Πυρ ομαδόν κατά ΟΑΥ για φάρμακα-Τον έστησαν στον τοίχο για κόστος, αναφορές για παρανομίες

Στον τοίχο έστησαν τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας, οι βουλευτές και καλεσμένοι της Επιτροπής Ελέγχου, αναφορικά με το θέμα των φαρμάκων και τις τιμές αυτών, ενώ ακούστηκαν αναφορές και για ύπαρξη προϊόντων στα κυπριακά φαρμακεία, τα οποία δεν έχουν άδεια κυκλοφορίας. Από πλευράς του, ο ΟΑΥ υπεραμύνθηκε των αποφάσεών του, κάνοντας λόγο κάλεσε τα μέλη της Επιτροπής να τους καλούν τακτικότερα, ώστε να τους ενημερώνουν για την πορεία υλοποίησης των συστάσεων που δέχονται, με στόχο να μην υπάρχουν τόσα προβλήματα.

Η συνεδρία της Επιτροπής Ελέγχου εστίασε στην έκθεση του Γενικού Ελεγκτή για τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας και συγκεκριμένα για τις πρακτικές που ακολουθεί ο ΟΑΥ, σε σχέση με την προμήθεια και αγορά των φαρμάκων και το κόστος τους, με τους καλεσμένους να αφήνουν να εννοηθεί ότι οι πρακτικές του οργανισμού δεν εξοικονομούν για το κράτος.

Στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, την οποία επικαλέστηκε και στην εν λόγω συνεδρία ο Γενικός Ελεγκτής, αναφέρεται πως «ο ΟΑΥ στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του καταρτίζει κατάλογο στον οποίο περιλαμβάνονται τα ενδονοσοκομειακά αναλώσιμα (τα αναλώσιμα τα οποία χρησιμοποιούνται κυρίως κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων), και το κόστος αποζημίωσης τους (Κατάλογος Ζ) στο πλαίσιο εφαρμογής του ΓεΣΥ».

Η Ελεγκτική Υπηρεσία, στη συγκεκριμένη έκθεση, σημειώνει ότι «ενώ στους αντίστοιχους του ΟΑΥ άλλων ευρωπαϊκών χωρών, τα ιατροτεχνολογικά προϊόντα τα οποία εξαιρούνται από την ενσωμάτωση τους στο κλειστό ενοποιημένο νοσήλιο της εκάστοτε ιατρικής πράξης και αποζημιώνονται επιπρόσθετα και ξεχωριστά, αφορούν σε πολύ εξειδικευμένα καινοτόμα και πολύ υψηλού κόστος προϊόντα, στον κατάλογο Ζ του ΟΑΥ, περιλαμβάνονται αρκετά κοινά/συνηθισμένα προϊόντα, το κόστος των οποίων ξεκινά από πολύ χαμηλά, με το φθηνότερο να ανέρχεται σε μόλις €23».

Όσον αφορά στο επιχείρημα που προβλήθηκε από πλευράς ΟΑΥ, ότι ο συγκεκριμένος κατάλογος είχε καταρτιστεί υπό πίεση του χρόνου, στην έκθεση η Ελεγκτική Υπηρεσία τονίζει ότι «τα εξαιρετικά στενά χρονικά περιθώρια που έδωσε ο Οργανισμός για τη διαδικασία καθορισμού των τιμών του υπό αναφορά καταλόγου, μόλις πέντε ημέρες εκ των οποίων μάλιστα μόνο οι τρεις ήταν εργάσιμες εφόσον μεσολαβούσε Σαββατοκύριακο, ήταν ανεπαρκή για την ολοκλήρωση μιας τέτοιας πολύπλοκης διαδικασίας. Η επίκληση εκ μέρους του Οργανισμού του πιεστικού χρονοδιαγράμματος δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία, εφόσον ήταν καθορισμένη από της ενάρξεως λειτουργίας του ΓεΣΥ και ως εκ τούτου, η καθυστέρηση φαίνεται να είναι εξ’ υπαιτιότητας του ίδιου του Οργανισμού».

