Η νίκη Ερντογάν, η πόλωση στο εσωτερικό και η αβεβαιότητα στο εξωτερικό

Κυρίαρχος στην Τουρκία παρέμεινε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος την Κυριακή κατάφερε να επανεκλεγεί στην προεδρία της κατοχικής χώρας, υπερβαίνοντας το εμπόδιο του κοινού αντιπολιτευτικού μετώπου που έστησαν έξι κόμματα, ενώνοντας δυνάμεις γύρω από τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Μετά την αδυναμία της αντιπολίτευσης να επικρατήσει στον πρώτο γύρο, ο Ερντογάν χρίστηκε από τους ειδικούς ως φαβορί και η κάλπη επιβεβαίωσε τις εκτιμήσεις τους.

Παρά την κάκιστη οικονομική πολιτική που ακολουθούσε τα τελευταία χρόνια, η οποία αποτέλεσε και τη βασική προεκλογική γραμμή της αντιπολίτευσης, φαίνεται ότι το αμάλγαμα απόψεων με το οποίο θα έπρεπε να κυβερνήσει ο Κιλιτσντάρογλου τρόμαζε περισσότερο τους Τούρκους πολίτες, οι οποίοι επέλεξαν την όποια σταθερότητα μπορεί να τους προσφέρει ένας αυταρχικός μεγαλομανής, που δηλώνει πως θα κάθεται στην καρέκλα του μέχρι και τον θάνατο, από την άνοιξη που υποσχόταν η αντιπολίτευση.

Ο Ερντογάν είχε, άλλωστε, στη διάθεσή του ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό, τον οποίο αξιοποίησε στο έπακρο, ενώ κατάφερνε να ελέγχει σε μεγάλο βαθμό το αφήγημα, μη επιτρέποντας στην αντιπολίτευση να επιβάλει τη δική της ατζέντα προεκλογικά. Σύμφωνα με τον Τούρκο αναλυτή και δημοσιογράφο Αλί Ντουράν Τοπούζ, τα ΜΜΕ στη σφαίρα επιρροής της αντιπολίτευσης «δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια κακή απομίμηση των ΜΜΕ που ελέγχει η σημερινή Κυβέρνηση». Αποδέχονταν, μάλιστα, ολόψυχα όλους τους κυβερνητικούς ισχυρισμούς περί τρομοκρατίας, πρόσθεσε, μιλώντας στο ΚΥΠΕ.

Η προεκλογική εκστρατεία του Τούρκου Προέδρου βασίστηκε σε ένα μείγμα θρησκευτικότητας και εθνικισμού, ενώ οι εκλογές εξελίχθηκαν σε υπαρξιακό ζήτημα, ανέφερε και το γερμανικό Der Spiegel. «Μια πατρίδα, μια σημαία, ένα έθνος, μια καρδιά», έλεγε ο Ερντογάν και εμφανιζόταν σαν άγκυρα σε θυελλώδεις καιρούς, πατέρας και προστάτης του έθνους», ανέφερε περαιτέρω. Το περιοδικό τόνισε τον έλεγχο που ασκούσε στα ΜΜΕ, τα οποία μετέδιδαν αφιλτράριστη κυβερνητική προπαγάνδα, σημειώνοντας ότι «οι εκλογές μπορεί να ήταν σε μεγάλο βαθμό ελεύθερες, αλλά δεν ήταν δίκαιες» και φέρνοντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα πως καθ’ όλη τη διάρκεια του Απριλίου, ο κρατικός σταθμός TRT μετέδωσε 32 ώρες τον Ερντογάν και 32 λεπτά τον Κιλιτσντάρογλου.

Παρά την όποια σταθερότητα θεωρείται ότι φέρνει ο Ερντογάν, η εικόνα στον διεθνή Τύπο δεν ήταν αισιόδοξη, ενώ και στο άνοιγμα των αγορών τη Δευτέρα η τουρκική λίρα κινείτο κοντά σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. «Μια νίκη Ερντογάν δεν προσφέρει ανακούφιση σε κανέναν ξένο επενδυτή», δήλωσε ο Χασνάιν Μάλικ, επικεφαλής ανάλυσης στην Tellimer. «Μόνο ο πιο αισιόδοξος θα μπορούσε να ελπίζει ότι ο Ερντογάν νιώθει τώρα επαρκώς ασφαλής από πολιτική άποψη για να στραφεί σε ορθόδοξη οικονομική πολιτική». Όμως, παρά τα μεγάλα προβλήματα, φαίνεται πως οι οπαδοί του Ερντογάν δεν ιεραρχούσαν το ζήτημα ψηλά, σχολιάζει το BBC, αφού περισσότερη σημασία έδιναν στη μάχη του Τούρκου Προέδρου κατά των «τρομοκρατών», εννοώντας τους μονίμως στοχοποιημένους Κούρδους.

