Οριακή η κατάσταση στις Φυλακές-Διαμαρτυρίες από κρατούμενους και δεσμοφύλακες

Σε κομβικό και κρίσιμο σημείο βρίσκεται η κατάσταση στις Κεντρικές Φυλακές, με τα όσα βλέπουν το φως της δημοσιότητας τους τελευταίους μήνες, τόσο από πλευράς κρατουμένων όσο και από πλευράς δεσμοφυλάκων να ηχούν καμπανάκι και να αναγκάζουν την υπουργό Δικαιοσύνης να εφαρμόσει πλάνο, προκειμένου το σωφρονιστικό ίδρυμα να μην επιστρέψει στις προ δεκαετίας εποχές, όπου η Κύπρος καταδικάστηκε ουκ ολίγες φορές από τις ευρωπαϊκές επιτροπές για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και από την Επιτροπή πρόληψης κατά των Βασανιστηρίων.

Η κατάσταση σήμερα στις Φυλακές βρίσκεται σε οριακό σημείο, με τον υπερπληθυσμό να δημιουργεί αλυσιδωτά προβλήματα, που έχουν να κάνουν κυρίως με την διαβίωση των κρατουμένων, κάτι που θεωρείται δεδομένο πως θα κακίσει η Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων (CPT) που βρέθηκε στην Κύπρο ενόψει των ελέγχων για ετοιμασία της έκθεσης της, ενώπιον της οποίας, σύμφωνα με πληροφορίες, έφθασαν διάφορες καταγγελίες, ενώ έτυχε ενημέρωσης για τα διαδοχικά επεισόδια αυτοχειρίας που καταγράφηκαν τους τελευταίους μήνες (σ.σ τέσσερις απόπειρες αυτοκτονίας και μια αυτοκτονία από τον Ιανουάριο μέχρι τον Απρίλιο), καθώς για περιστατικά βίας.

Αυτή τη στιγμή στο Σωφρονιστικό Ίδρυμα, κρατούνται περίπου 1100 κρατούμενοι, αριθμός ο οποίος είναι υπερδιπλάσιος σε σχέση με την προβλεπόμενη χωρητικότητα που είναι 424 φυλακισμένοι, ενώ ο αριθμός των δεσμοφυλάκων είναι περίπου 350 άτομα, ωστόσο ανάμεσα σε αυτούς υπάρχουν μέλη που είναι επιφορτισμένα και με άλλα καθήκοντα και δεν απασχολούνται όλοι με την φύλαξη των κρατουμένων.

Το ζήτημα του υπερπληθυσμού, διογκώθηκε με τους παράνομους αλλοδαπούς τα τελευταία χρόνια, αφού επιλέγεται η καταδίκη τους, η έκτιση της ποινής τους και μετά η απέλαση τους, ενώ σε άλλες χώρες, δεν κρατούνται στις Φυλακές αλλά σε κέντρα Φιλοξενίας. Ωστόσο, λόγω του μεταναστευτικού, στην Κύπρο όλοι οι χώροι για τους αλλοδαπούς, είναι ασφυκτικά γεμάτοι.

Παράλληλα, την κατάσταση πιέζει και ο μεγάλος αριθμός των υπόδικων, ο οποίος υπολογίζεται στο 40-50% των κρατουμένων, ενώ στατιστικά δείχνουν πως οι μισοί από αυτούς αθωώνεται ή καταδικάζεται σε άλλες ποινές, όχι σε ποινή φυλάκισης, ανεξαρτήτως εάν παρέμειναν στην φυλακή για μήνες.

Ως εκ τούτου, αυτή τη στιγμή στις Φυλακές, όπως έχει καταγγελθεί δημόσια και από το Σύνδεσμο Φυλακισμένων, κρατούμενοι αναγκάζονται να κοιμούνται ακόμα και τέσσερα άτομα σε κελί του ενός ή των δύο ή κρατούμενοι να κοιμούνται στα πατώματα, ενώ άλλοι χώροι αναψυχής έχουν μετατραπεί σε κελιά.

Σημειωνεται, πως σύμφωνα με πληροφορίες, μια από τις πτρέρυγες, η οποία βρίσκεται εκτός κλειστής φυλακής και η οποία είχε λειτουργήσει στα πλαίσια της πανδημίας για σκοπούς καραντίνας, μετατράπηκε σε πτέρυγα της κλειστής φυλακής. Η κανονική χωρητικότητα της είναι για 40 άτομα, με την χωρητικότητα ανάγκης να καθορίζεται μέχρι και 80 άτομα. Ωστόσο, σήμερα σε αυτή τη πτέρυγα κρατούνται περίπου 130 άτομα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Δύο χρόνια μετά, τελικά… σύμφωνοι με τους διαφωνούντες για το βραχιολάκι σε υπόδικους με απόφαση Δικαστηρίου