Η τοποθέτηση του Υπουργείου Υγείας

Στην Επιτροπή έγινε παρουσίαση της πρακτικής που ακολουθούσε το Υπουργείο Υγείας, πριν την εφαρμογή του ΓεΣΥ, αλλά και μετά, με τη γενική διευθύντρια του Υπουργείου, Χριστίνα Γιαννάκη να τονίζει πως με τις πρακτικές που ακολουθούσαν κατάφερναν να έχουν μείωση κόστους μέχρι και πέραν του 1,000%. Όπως ανέφερε η κα. Γιαννάκη, το Μάρτιο του 2022, κατόπιν γραπτού αιτήματος της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, το Υπουργείο Υγείας απέστειλε κατάλογο με τα ακριβότερα φάρμακα της πρώτης φάσης του ΓεΣΥ, με βάση την κατανάλωση την περίοδο του 2019.

Όπως εξήγησε αυτά τύγχαναν διαχείρισης από τον τομέα αγορών και προμηθειών του ΥΥ και στο οποίο παρουσιάζονταν όλες οι τιμές που αγοράζαμε εμείς τα φάρμακα, αλλά και το κόστος, με βάση αυτή την κατανάλωση του κάθε φαρμάκου. Ο τομέας αγορών και προμηθειών του Υπουργείου Υγείας ήταν η καθ΄ ύλη αρμόδια αρχή για την υλοποίηση όλων των διαδικασιών προμήθειας φαρμάκων, βάσει του νόμου. Όπως εξήγησε, η διαδικασία των προσφορών είναι μία θεσμοθετημένη διαδικασία, που συνάδει με την ευρωπαϊκή διαδικασία δημοσίων συμβάσεων και περιέχει όλες τις παραμέτρους, πρόνοιες, κυρώσεις στην αναθέτουσα αρχή και τους οικονομικούς φορείς και όλα τα αποτελέσματα δημοσιεύονται στην επίσημη εφημερίδα, ανάλογα με το ποσό της σύμβασης. Εκτός της προμήθειας, ο τομέας αγορών και προμηθειών είναι υπεύθυνος και για την φύλαξη την παράδοση στις φαρμακοαποθήκες αλλά και τη διανομή των φαρμάκων και στον ΟΚΥπΥ και στα φαρμακεία.

«Μέσω αυτής της διαδικασίας των προσφορών που ακολουθούσε το Υπουργείο πιστά, εδώ και σειρά ετών, εξασφάλιζε μία πολύ σημαντική μείωση του κόστους αγοράς των φαρμάκων, εφόσον η τιμή αγοράς ήταν πιο χαμηλή, από την μέγιστη χονδρική τιμή, όπως ορίζεται στον τιμοκατάλογο των προϊόντων που εκδίδεται κάθε χρόνο από τις Φαρμακευτικές Υπηρεσίας. Σε αρκετές περιπτώσεις το ποσοστό μείωσης του κόστους αγοράς των φαρμάκων, έφτανε μέχρι τα 1,600% ιδιαίτερα στην αγορά των γενόσημων φαρμάκων, συμπεριλαμβανομένων και των φαρμάκων της πρώτης φάσης του ΓεΣΥ».

Η κα. Γιαννάκη σημείωσε πως το Υπουργείο Υγείας εξασφάλιζε σημαντική μείωση του κόστους αγοράς των φαρμάκων, παράλληλα με την παροχή πολύ καλής ποιότητας φαρμακευτικής φροντίδας, βάσει διεθνούς δείκτη. Έφερε παράδειγμα ότι ένα φάρμακο στη μέγιστη χονδρική τιμή 18 ευρώ, η τιμή αγορά από το ΥΥ ήταν 3 ευρώ. Ένα φάρμακο με 78 ευρώ, η τιμή αγοράς του Υπουργείου Υγείας ήταν 7. Υπήρχε μία έκπτωση 1,400%. Ένα φάρμακο 5 ευρώ ήταν 41 σεντ η τιμή αγοράς του Υπουργείου Υγείας.

