«Το ΓεΣΥ εφαρμόστηκε χωρίς να προβλεφθεί ο έλεγχος της ιατρικής πράξης»

Έχει συνδέσει το όνομά του με την ιατρική στην Κύπρο. Με τις πρακτικές του έχει αλλάξει αρκετά, στον τομέα της υγείας, φέροντας νέα δεδομένα στην Κύπρο, που προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της, μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Ήταν ένας από τους πρωτεργάτες τους ΓεΣΥ και μέχρι σήμερα, αν και πλέον έχει αφυπηρετήσει, συνεχίζει τους αγώνες για να διασφαλίσει ότι το Σχέδιο Υγείας θα συνεχίσει να εφαρμόζεται σωστά.

Πρόκειται για τον γνωστό καρδιολόγο, δ. Λάκη Αναστασιάδη, ο οποίος άφησε τη δική του ιστορία στον τομέα της υγείας και στην πορεία της ιατρικής. Για 55 χρόνια πρόσφερε στους ασθενείς και ήταν αφοσιωμένος στον όρκο του Ιπποκράτη και συνεχίζει να είναι μέχρι και σήμερα, παρόλο που έχει πλέον αφυπηρετήσει από την ενεργό ιατρική.

Ο γιατρός που σπούδασε στο Ισραήλ και την Αμερική, που άλλαξε αρκετά την εικόνα της ιατρικής στην Κύπρο μιλά στον REPORTER και θυμάται τις προκλήσεις που κλήθηκε να αντιμετωπίσει στην πολύχρονη πορεία του, το λόγο που αποφάσισε να επιστρέψει στην Κύπρο, αναφέρεται στα κακώς έχοντα αυτή τη στιγμή, όσον αφορά στο ΓεΣΥ, ενώ απαντά αν υπήρξαν λάθη στη διαχείριση της πανδημίας, από πλευράς Κυβέρνησης.

-Μετά από 55 χρόνια προσφοράς στον τομέα της υγείας, αποφασίσατε να συνταξιοδοτηθείτε. Μπορείτε να μας περιγράψετε, εν συντομία, αυτά τα 55 χρόνια;

Είναι ένα ταξίδι δύσκολο. Δεν μπορεί να συγκριθεί με οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα η ιατρική, θέλει αφοσίωση, πίστη στο καθήκον, αγάπη προς τον ασθενή. Είναι ένα ταξίδι προς την Ιθάκη και εγώ μπορώ να πω ότι έφτασα στην Ιθάκη μου. Έζησα και έμαθα πολλά και απόλαυσα αυτό το ταξίδι. Είχα σπουδάσει στο Ισραήλ, αμέσως μετά την Ανεξαρτησία, το 1960. Το Ισραήλ προσφέρθηκε, μαζί με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τα Ηνωμένα Έθνη, να πάρει φοιτητές ιατρικής από αναπτυσσόμενες τότε χώρες, με υποτροφία και να τρέχει πρόγραμμα όπως εκείνο της ιατρικής του σχολής, στα αγγλικά, για ξένους φοιτητές. Ήμουν ένας από αυτούς που πήρε υποτροφία.

Όταν πήγα στο Ισραήλ, έζησα τη μεγάλη εμπειρία του πολέμου των έξι ημερών το 1967 και ήμουν στο κέντρο των μαχών και έζησα την πολεμική ιατρική. Ήταν ένα ολόκληρο κεφάλαιο, που δεν συναντά ο κάθε φοιτητής ιατρικής και ο κάθε γιατρός. Μετά πήγα στην Αμερική, όπου ειδικεύτηκα στην παθολογία και την καρδιολογία, στο Σικάγο και το Χιούστον του Τέξας. Ήταν και αυτό μία εμπειρία, επειδή μπορεί να ήμουν φοιτητής, αλλά εργαζόμουν. Εκεί έζησα εμπειρίες όπως οι μεγάλες διαδηλώσεις για την κατάσταση στο Βιετνάμ και ο κόσμος ήταν ανάστατος.