Αλλάζει η ανοιχτή Φυλακή

Σε μια προσπάθεια να δοθούν λύσεις, στα σκαριά βρίσκεται η μετατροπή της Ανοιχτής Φυλακής σε κλειστή, η οποία ήταν ένα στάδιο πριν την επανένταξη και η οποία εφαρμόζεται στη βάσει των ευρωπαϊκών κανονισμών. Με απλά λόγια, σε αυτή εντάσσονται οι κρατούμενοι που έχουν εκτίσει ένα μέρος της ποινής τους και πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια, ενώ έχουν το δικαίωμα να βγαίνουν με άδεια μια φορά κάθε δύο μήνες. Το επόμενο στάδιο της Ανοιχτής Φυλακής, είναι το Κέντρο Εξωϊδρυματικής Απασχόλησης και Αποκατάστασης Κρατουμένων (ΚΕΑΑΚ), όπου οι κρατούμενοι μεταβαίνουν στην εργασία τους και επιστρέφουν στην Φυλακή, ωστόσο δεν έχουν καμία επαφή με την κλειστή φυλακή. Η Ανοιχτή Φυλακή, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, φιλοξενεί περίπου 102 κρατούμενους (σ.σ ένας κάθε κελί με βάση την χωρητικότητα τους που ορίζεται από την CPT), ενώ το ΚΕΑΑΚ 17.

Ωστόσο, αυτό που βρίσκεται σε τροχιά υλοποίησης, είναι όπως η Ανοιχτή Φυλακή μετατραπεί σε κλειστή, κάτι που έχει δημιουργήσει ανησυχίες στους κρατούμενους, αφού ενδεχομένως να μειωθεί ο αριθμός των κρατουμένων που μπορούν να ενταχθούν στην Ανοιχτή Φυλακή. Και αυτό διότι, ο αριθμός των κρατουμένων που δέχεται η Ανοιχτή Φυλακή, δεν συνάδει με τον αριθμό που μπορεί να φιλοξενήσει το ΚΕΑΑΚ.

Από την άλλη, δυσφορία εκφράζεται και από πλευράς δεσμοφυλάκων, αφού η μετατροπή αυτή, συνεπάγεται με περισσότερες ανάγκες σε ότι αφορά την φύλαξη των κρατουμένων, καθώς και γενικότερες αλλαγές στο «καθεστώς», ώστε να είναι το ίδιο με τους κρατούμενους της κλειστής φυλακής, την ώρα που υπάρχει σοβαρό πρόβλημα και υποστελέχωσης.

Είναι για αυτό το λόγο, που οι Συντεχνίες ΠΑΣΥΔΥ και Ισότητα, ζήτησαν και είχαν συνάντηση με την υπουργό Δικαιοσύνης, ενώπιον της οποίας τέθηκαν διάφορα ζητήματα και αιτήματα, με την Ισότητα μάλιστα να προαναγγέλλει μέτρα, σε περίπτωση που δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματα τους, τα οποία μεταξύ άλλων αφορούν την υποστελέχωση και τα επιδόματα τους.

Συνθήκες άλλης εποχής

Την ίδια ώρα, αυξάνονται οι καταγγελίες σε ότι αφορά τις συνθήκες των κρατουμένων, όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί σήμερα στις Φυλακές, κάποιες από τις οποίες εγείρουν σοβαρά ζητήματα, τα οποία θα πρέπει να λάβει υπόψη η υπουργός Δικαιοσύνης.

Όπως έχει καταγγελθεί και είναι πλέον γνωστό, κρατούμενοι αναγκάζονται να κοιμούνται ανά τέσσερις σε κελιά των δύο ατόμων, κάτι που άπτεται των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ σε αυτά έρχονται να προστεθούν και οι συνθήκες διαβιώσεις των κρατουμένων, οι οποίες παραπέμπουν την Φυλακή σε εποχές προ δεκαετίας.

Δεδομένης της έλλειψης τουαλετών στα κελία, οι κρατούμενοι ουρούν κατά τη διάρκεια της νύχτας (σ.σ μετά τις 9 που κλείνονται στα κελιά τους), σε μπουκάλες, ενώ για να μεταφερθούν στην τουαλέτα θα πρέπει να χτυπήσουν το κουδούνι, ώστε να τους ανοίξει ο δεσμοφύλακας. Μάλιστα, όπως δήλωσε ο πρόεδρος της ΠΑΣΥΔΥ, κατά τη διάρκεια της νύχτας, καταγράφονται περίπου 300 ειδοποιήσεις.

Εισήγηση για εναλλακτικά μέτρα

Από την πλευρά του, ο δικηγόρος του Συνδέσμου Φυλακισμένων, Αλέξανδρος Κληρίδης, σε ότι αφορά το θέμα του υπερπληθυσμού, ανέφερε πως αναμφίβολα, νέα κτήρια και αλλαγές χρήσης υφιστάμενων κτηρίων, θα δώσουν προσωρινή ανακούφιση στο πρόβλημα, όμως δεν παρέχουν λύση σε αυτό.