Εξήγησε, δε, ότι πριν την εφαρμογή του ΓεΣΥ το ΥΥ προέβαινε σε αγορά των φαρμάκων, για την εξυπηρέτηση του κόσμου που ήταν 600,000 οι δικαιούχοι με το προηγούμενο σύστημα. Με την εφαρμογή του ΓεΣΥ οι δικαιούχοι ανήλθαν στις 950,000. Η κα. Γιαννάκη τόνισε πως η διαχείριση των οικονομικών συμπεριλαμβανομένης και της εξασφάλισης των χαμηλότερων τιμών, ειδικότερα όσον αφορά στα φάρμακα της πρώτης φάσης του ΓεΣΥ έχει καθοριστική σημασία, επειδή με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεις και κάνεις σημαντική εξοικονόμηση δαπανών. «Το ποσό από την εξοικονόμηση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την ένταξη των καινοτόμων φαρμάκων στον κατάλογο του ΓεΣΥ, χωρίς να έχεις αντίκτυπο στον γενικό σφαιρικό προϋπολογισμό του ΟΑΥ».

Αναφερόμενη στην Επιτροπή Ονομαστικών Αιτημάτων και την Επιτροπή του Αναθεωρητικού Συμβουλίου Φαρμάκων, που συστάθηκαν από το 2016, με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, που ασχολούνται με αδειοδότηση καινοτόμων φαρμάκων, που θεωρούνται σημαντικά, καθώς αφορούν νευρολογικές παθήσεις, για πνευμολογικές, ρευματολογικές, γονιδιακές, για καρκινοπαθείς.

«Αυτή τη στιγμή, εμείς συνεχίζουμε ως κράτος να δίνουμε αυτά τα καινοτόμα φάρμακα, επειδή εμείς είμαστε το κράτος. Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι μπορώ να αφήσω ένα άνθρωπο ακάλυπτο, χωρίς να παίρνει αυτά τα φάρμακα. Μετά από επιστολές με το ΟΑΥ, ο αριθμός των φαρμάκων που βρίσκονται στο ΓεΣΥ είναι 12 από τα 126 που εμείς έχουμε ως καινοτόμα φάρμακα. Με αυτό τον τρόπο αυξάνεται και ο προϋπολογισμός, επειδή εμείς έχουμε αιτήματα, πρέπει να συνεχίσουμε να βοηθάμε τον κόσμο, μέχρι να εντάξει ο ΟΑΥ αυτά τα φάρμακα. Έχει κόσμο, από το 2016 που με αυτά τα φάρμακα, τον κρατούμε στη ζωή. Η ζωή των ανθρώπων δεν μετριέται με χρήμα. Ο κόσμος έχει ανάγκη».

Η τοποθέτηση της Εσωτερικού Ελεγκτή και του Επιτρόπου Εποπτείας του ΓεΣΥ

Στην Επιτροπή βρέθηκε και η Εσωτερική Ελεγκτής της Κυπριακής Δημοκρατίας, Άννα Ζαβού, η οποία παρέδωσε κάποια στοιχεία στα μέλη της Επιτροπής και τόνισε πως όλα τα στοιχεία είναι στη βάση εκθέσεων. Όπως εξήγησε τα φάρμακα στον κατάλογο Ζ είναι το 6% του προϋπολογισμού του ΟΑΥ, και είναι ένδειξη της λειτουργίας του ΓεΣΥ και υποστηρίζεται από όλα τα στοιχεία, που υπάρχουν στις εκθέσεις. Τόνισε, δε, ότι δεν υπάρχουν οι πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο, αφού η καθυστέρηση στη συλλογή των στοιχείων μέχρι την κατάρτιση της έκθεσης, σημαίνει ότι η πληροφόρηση γίνεται αργότερα.

