Υπερπληθυσμός, ανοικτές φυλακές και άστοχες προσεγγίσεις

Το πρόβλημα υπερπληθυσμού στις Κεντρικές Φυλακές, που συνεπάγεται συνήθως με παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αν ληφθεί υπόψη πως σε κελιά των δύο ατόμων κοιμούνται τέσσερα ή πέντε άτομα, δεν φαίνεται να επιλύεται με τα μέτρα που ανακοίνωσε το Υπουργείο Δικαιοσύνης, καθώς, στην καλύτερη των περιπτώσεων, δεδομένου των έργων που θα πρέπει να γίνουν ώστε η Ανοιχτή Φυλακή να μετατραπεί σε κλειστή, αλλά και η δημιουργία άλλης μιας πτέρυγας, θα ολοκληρωθούν μετά από ένα χρόνο και εάν.

Κάτι, το οποίο ανέφερε η ίδια η υπουργός Δικαιοσύνης, Άννα Προκοπίου, η οποία ερωτηθείσα για το χρονοδιάγραμμα του πλάνου, ανέφερε πως η πρώτη φάση που αφορά την αναβάθμιση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων ελπίζει πως θα ολοκληρωθεί σε ένα χρόνο, χωρίς αυτό να είναι τελεσίδικο διότι βρίσκεται ακριβώς υπό μελέτη από το Τμήμα Δημοσίων Έργων. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος, που είναι η εκπόνηση των μελετών για προσθήκη νέων κτηριακών υποδομών, η Υπουργός Δικαιοσύνης είπε πως δεν μπορεί να καθορίσει χρονοδιάγραμμα.

Συνεπώς, με βάση τα πιο πάνω, η «ελπίδα» είναι σε ένα χρόνο να υπάρξουν οι πρώτες αλλαγές, ώστε να αυξηθεί η χωρητικότητα των Φυλακών και να υπάρξει καλύτερη διαχείριση των κρατουμένων, ενώ μέχρι τότε, δεδομένου πως το πρόβλημα του μεταναστευτικού παραμένει, η κατάσταση θα παραμείνει ως έχει, αφού δεν ανακοινώθηκαν οποιαδήποτε άλλα μέτρα, που θα μπορούσαν να τεθούν άμεσα σε ισχύ. Κάτι που υπέδειξε ο Σύνδεσμος των Φυλακισμένων, ο οποίος για άλλη μια φορά τόνισε πως παραμένουν στα συρτάρια οι εναλλακτικές ποινές, όπως επίσης στον πάγο παραμένει από το 2021 και η νομοθεσία για την ηλεκτρονική παρακολούθηση (βραχιολάκι), η οποία σκάλωσε επί Υπουργίας Στέφης Δράκου και συνεχίζει να βρίσκεται σκαλωμένη μέχρι σήμερα. Σημειώνεται, πως όταν ανέλαβε η Άννα Προκοπίου, είχε διαρρεύσει στις αρχές Μάϊου στον Τύπο πως εν τέλει το Υπουργείο Δικαιοσύνης και η Νομική Υπηρεσία, αποφάσισαν όπως το νομοσχέδιο συζητηθεί εκ νέου ενώπιον της Βουλής και συμφωνούν πλέον άπαντες, με τις θέσεις που είχαν εκφραστεί εξαρχής από την Άννα Αριστοτέλους, Μιχάλη Πική, Αλέξανδρο Κληρίδη και άλλους νομικούς, πως δεν θα πρέπει να υπάρχουν εξαιρέσεις αλλά η απόφαση θα πρέπει να λαμβάνεται από το Δικαστήριο, ενώπιον του οποίου θα κατατίθενται όλα τα δεδομένα. Βέβαια, το θέμα ακόμη δεν έχει εγγραφεί στη Βουλή, η οποία κλείνει τον επόμενο μήνα, συνεπώς από Σεπτέμβριο ίδωμεν.

Σημειώνεται, πως από τον Σύνδεσμο Φυλακισμένων εκφράστηκε έντονη δυσφορία ως προς το γεγονός πως δεν κλήθηκαν να συζητήσουν με την υπουργό Δικαιοσύνης μέτρα και εισηγήσεις, αντιθέτως λήφθηκαν μέτρα που στην ουσία δεν επιλύουν άμεσα προβλήματα.

Η Ανοιχτή Φυλακή και οι βαρυποινίτες

Επί της ουσίας, γίνεται αντιληπτό, πως μέχρι στιγμής δεν έχουν ληφθεί άμεσα μέτρα από το Υπουργείο Δικαιοσύνης τα οποία θα αποσυμφωρήσουν την κατάσταση, την ώρα μάλιστα που υπάρχουν αντιδράσεις σε ότι αφορά την μετατροπή της Ανοιχτής Φυλακής σε κλειστή.