Όπως εξήγησε, «παρόμοιος ήταν ο προβληματισμός και στις ΗΠΑ αφού τα ίδια προβλήματα υπάρχουν και σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Πρόβλημα, στο οποίο δόθηκε απάντηση με την ψήφιση του First Step Act, το οποίο έχει ως σκοπό να επιβραβεύει κρατουμένους με ημέρες χάρης στην βάσει της ποινής που έχουν καταδικαστεί, τις συνθήκες της περίπτωσης όπως επίσης και την εργατικότητα τους κατά την έκτιση της ποινής αλλά και τα προγράμματα εκπαίδευσης που θα ολοκλήρωσει ο κάθε κρατούμενος με επιτυχία. Με την πιο πάνω αλλαγή, περιπτώσεις όπως κρατούμενοι που καταδικάζονται σε ποινή φυλάκισης για πρώτη φορά και για συγκεκριμένα αδικήματα μπορούν να επωφεληθούν του προγράμματος αυτού για να αφαιρέσουν μέχρι και 15 μέρες τον μήνα από την ποινή τους αφού αποδείξουν στις φυλακές ότι το αξίζουν με τη συμπεριφορά τους, την εργατικότητα τους, την εκπαίδευση και μόρφωση τους».

Σημειώνεται, πως επί προηγούμενου Γενικού Εισαγγελέα, Κώστα Κληρίδη, καθιερώθηκαν σωφρονιστικές πρακτικές σε συνεργασία με τον Ιωνά Νικολάου και την Άννα Αριστοτέλους, δίνοντας κίνητρα στους κρατούμενους, κάτι που είχε θετικό αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, υπήρχε κρατούμενος που εξέτισε πάνω από το μισό της ποινής του, καταφέρνοντας μάλιστα να ολοκληρώσει με επιτυχία μέχρι και μεταπτυχιακό, με τη Διεύθυνση να προτείνει την αναστολή ποινής του και τον Εισαγγελέα να εγκρίνει, δίνοντας έτσι κίνητρο και σε άλλους κρατούμενους να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο.

Ο Αλέξανδρος Κληρίδης, ανέφερε πως με βάση τη νομοθεσία της Κύπρου, «δεν υπάρχει ρύθμιση όπως στον νέο κανονισμό των ΗΠΑ που να μπορεί ένας κρατούμενος να δουλέψει ή να εκπαιδευτεί ή κάποια άλλη παράμετρος που να του επιτρέπει να επηρεάσει με θετικό τρόπο την πιο σύντομη αποφυλάκιση του και την ίδια ώρα να έχει ένα κίνητρο να μορφωθεί ή να εκπαιδευτεί ή να εργαστεί με περισσότερη προσήλωση και αφοσίωση. Ειδικά οι περιπτώσεις κατάδικων που για πρώτη φορά βρίσκονται στη Φυλακή, δηλαδή που δεν έχουν προηγούμενες καταδίκες, δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα γιατί να μην μπορεί κάποιος να επωφεληθεί τέτοιου προγράμματος που θα του επιτρέψει να δείξει προς την διεύθυνση των Κεντρικών Φυλάκων ότι αξίζει να αφεθεί ελεύθερος το συντομότερο δυνατό όπως επίσης και της ευρύτερης κοινωνίας ότι αξιοποίησε τον χρόνο κράτησης τους στις Κεντρικές Φυλακές εντατικά για την αναμόρφωση του ίδιου και τον σωφρονισμό του».

Παράλληλα, ο κ. Κληρίδης τονίζει, πως ακόμα πιο έντονη η ανάγκη για την εφαρμογή αυτής της εισήγησης, αποτελεί το γεγονός πως υπάρχουν περιπτώσεις εντός της κλειστής Φυλακής, που για διάφορους λόγους πολιτικής, φαίνεται να τους αποστερείται το δικαίωμα να μετάβουν στην Ανοικτή Φυλακή, να μην εντάσσονται στο πρόγραμμα Εξωιδρυματικής Απασχόλησης και να μην λαμβάνουν ούτε Προεδρική ή άλλη χάρη.

«Συνεπώς προς απάντηση του φαινομένου του υπερπληθυσμού που υπάρχει στις Κεντρικές Φυλακές, θα πρέπει 1) να αυξηθούν οι μέρες που δικαιούνται όλοι οι κρατούμενοι στις περιπτώσεις που αναφέρονται στους Πίνακες του Νόμου στη βάσει του άρθρου 12 (1 και 2), και 2) να τροποποιηθεί ο νόμος με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνει σε κάποιο κρατούμενο το δικαίωμα να εργαστεί, εκπαιδευτεί, μορφωθεί με στόχο να μπορεί να διεκδικήσει την αφαίρεση περισσοτέρων ημέρων από την ποινή του».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Αστυνομοκρατούμενες Φυλακές ή Σωφρονιστικό ίδρυμα; Το μπαλάκι σε Προκοπίου