Ούτε ο πιο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της αντιπολίτευσης φάνηκε να τους δελεάζει, με πολλούς αναλυτές να εκτιμούν ότι ο Ταγίπ Ερντογάν θα κάνει τώρα περισσότερα βήματα εμπέδωσης της απόλυτης εξουσίας του, καταπιέζοντας περαιτέρω τη δημοκρατία και τα δομικά της στοιχεία, όπως είναι ελευθεροτυπία και η πολιτική πολυφωνία. Στα χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία, υπολογίζεται πως περίπου δέκα χιλιάδες άτομα έχουν φυλακιστεί ή αυτοεξορίστηκαν για να αποφύγουν τη φυλάκιση. Ανάμεσα τους βρίσκονται πολιτικοί, στρατιωτικοί, δημοσιογράφοι, δικαστές, ακόμη και καλλιτέχνες. Και δεν έχασε χρόνο να δείξει πως συνεχίζει στην ίδια γραμμή, καθώς στην επινίκια ομιλία του διεμήνυσε πως ο πρώην ηγέτης του HDP, Σελαχατίν Ντεμίρτας, δεν θα αποφυλακιστεί ενόσω ο ίδιος είναι αρχηγός του κράτους. Ταυτόχρονα έστρεψε τα πυρά του και στην ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, επιδεικνύοντας τον βαθύ συντηρητισμό του. Με αυτό τον τρόπο έστειλε το μήνυμα πως προτίθεται να συντηρήσει τις συνθήκες πόλωσης που δημιούργησε στην κοινωνία και μετεκλογικά, ιδιαίτερα από τη στιγμή που οι εκλογές απέδειξαν πως η κατασκευή εχθρών μπορεί να θέσει σε δεύτερη μοίρα τα πραγματικά προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας.

Ο Ταγίπ Ερντογάν συνεχίζει να παραμένει αίνιγμα για τη διεθνή κοινότητα, παρά το γεγονός πως μπαίνει στην τρίτη δεκαετία του στην εξουσία. Ο αλλοπρόσαλλος χαρακτήρας του, οι παράλογες αποφάσεις του, αλλά και το γεγονός πως τάζει αυτοκρατορίες σε ένα λαό που μαστίζεται από τον πληθωρισμό και δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει στην καθημερινότητά του, τον καθιστούν ένα απρόβλεπτο εταίρο, ο οποίος, παρά τα προβλήματα που προκαλεί και το βλέμμα προς την Ανατολή, φαίνεται να είναι απαραίτητος για τη Δύση. Η στάση του στο ΝΑΤΟ, το φλερτ με τον Πούτιν και η αποχή του από τις διεθνείς κυρώσεις, καθώς και οι φωτιές που βάζει στα ελληνοτουρκικά, είναι μόνο μερικά από τα ζητήματα που προκαλούν προβληματισμό στους δυτικούς, ενώ για την Ευρώπη αγκάθι παραμένει η αδιάλλακτη στάση του στο Κυπριακό, πέραν του μεγάλου ζητήματος της διαχείρισης του μεταναστευτικού.

Το κατά πόσον η ανακατάληψη της εξουσίας και η εμπέδωση της κυριαρχίας του για άλλα πέντε χρόνια θα «χαλαρώσει» τον Ερντογάν ή θα τον καταστήσει πιο σκληρό είναι κάτι που θα διαφανεί στην πορεία. Οι διεθνείς αναλυτές θα παρακολουθούν στενά τις κινήσεις του στην εσωτερική πολιτική και την οικονομία. Αλλά κυρίως θα παρακολουθούν τα επόμενα του βήματα στην εξωτερική πολιτική, για την οποία υπάρχουν διιστάμενες απόψεις στον διεθνή Τύπο, γνωρίζοντας πως συχνά κατευθύνεται από τις ηγεμονικές του τάσεις και τις ανάγκες που εξυπηρετούνται στο εσωτερικό, τα διπλά παιγνίδια που παίζει και τον τρόπο που επιλέγει να διαχειρίζεται κρίσεις.