Για όσους δεν γνωρίζουν και δεν έτυχε να επισκεφθούν τις Φυλακές, θα πρέπει να σημειωθεί πως η Ανοιχτή Φυλακή βρίσκεται εκτός της Κλειστής Φυλακής. Δηλαδή, όταν εισέλθει κάποιος από την κύρια πύλη των Κεντρικών, μερικά μέτρα στα αριστερά, βρίσκεται η Ανοιχτή Φυλακή, η οποία είναι ένα στάδιο πριν την επανένταξη των κρατουμένων και η οποία εφαρμόζεται στη βάσει των ευρωπαϊκών κανονισμών. Σημειώνεται πως η Ανοιχτή Φυλακή βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από οικίες.

Σε αυτή εντάσσονται οι κρατούμενοι που έχουν εκτίσει ένα μέρος της ποινής τους και πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια, ενώ έχουν το δικαίωμα να βγαίνουν με άδεια μια φορά κάθε δύο μήνες. Το επόμενο στάδιο της Ανοιχτής Φυλακής, είναι το Κέντρο Εξωϊδρυματικής Απασχόλησης και Αποκατάστασης Κρατουμένων (ΚΕΑΑΚ), όπου οι κρατούμενοι μεταβαίνουν στην εργασία τους και επιστρέφουν στην Φυλακή, ωστόσο δεν έχουν καμία επαφή με την Κλειστή Φυλακή.

Οι κρατούμενοι που επιλέγονταν τα τελευταία χρόνια για να ενταχθούν στην Ανοιχτή Φυλακή, ήταν με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, με φάρο πάντα τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρώπης, και τα οποία δεν έχουν να κάνουν με το ύψος της ποινής τους, αφού ένα από τα βασικά κριτήρια για να υποβάλουν αίτημα για ένταξη τους στην Ανοιχτή Φυλακή, είναι να έχουν εκτίσει το μεγαλύτερο μέρος της, ωστόσο υπάρχουν συγκεκριμένες εξαιρέσεις.

Σε πρόσφατες δηλώσεις της η κ. Προκοπίου στο ραδιόφωνο του Πολίτη, ερωτηθείσα από την Κατερίνα Ηλιάδη «γιατί δεν μεταφέρονται περισσότεροι στην Ανοιχτή Φυλακή ώστε να βοηθηθεί η κατάσταση;», απάντησε πως, «επειδή στην Ανοιχτή Φυλακή κ. Ηλιάδη, δεν μπορείς να βάλεις βαρυποινίτες. Οι άνθρωποι που βρίσκονται στις Φυλακές, κατά την πλειονότητα τους, είναι εκεί για ένα πολύ σοβαρό λόγο. Άρα το να αλλάξουμε τους κανονισμούς για να αποσυμφωρήσουμε τις Φυλακές και να μεταφέρουμε βαρυποινίτες, ανθρώπους με σοβαρά εγκληματικό παρελθόν στη Φυλακή για να απσυμφωρησουμε τις Φυλακές, δεν είναι κάτι με το οποίο εμείς είμαστε σύμφωνοι».

Μια δήλωση που χαρακτηρίστηκε λανθασμένη από όσους γνωρίζουν τα δεδομένα και τους κανονισμούς των Φυλακών, μεταξύ αυτών και οι δικηγόροι του Συνδέσμου Φυλακισμένων με τους οποίους δεν κατήλθε σε συζήτηση το Υπουργείο Δικαιοσύνης όπως καταγγέλλεται, αφού στις Φυλακές, από τη μία, βαρυποινίτης θεωρείται όποιος έχει καταδικαστεί πάνω από δύο χρόνια, κάτι που ίσχυε ανέκαθεν, συνεπώς αρκετοί από αυτούς έχουν περάσει από την Ανοιχτή Φυλακή πριν την αποφυλάκιση τους, και από την άλλη, οι εξαιρέσεις και τα κριτήρια δεν έχουν να κάνουν εάν κάποιος είναι βαρυποινίτης ή ελαφροποινίτης. Ωστόσο, άγνωστο εάν θα αλλάξουν τα συγκεκριμένα κριτήρια, εξού και η τοποθέτηση της υπουργού Δικαιοσύνης.