«Είναι σημαντική η ζωή του κάθε ανθρώπου, αλλά αν δεν νοικοκυρέψουμε τα οικονομικά μας, δεν ξέρω τι θα γίνει. Η ποιότητα θα μειωθεί. Πρέπει να δούμε το ΓεΣΥ στην ολότητά του. Αν είχαμε πληροφόρηση στον πραγματικό χρόνο θα είχαμε καλύτερες τιμές. Θα είχαμε 100% πληροφόρηση για όλα. Η Υπηρεσία έχει πολλές εκθέσεις, συνεργαζόμαστε με τον ΟΑΥ, πρέπει να συνεργαστούμε για να δαμάσουμε το εγχείρημα που λέγεται ΓεΣΥ. Είναι μεγάλο το ποσό, δεν διαφωνούμε. Θα πρέπει, όμως, να δούμε το ΓεΣΥ στην ολότητά του».

Από πλευράς του, ο Επίτροπος Εποπτείας του ΓεΣΥ, Χριστόδουλος Καϊσής, υπέδειξε πως οι συνολικές δαπάνες υγείας δεν είναι μόνο τι εισρέει στον ΟΑΥ, αλλά και οι δαπάνες στον ιδιωτικό τομέα. «Εκείνο που έχω να αναφέρω είναι ότι υπάρχει έλλειψη στο ΓεΣΥ και στο φαρμακείο να υπάρχει, εκτός ΓεΣΥ. Υποβάλαμε και ερωτήματα στον ΟΑΥ και κάναμε και έκθεση. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν στα φαρμακεία, φάρμακα που δεν έχουν άδεια κυκλοφορίας. Αυτές τις εκθέσεις τις στείλαμε στον Γενικό Εισαγγελέα, στη Βουλή, στο Υπουργείο Υγείας, στην Αστυνομία, στον Γενικό Ελεγκτή. Υπάρχει κατάλογος και είναι ενήμερη η Αστυνομία, είναι ποινικό αδίκημα αυτό».

Συνεχίζοντας, επεσήμανε πως το συγκεκριμένο θέμα έχει τεθεί ενώπιον του ΟΑΥ, με επιστολή που έχει στείλει, στις 14 Φεβρουαρίου 2023, στην οποία υπήρχαν ερωτήσεις για το συγκεκριμένο θέμα, ωστόσο δεν λήφθηκε απάντηση και δόθηκε προθεσμία ενός μηνός. Στις 15 Μαρτίου το γραφείο του πήρε τηλέφωνο στον ΟΑΥ και τους ενημέρωσαν ότι η επιστολή παρέπεσε και δεν έτυχε της δέουσας προσοχής και σε εύλογο χρονικό περιθώριο θα απαντούσε ο οργανισμός. Ο κ. Καϊσής εξήγησε πως δεν έλαβαν καμία απάντηση και προς αυτό το σκοπό εκδόθηκε σχετική έρευνα από το γραφείο του.

Η τοποθέτηση των ασθενών και των γιατρών

Παίρνοντας το λόγο, ο πρόεδρος της ΟΣΑΚ, Μάριος Κουλούμας, υπέδειξε πως όλα αυτά τα προβλήματα, ως ασθενείς, τα ζουν καθημερινά εδώ και δεκαετίες και τόνισε πως η έκθεση του Γενικού Ελεγκτή είναι σημαντική, όπως όλες οι εκθέσεις, για να διορθώνονται τα κενά και στόχος πρέπει να είναι η διόρθωσή του ΓεΣΥ και όχι ο εκτροχιασμός του. «Ζητούμε οι θεσμοί (σ.σ. Υπουργείο Υγείας, ΟΑΥ και ΟΚΥπΥ) της κυβέρνησης να συνεργάζονται και να επιλύουμε τα προβλήματα. Είχαμε στείλει επιστολή να γίνει τριμελής επιτροπή για να συνεργάζονται. Τα φάρμακα είναι πολύ σημαντικά επειδή αποτελούν την υγεία και τη ζωή μας. Τα φάρμακα είναι από τις προτεραιότητες της ομοσπονδίας μας».

