Οι νέοι μηχανισμοί, η εξειδίκευση και η προσπάθεια θεσμοθέτησης της διαφάνειας

Τη σύσταση δύο συμβουλευτικών μηχανισμών και δύο εποπτικών μονάδων, καθώς και τον διορισμό δύο νέων Υφυπουργών ανακοίνωσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά τη διάρκεια της αποτίμησης των πρώτων 100 ημερών του στην εξουσία. Αν και ήταν όλα γνωστά, υπό την έννοια ότι είναι υπό εξέλιξη διαδικασίες, βρίσκονταν στο προεκλογικό του πρόγραμμα και έχουν ξαναγίνει ανακοινώσεις, η συνολική εικόνα δείχνει μία διάθεση για αλλαγές στον τρόπο της λειτουργίας του κράτους, οι οποίες θα ενισχύουν τη διαφάνεια και την εξειδίκευση.

Πρόκειται για δύο τομείς στους οποίους η Κύπρος διαχρονικά νοσεί, με αποτέλεσμα να καταγραφούν στο παρελθόν φαινόμενα που κάθε άλλο τιμούν τη χώρα μας και που ενισχύουν το αίσθημα της αδικίας και του βολέματος ημετέρων στην κοινωνία, ενώ δεν συμβάλλουν στην εύρυθμη λειτουργία του κράτους. Γι’ αυτό και η όποια προσπάθεια δημιουργίας ή θεσμοθέτησης οργάνων που θα ενισχύουν τη λογοδοσία και θα θέτουν ασφαλιστικές δικλείδες κρίνεται ως καλοδεχούμενη. Την ίδια στιγμή, ο χειρισμός θεμάτων από εξειδικευμένες υπηρεσίες, απλοποιεί διαδικασίες και συμβάλλει στην ορθότερη και γρηγορότερη διαχείριση ζητημάτων, προς όφελος του κράτους και του πολίτη.

Οι ενέργειες αυτές πιστώνονται στα θετικά της νέας Κυβέρνησης, η οποία ελέγχεται για χειρισμούς που έγιναν το προηγούμενο διάστημα, όπως για παράδειγμα με ορισμένους διορισμούς, που κάθε άλλο παρά ενίσχυαν τη διαφάνεια και την εξειδίκευση και για τους οποίους έχει κατακεραυνωθεί. Παραδείγματα αυτών των προβληματικών χειρισμών αποτελεί ο διορισμός ατόμου στην ΕΔΥ για 24 ώρες, το οποίο απομακρύνθηκε όταν αμφισβητήθηκαν τα ακαδημαϊκά του προσόντα, η επιλογή μιας 19χρονης ως συνεργάτιδας του Υφυπουργού Τουρισμού και μιας γυναίκας που είχε στο παρελθόν καταδικαστεί ως συνεργάτιδας του Υφυπουργού Πολιτισμού. Για το θέμα των συνεργατών έχει ήδη κατατεθεί και σχετικό νομοσχέδιο στη Βουλή, ώστε να ρυθμίζονται τα μίνιμουμ προσόντα τους και να αποφεύγονται φαινόμενα νεποτισμού.

Σε ό,τι αφορά τους δύο μηχανισμούς που θα έχουν εποπτικό ρόλο, πρόκειται για τη Γραμματεία Μηχανισμού Παρακολούθησης του Κυβερνητικού Έργου και τη Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Για το πρώτο, ο Νίκος Χριστοδουλίδης ενημέρωσε πως η αποστολή της είναι να συντονίζει και να παρακολουθεί το κυβερνητικό έργο, στα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, διασφαλίζοντας ότι τα λόγια και οι αποφάσεις θα γίνονται πράξη. Για τον σκοπό αυτό, έχει γίνει προκήρυξη τον Μάιο, ώστε να στελεχωθεί με προσωπικό από τον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα και θα έχει στη διάθεσή της κατάλληλα τεχνολογικά εργαλεία. Αναμένεται ότι η στελέχωση θα γίνει το επόμενο διάστημα, καθώς έχει ολοκληρωθεί η υποβολή των αιτήσεων. Την εποπτεία της Γραμματείας θα έχει η Υφυπουργός παρά τω Προέδρω, Ειρήνη Πική, η οποία έχει υπό την ευθύνη της την επίβλεψη της πορείας υλοποίησης του κυβερνητικού έργου. Πέραν της εποπτείας, η Γραμματεία αναμένεται να λειτουργεί και μεσολαβητικά μεταξύ των Υπουργείων για να διασφαλίζεται η υλοποίηση των έργων.

Η Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου στην Προεδρία της Δημοκρατίας έχει ήδη πιάσει δουλειά τον Μάιο, στα πρότυπα των αντίστοιχων των Υπουργείων, με τον Πρόεδρο να δηλώνει ότι υπήρξε θετική μνεία για αυτό στην πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής GRECO. Ο ίδιος, μιλώντας κατά την τελετή εγκατάστασής του στη Βουλή των Αντιπροσώπων, την παρουσίασε ως ενδεικτική των προθέσεών του για «τον μέγιστο και διαρκή δυνατό έλεγχο».