Σύγκρουση… αφηγήματος

Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, η κ. Προκοπίου ανέφερε πως το 15% των κρατουμένων που βρίσκονται στις Φυλακές, είναι πρόσωπα που καταδικάστηκαν για σεξουαλικής φύσεως αδικήματα, λέγοντας παράλληλα πως «έχουμε βιαστές, έχουμε δολοφόνους, έχουμε εμπόρους ναρκωτικών, διακινητές προσώπων», προσθέτοντας πως «δεν μας βρίσκει σύμφωνους αυτή η στάση, ας αποσυμφωρήσουμε τις κλειστές με το να είμαστε πιο ανεκτικοί με τους κατάδικους που είναι στις κλειστές Φυλακές».

Και κάπου σε αυτό το σημείο, η Άννα Προκοπίου προέβη σε ένα ολίσθημα, το οποίο σχολιάστηκε μεταξύ κρατουμένων, συγγενών και δικηγόρων, οι οποίοι μας παρέπεμψαν στις σχετικές δηλώσεις της. Και αυτό διότι, μια από τις βασικές αρχές της ανθρωποκεντρικής προσέγγισης, το οποίο θα έπρεπε να γνωρίζει ως πολιτική προϊστάμενη των Φυλακών, δεδομένου πως η ίδια διαμήνυσε πως θα συνεχίσει να ακολουθεί, είναι η μη ταμπελοποίηση των κρατουμένων και οποιουδήποτε προσώπου. Δηλαδή, και η ίδια να γνωρίζει τα δεδομένα, σε επικοινωνιακό επίπεδο, οι αναφορές της σε δολοφόνους, εμπόρους, κτλ, θα έπρεπε τουλάχιστον να αποφευχθούν ώστε αυτές οι τοποθετήσεις να μην συγκρούεται με το αφήγημα περί ανθρωποκεντρικής προσέγγισης. Γιατί τέτοιες αναφορές, με χαρακτηρισμούς και ταμπέλες, αναμφίβολα δεν παραπέμπουν σε αυτή την πολιτική, αντιθέτως επανέρχονται στο προσκήνιο αφηγήματα του παρελθόντος, επί αστυνομικορατούμενων καταστάσεων στις Φυλακές, όπου οι κρατούμενοι δεν είχαν ονόματα, αλλά αριθμούς, παρατσούκλια και κατηγορίες αδικημάτων. Ο δολοφόνος ο τάδε, ο έμπορας ο τάδε, ο 570 ο χασικλής, ο 877 το κλεφτρόνι… Κάτι, που με τα τελευταία χρόνια είχε αλλάξει, όχι γιατί στην Φυλακή δεν υπήρχαν δολοφόνοι, διακινητές, καταδικασθέντες για ναρκωτικά κτλ, αλλά όλοι είχαν όνομα και αντιμετωπίζονταν ως άνθρωποι, με στόχο να αλλάξουν και να σταθούν στα πόδια τους όσοι περισσότεροι γίνονται.

Και από την άλλη, είναι και οι αναφορές περί «εμπόρων ναρκωτικών». Ένα αφήγημα που υιοθετείται συχνά πυκνά, ειδικότερα από πλευράς Αστυνομίας, ωστόσο όπως πολλές φορές τονίστηκε, οι έμποροι στην Φυλακή, είναι μετρημένοι και μπορούν να μετρηθούν στα δύο μας χέρια. Σε διαφορετική περίπτωση, τα ναρκωτικά στην έξω κοινωνία, δεν θα αυξάνονταν δραματικά τα τελευταία χρόνια. Επίσης, υπάρχουν σωρεία αποφάσεων που θα πρέπει να γνωρίζουν οι αρμόδιοι, που αναφέρουν στους μετριαστικούς παράγοντες κατά την επιβολή ποινών, ότι λαμβάνεται υπόψη πως ο χ των 10-20 κιλών, δεν ήταν ο ιθύνων νους.

Υπενθυμίζεται πως στο παρελθόν, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, που επίσης δήλωσε πως ακολουθείται ανθρωποκεντρική προσέγγιση, είχε προβεί σε παρόμοιες δηλώσεις, χαρακτηρίζοντας τους κρατούμενους εγκληματίες, από τους οποίους κινδυνεύουν τα παιδιά μας.