Σχολιάζοντας την κατάσταση που επικρατούσε προ ΓεΣΥ, ο κ. Κουλούμας σημείωσε πως με τις προσφορές, η Κυβέρνηση αγόραζε το φθηνότερο φάρμακο, για όλους τους ασθενείς και τα αποθήκευε σε ειδικό χώρο του Υπουργείου Υγείας και κάθε χρόνο άλλαζε το φάρμακο, αναλόγως με την προσφορά που κέρδιζε.

«Εμείς απαιτήσαμε να έχουμε επιλογές και να παίρνουμε όχι το φθηνότερο αλλά το καταλληλότερο φάρμακο. Αυτό που έγινε σήμερα και πρέπει να γίνεται, είναι να διορθώσουμε τις διαδικασίες. Δεν θα δεχθούμε να πάμε στο παλιό σύστημα, για τα φάρμακα. Πριν το ΓεΣΥ αγοράζαμε ένα αντιφλεγμονόδες 22 ευρώ και σήμερα στο ΓεΣΥ, το ίδιο φάρμακο είναι 2 ευρώ. Από εκεί και πέρα, θα πρέπει να πούμε ότι η επιλογή του καταλληλότερου φαρμάκου είναι δικαίωμα του ασθενή. Όσον αφορά στον κατάλογο Ζ, συμφωνούμε ότι πρέπει να υπάρχει διαφάνεια. Για τα καινοτόμα φάρμακα έχουμε πρόβλημα και θα πρέπει να δούμε πώς επιλύεται αυτό το πρόβλημα».

Παίρνοντας το λόγο, ο πρόεδρος του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου, Πέτρος Αγαθαγγέλου, σημείωσε πως αυτά που ακούστηκαν ενώπιον της Επιτροπής, έχουν ειπωθεί αρκετά και στο παρελθόν και σημείωσε πως δεν πρέπει να πηγαίνουν στη Βουλή για να κάνουν διαπιστώσεις. Τόνισε πως οι ευθύνες βαραίνουν όλους. «Πριν την εφαρμογή του ΓεΣΥ παίρναμε τα φάρμακα, σε χαμηλότερες τιμές και σήμερα υπάρχει κέρδος. Από εδώ ψηφίστηκαν νόμοι, διαδικασίες, άρθρα, κανονισμοί. Ποιος τους ελέγχει; Ο καθένας να αναγνωρίσει το ρόλο του και τι μπορεί να προσφέρει. Ένα σύστημα υγείας δεν μπορεί να τα καλύψει όλα, αλλά φτάσαμε και τάξαμε στους ασθενείς. Όποιος γιατρός έχει σύμβαση με τον ΟΑΥ απαγορεύεται να αμοίβεται για διαδικασίες, εκτός ΓεΣΥ. Είναι πολύ σημαντικό να καταγραφεί αυτό. Από εδώ ξεκινούν πολλές στρεβλώσεις».

Οι απαντήσεις του ΟΑΥ

Σε μία προσπάθεια να απαντηθούν όσα ακούστηκαν κατά τη διάρκεια συζήτησης, το λόγο πήρε πρώτα ο πρόεδρος του ΔΣ του ΟΑΥ, Σταύρος Μιχαήλ, ο οποίος σημείωσε πως στην τελευταία συνεδρία που τέθηκε το θέμα, είχε σημειώσει πως ήταν λίγες ημέρες μετά το διορισμό του και την ανάληψη καθηκόντων και δεν μπορούσε να δώσει απαντήσεις. Επεσήμανε πως τόσο ο Γενικός Ελεγκτής, όσο και οι ελεγκτές κάνουν έλεγχο για να τους βοηθήσουν, με στόχο να βελτιωθούν και υπογράμμισε πως εκείνο που ανέμενε ήταν να ρωτήσει η Επιτροπή Ελέγχου αν έκανε κάτι ο ΟΑΥ, στις βάσεις των εισηγήσεων του Γενικού Ελεγκτή, από τον περασμένο Οκτώβριο.

