηχανίας παρακολούθησης. Φαίνεται ότι είναι η χαλαρή εφαρμογή των κανόνων που κάνει την Κύπρο τόσο ελκυστικό τόπο για το εμπόριο spyware.

Απαιτείται καλύτερη εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων. Η Κύπρος έχει επίσης σημαντικό στρατηγικό ενδιαφέρον για τη Ρωσία, την Τουρκία και τις ΗΠΑ. Επιπλέον, οι στενές σχέσεις με το Ισραήλ φαίνεται να έχουν ιδιαίτερο αμοιβαίο όφελος όσον αφορά το εμπόριο spyware. Οι άδειες εξαγωγής για spyware έχουν γίνει διαπραγματευτικό χαρτί στις διπλωματικές σχέσεις.