Τότε, οι κρατούμενοι εξέδωσαν ανακοινώσεις, στις οποίες μεταξύ άλλων, ανέφεραν πως η υπουργός «χρησιμοποιεί λαϊκίστικά την φράση «έμποροι» ενώ οι πλείστοι είναι και αυτοί θύματα εμπόρων που εκμεταλλεύτηκαν το πρόβλημα εθισμού τους. Αν οι έμποροι βρίσκονταν στην φυλακή τότε δεν θα γινόταν διακίνηση ναρκωτικών». Σε άλλο σημείο, είχαν αναφέρει, πως: «Στόχος της πολιτείας πρέπει να είναι η πρόληψη. Με τους χαρακτηρισμούς και τον τρόπο σκέψης της θα επιστρέψουμε επί καιρό Τρυφωνίδη με τις γνωστές απάνθρωπες συνθήκες και σύντομα θα αναβιώσουμε αναχρονιστικές νομοθεσίες και μεταχείρισης της τότε εποχής, όπου η μια αυτοκτονία οδηγούσε σε άλλη. Η Υπουργός, μας είπε εγκληματίες γιατί προσπαθούμε να αλλάξουμε. Μας είπε εγκληματίες γιατί παρακολουθούμε μαθήματα στα σχολεία των φυλακών. Μας είπε εγκληματίες γιατί στερηθήκαμε πράγματα και πληρώνουμε γι΄ αυτό. Μας είπε εγκληματίες που συμμετέχουμε στα σχολεία, εκδηλώσεις και φιλανθρωπίες. Μας είπε εγκληματίες για τις αιμοδοσίες και τους εράνους που κάνουμε για τους συμπολίτες μας, τους καρκινοπαθείς, τους πληγέντες του Λιβάνου και τους πυρόπληκτους στο Μάτι στην Ελλάδα. Μας είπε εγκληματίες γιατί προσπαθούμε για την απεξάρτηση μας. Αφού είμαστε εγκληματίες γιατί ήρθε στις φυλακές να μας δει και να συνομιλήσει μαζί μας εμάς τους μολυσματικούς εγκληματίες όπως μας αποκαλεί που δεν θέλει να έρθουμε σε επαφή με τα παιδιά της. Γιατί ήρθε στην εκδήλωση για τα δικά μας παιδιά τότε; Ποιος ήταν ο σκοπός της; Όταν μας επισκέφθηκε αυτό αντιλήφθηκε; Ότι είμαστε εγκληματίες; Όταν είδε τα παιδιά μας να παίζουν μαζί μας, της φάνηκαν διαφορετικά από τα δικά της παιδιά; Γιατί θέλει με τον λόγο της να τα αφήνει εκτεθειμένα στο bullying και να τα κάνει να νιώθουν διαφορετικά; Τουλάχιστον ας σεβαστεί την οικογένεια μας και τα παιδιά μας».

Συνεπώς, τέτοιοι δημόσιοι χαρακτηρισμοί από οποιοδήποτε αξιωματούχο, που επενδύει στην πραγματική σωφρονιστική πολιτική, θα πρέπει να αποφεύγονται, ενώ δεν θα πρέπει να μπαίνουν όλοι σε ένα καζάνι, γιατί σε μια τέτοια περίπτωση θα έλεγε κανείς πως αποστέλλονται λανθασμένα μηνύματα σε όσους προσπαθούν να αλλάξουν και να επανενταχθούν στην κοινωνία, η οποία όμως συνεχίζει να τους βάζει ταμπέλες.

Και όσοι έτυχε να επισκεφθούν τις Φυλακές τα τελευταία χρόνια, θα θυμούνται μια από τις εκδηλώσεις κρατουμένων με παιδιά. Ή ακόμα και την τελική γιορτή των κρατουμένων ή τα θέατρα. Υπήρχε σε όλες τις περιπτώσεις αρκετός κόσμος. Κανείς όμως δεν γνώριζε ποιοι ήταν οι «έμποροι», οι «δολοφόνοι» και δεν γνώριζε το παρελθόν κάθε «εγκληματία». Και αν ρωτούσε «για ποιο αδίκημα είναι μέσα;», δεν λάμβανε απάντηση. Γιατί τότε θα χανόταν η ουσία, όταν έβλεπες στη σκηνή ένα νεαρό, τον Αντρέα, να καμαρώνει για το πτυχίο του ή το Πέτρο να παίζει με το παιδί του και να αντιλαμβάνεται τι στερείται από τα λάθη του…

Και κάπου εδώ είναι και η ουσία. Όσες φυλακές και αν χτίσεις, όσο και να τις μεγαλώσεις για να χωρούν περισσότερους, αν δεν υπάρξει επένδυση στην παιδεία και την πολιτική του σωφρονισμού, οι φυλακές θα παραμένουν πάντα γεμάτες!

*Πιο κάτω ένα παλαιότερο βίντεο με συνεντεύξεις από πρόσωπα που κατέληξαν στα δίκτυα των ναρκωτικών, πολλοί από τους οποίους καταλήγουν φυλακή για εμπορία.