«Τρέξαμε και αφαιρέσαμε αρκετά πράγματα από τον κατάλογο Ζ. Μας είπε ο ΓΕ να κάνουμε περισσότερες προσφορές, προσπαθούμε να κάνουμε περισσότερες προσφορές, όμως στο σημείο που είμαστε σήμερα, με τις τέσσερις διαδικασίες που αγοράζουμε φάρμακα, δεν αλλάξαμε τίποτα επειδή δεν είμαστε έτοιμοι να αλλάξουμε. Συμφωνούμε ότι αν μπορούμε, είτε με προσφορές είτε άλλως πως, μπορούν να μειωθούν οι δαπάνες, εμείς είμαστε οι πρώτοι που θα το κάνουμε».

Ο κ. Μιχαήλ τόνισε πως ο ΟΑΥ είναι ο πρώτος που νοιάζεται για βιωσιμότητα του ΓεΣΥ, ωστόσο ως οργανισμός δεν προτίθεται να αφαιρέσει από τους ασθενείς το δικαίωμα της επιλογής από 3-4 φάρμακα.

Στη συνέχεια, το λόγο πήρε ο αναπληρωτής διευθυντής του ΟΑΥ, Άθως Τσινωντίδης, ο οποίος τόνισε πως για τη διαφορά στις τιμές των φαρμάκων, λέχθηκε αρκετές φορές πως όταν η διαδικασία γινόταν με προσφορές, ήταν εύκολο να υπάρχουν χαμηλές τιμές, όταν αγοραστούν μεγάλες ποσότητες φαρμάκων, να αποθηκευτούν και στη συνέχεια να διανέμονται στα φαρμακεία.

Παίρνοντας το λόγο, ο Γενικός Ελεγκτής θέλησε να εξηγήσει πως με τη διαδικασία που ακολουθείτο πριν το ΓεΣΥ, το 80% των φαρμάκων διατίθεντο μέσω δημόσιων νοσηλευτηρίων και ήταν 100,000,000 ευρώ και τα υπόλοιπα ήταν στα ιδιωτικά φαρμακεία και πλήρωναν άλλα 100,000,000. Σήμερα ο ΟΑΥ πληρώνει ξανά το ίδιο ποσό. «Είναι προφανές πως ο ΟΑΥ αντί να εξασφαλίζει τις καλές τιμές που εξασφάλιζε το ΥΥ, ακολουθεί σε όλα μία διαδικασία καθορισμού μέσης χονδρικής τιμής», σημείωσε.

Στη συνέχεια επανήλθε ο κ. Τσινωντίδης και υπέδειξε πως για την αλλαγή των τιμών κάθε χρόνο, δεν εναπόκειται στον ΟΑΥ η αλλαγή αλλά στο Υπουργείο Υγείας. «Δεν μπορούμε να κάνουμε οτιδήποτε για τις τιμές. Όσον αφορά στην αύξηση των εκπτώσεων και μείωση των δαπανών, ήδη έχουμε δημιουργήσει μία νέα κατηγορία που έχουμε διαπραγματευτεί με εταιρεία για αύξηση των εκπτώσεων».

Όσον αφορά στις ελλείψεις φαρμάκων, η λειτουργός του ΟΑΥ, Γνώσια Αχνιώτου σημείωσε πως θα όταν ένα φάρμακο δεν υπάρχει και ο κατασκευαστής δεν ενδιαφέρεται να το φέρει στην Κύπρο, ή υπάρχουν ελλείψεις στην Κύπρο, ο ΟΑΥ το φέρνει από εξωτερικές αποθήκες, μη αδειοδοτημένα, και το διαθέτει στα φαρμακεία για να μην ταλαιπωρείται ο ασθενής να το πάρει από το νοσοκομείο. Σημείωσε ότι η διαδικασία γίνεται μέσω της Διεύθυνσης Αγορών και Προμηθειών του Υπουργείου Υγείας, όταν ενημερωθεί από τον ΟΑΥ ότι υπάρχει έλλειψη της ουσίας.