-Πού σας βρήκε η εισβολή;

Όταν έγινε η εισβολή, ήμουν στην Αμερική. Είμαι Κερυνιώτης και η οικογένειά μου αναγκάστηκε να εκτοπιστεί. Μετά την εισβολή, το 1975-1976 αποφάσισα να έρθω να δω τι γίνεται στην Κύπρο, με την προοπτική να επιστρέψω στην Αμερική. Όταν είδα την κατάσταση που επικρατούσε στην Κύπρο, αποφάσισα να μείνω. Διορίστηκα για μερικούς μήνες στο Νοσοκομείο Λευκωσίας και απογοητεύτηκα από την κατάσταση που επικρατούσε.

-Ποιες ήταν οι πιο δύσκολες προκλήσεις που περάσατε, αυτά τα 55 χρόνια;

Η μεγάλη πρόκληση για μένα ήταν να αποφασίσω να εργαστώ στην Κύπρο. Ερχόμενος από επιστημονικά κέντρα ψηλού επιπέδου, βρήκα στην Κύπρο μηδαμινά επίπεδα και ήταν δύσκολο να προσαρμοστώ σε αυτή την πραγματικότητα. Είχα εκπαιδευτεί στην καρδιολογία και είχα εργαστεί στην έρευνα. Πώς από τους καθετηριασμούς της καρδίας και τα αγγειογραφήματα, μπορούσα να έρθω σε μία κατάσταση που δεν υπήρχαν τα βασικά;

Ένα χαρακτηριστικό περιστατικό που συνέβη ήταν όταν ένα βράδυ ήμουν καθήκον στο παλιό νοσοκομείο Λευκωσίας και ήρθε στις 2:00 το πρωί ένας ασθενής με έμφραγμα. Ζήτησα αμέσως να γίνει καρδιογράφημα και μου είπαν οι νοσηλευτές ότι ο καρδιογράφος ήταν κλεισμένος στο γραφείο του Διευθυντή του Παθολογικού Τμήματος. Έμεινα έκπληκτος και τους είπα να τρέξουν να το φέρουν. Μου απάντησαν ότι το κλειδί το έχει ο γιατρός. Τους είπα να καλέσουν το γιατρό, αλλά κανένας δεν τολμούσε να τον πάρει τηλέφωνο, να τον ξυπνήσει. Τον πήρα στο τηλέφωνο, του εξήγησα και ήρθε για να ανοίξουμε και να πάρουμε τον καρδιογράφο. Αυτή ήταν η κατάσταση το 1975-1976 στην Κύπρο.

Για μένα ήταν δύσκολη περίοδος να προσαρμοστώ σε αυτή την κατάσταση και αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι καινούργιο στην Κύπρο, με δύο συναδέλφους, τον Αντωνόπουλο και τον Πέτσα και φτιάξαμε το Διαγνωστικό Καρδιολογικό Κέντρο, που μας έδωσε τη μεγαλύτερη ικανοποίηση και ώθηση για να εργαστούμε εδώ. Αναβαθμίσαμε την καρδιολογία. Υπήρχε η διάθεση να δουλέψεις, να ερευνήσεις, να καταξιωθείς στον κλάδο σου.

Το επόμενο μεγάλο σοκ ήταν η πανδημία. Κάτι πρωτόγνωρο για όλους, που βιώσαμε, μάθαμε πολλά. Ταλαιπωρήθηκε ο κόσμος, οι γιατροί. Δεν προλάβαμε να συνέλθουμε από την πανδημία και ήρθε η εφαρμογή του ΓεΣΥ.

-Όσον αφορά στο ΓεΣΥ, θεωρείτε ότι εφαρμόζεται σωστά, αν αναλογιστούμε ότι κατά καιρούς βλέπουμε διάφορες περιπτώσεις για καταχρήσεις;

Το ΓεΣΥ εφαρμόστηκε χωρίς να προβλεφθεί ο έλεγχος της ιατρικής πράξης και έχουμε σήμερα τα παρατράγουδα που ακούμε κάθε μέρα. Ούτε οικονομικά, ούτε πρακτικά μπορεί να επιβιώσει το ΓεΣΥ, χωρίς να ελέγχεται η δουλειά του γιατρού. Ο γιατρός είναι εκείνος που θα γράψει τα φάρμακα και αν δεν είναι καλά ενημερωμένος, θα γράψει λάθος συνταγή, λάθος αναλύσεις, θα κάνει ατασθαλίες.