Σε ό,τι αφορά τα δύο συμβουλευτικά όργανα, αυτό θα είναι το πολυδιαφημιζόμενο Γνωμοδοτικό Συμβούλιο και το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Η σύσταση του ΣΕΑ έχει εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο. Αποτελεί συμβουλευτικό όργανο, «με αποστολή την εξυπηρέτηση του εθνικού και δημόσιου συμφέροντος», σύμφωνα με τον Κυβερνητικό Εκπρόσωπο, Κωνσταντίνο Λετυμπιώτη, το οποίο αποσκοπεί στην παραγωγή σκέψης και ιδεών σε σχέση με την εθνική ασφάλεια και στην υποβολή εκτιμήσεων, συστάσεων και γνωμοδοτήσεων για την αντιμετώπιση απειλών και την οχύρωση και ενίσχυση της ασφάλειας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όπως εξήγησε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, πέραν από συμβουλευτικό όργανο του ιδίου και του Υπουργικού Συμβουλίου, θα ενημερώνει και το Εθνικό Συμβούλιο για θέματα που αφορούν στο Κυπριακό. Σύμφωνα με τον κ. Χριστοδουλίδη, η δημιουργία του θα καλύψει μια διαχρονική αδυναμία. Επικεφαλής θα είναι ο διοικητής της ΚΥΠ και πολύπειρος διπλωμάτης, Τάσος Τζιωνής.

Το ζήτημα του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου έχει ίσως συζητηθεί περισσότερο από κάθε άλλη εξαγγελία τους προηγούμενους μήνες, λόγω των μεγάλων αστοχιών που υπήρξαν σε κάποιους από τους κυβερνητικούς διορισμούς, γι’ αυτό και αναμένεται να προωθηθεί το συντομότερο η λειτουργία του. Το προσχέδιο για αυτό το Συμβούλιο, που θα συμβουλεύει την εκτελεστική εξουσία ως προς τα καταλληλότερα πρόσωπα για διορισμό, μέσω καταλόγου υποψηφίων κατόπιν ανοικτής πρόσκλησης, ετοιμάστηκε από τον πρώην δικαστή Γιώργο Αρέστη και προνοεί ένα επταμελές συμβούλιο, με πρόεδρο αφυπηρετήσαντα Κύπριο δικαστή από διεθνές δικαιοδοτικό όργανο ή το Ανώτατο Δικαστήριο. Τα υπόλοιπα μέλη θα προέρχονται από την Ακαδημία Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών, τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο, τον Σύνδεσμο Εγκεκριμένων Λογιστών, τη Σύνοδο των Πρυτάνεων των κυπριακών πανεπιστημίων, τον Κυπριακό Σύνδεσμο Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού και ανάμεσα στους πρώην Γενικούς Διευθυντές Υπουργείων και Υφυπουργείων. Στη διάσκεψη Τύπου, ο Νίκος Χριστοδουλίδης διευκρίνισε ότι από το Συμβούλιο θα γίνονται συστάσεις προς την εκτελεστική εξουσία, οι οποίες δεν είναι δεσμευτικές, «ωστόσο αν δεν ακολουθηθούν θα πρέπει δημόσια να δικαιολογηθούν». Όπως είπε, θα ανακοινωθεί πολύ σύντομα και θα αφορά τους διορισμούς στους Ημικρατικούς Οργανισμούς σε πρώτη φάση.

Στον τομέα των πιο εξειδικευμένων υπηρεσιών εμπίπτει και η δημιουργία ενός Υφυπουργείου και μιας εξειδικευμένης θέσης Υφυπουργού. Για το Υφυπουργειο Μετανάστευσης μπήκε το νερό στ’ αυλάκι, καθώς κατατέθηκε το νομοσχέδιο στη Βουλή. Όπως εξήγησε ο Πρόεδρος, «το νέο Υφυπουργείο θα συστεγάσει όλες τις σχετικές συναρμόδιες υπηρεσίες, με σκοπό τη χάραξη και εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής στρατηγικής για τη μετανάστευση και το άσυλο». Σύμφωνα με τον Υπουργό Εσωτερικών, Κωνσταντίνο Ιωάννου, θα διασφαλιστεί η καλύτερη αντιμετώπιση του φαινομένου και ταυτόχρονα την παροχή προστασίας στους νομίμως δικαιούχους, στο πλαίσιο των υποχρεώσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Προτεραιότητες θα είναι η αποτροπή των παράτυπων ροών, η καταπολέμηση των δικτύων των διακινητών προσώπων, η επίσπευση των διαδικασιών που αφορούν τις αιτήσεις ασύλου, η πάταξη της αδήλωτης εργασίας και η βελτίωση των συνθηκών στα κέντρα υποδοχής και φιλοξενίας.

Αν και δεν υπάρχει ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα, ο Πρόεδρος ανακοίνωσε και την πρόθεσή του να διορίσει Υφυπουργό Ευρωπαϊκών Υποθέσεων. Όπως δήλωσε ο κ. Χριστοδουλίδης, συστάθηκε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου και έχει ήδη ξεκινήσει να δουλεύει Υπουργική Επιτροπή για προετοιμασία των ενεργειών με αφορμή την ανάληψη της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την Κυπριακή Δημοκρατία το 2026 και θα ακολουθήσει ο διορισμός Υφυπουργού παρά τω Προέδρω με αρμοδιότητα τις Ευρωπαϊκές Υποθέσεις. Υπενθυμίζεται ότι κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και την προηγούμενη φορά που η Κύπρος είχε αναλάβει την Προεδρία, επί διακυβέρνησης Χριστόφια. Τότε είχε διοριστεί ως Υφυπουργός Προεδρίας για ευρωπαϊκά θέματα ο Ανδρέας Μαυρογιάννης, περίπου ένα χρόνο πριν από την έναρξή της.