Θα ρωτήσει κάποιος “είναι πρακτικό να γίνεται αυτό, να ελέγχεται ο κάθε γιατρός;”. Βεβαίως. Γίνεται σε όλες τις χώρες εκτός από την Κύπρο. Επομένως, δεν είμαστε εμείς που θα ανακαλύψουμε τον τροχό. Ας ρωτήσουμε δίπλα το Ισραήλ, που έχει Σχέδιο Υγείας από την ίδρυσή του, ας ρωτήσουμε την Αγγλία. Έχουν έλεγχο της ιατρικής πράξης. Όσο δεν το κάνουμε, θα παραπαίουμε σε όλα. Η ΟΣΑΚ επιμένει σε αυτό, όμως λένε ότι ένα από τα εμπόδια στο δρόμο τους είναι ο ΠΙΣ. Σε άλλες χώρες πρωτοστατούν οι σύνδεσμοι των γιατρών στην εφαρμογή του ελέγχου, ενώ στην Κύπρο συμβαίνει το αντίθετο και θα καταλήξουμε να είμαστε εναντίον των θεσμών, εναντίον της κοινωνίας, αντί να είμαστε οι πρωτοπόροι σε αυτό.

Είναι μία επανάσταση, έχει αλλάξει ριζικά την πρακτική εφαρμογής της ιατρικής στην Κύπρο. Τα πράγματα δεν είναι όπως ήταν παλιά, που ο γιατρός ήξερε τους ασθενείς του, μεριμνούσε για τον ασθενή του, να τρέξει να τον δει, να πάει σπίτι του, να τον δει. Αυτές ήταν οι σχέσεις μας στον ιδιωτικό τομέα με τον ασθενή. Τώρα με το σύστημα, καθιερώθηκε ένας προσωπικός ιατρός, που είναι ένας τροχονόμος και τίποτε άλλο. Παραπέμπει από εδώ και από εκεί, χωρίς να ασκεί ο ίδιος την πραγματική ιατρική, δηλαδή να εξετάσει τον άρρωστο, να τον δει, να σπαταλήσει χρόνο μαζί του.

Η κλασσική ιατρική έχει εξανεμισθεί στην Κύπρο, επειδή έγινε το λάθος, να δίνεται στον προσωπικό γιατρό η ευχέρεια να γράφει στο όνομά του ένα αριθμό ασθενών και η καταβολή ενός μισθού, ανάλογο με τον αριθμό των ασθενών που έχει γραμμένους. Δεν έχει το κίνητρο να ασχοληθεί με τον άρρωστο ο προσωπικός γιατρός, να του πει “έλα να σε εξετάσω”. Δεν είναι σωστό η ιατρική να γίνεται από το τηλέφωνο και ο ασθενής δεν ξέρει να το απαιτήσει.

-Θεωρείτε ότι υπάρχουν κενά στη νομοθεσία, που αν διορθωθούν θα αποτρέψουν καταχρήσεις;

Δεν είναι θέμα νομοθεσίας. Ο έλεγχος της ιατρικής πράξης υπάρχει στο Σχέδιο Υγείας. Υποχρεούται το ΓεΣΥ να έχει επιτροπή για να ελέγχει την ιατρική πράξη. Αυτό δεν έγινε, επειδή όπως ακούσαμε ότι σκόνταψε στο ποιοι θα απαρτίζουν αυτή την Επιτροπή. Ο ιατρικός σύλλογος κωλυσιεργεί στη δημιουργία αυτού του σώματος, που θα ελέγχει το γιατρό και όσο δεν γίνεται, θα συνεχίσουν να παρατηρούνται αυτά τα προβλήματα. Προστίθενται και λάθη και η κατάσταση γίνεται χειρότερη. Για να ελέγξει τα λάθη, ο ΟΑΥ έρχεται και λέει ότι δεν δικαιούται ο καρδιολόγος να κάνει παραπάνω από 15 τεστ κοπώσεως τον μήνα. Αντί να έρθει να με ελέγξει, αν κάνω περιττά τεστ, μου επιβάλλει αριθμό. Αυτό δεν είναι λογικό. Πρέπει να πάνε στη ρίζα και έχουν κάθε δικαίωμα να ελέγχουν το γιατρό, για τις γνώσεις του, για τα συνέδρια που παρακολουθεί. Πρέπει να γίνονται και εξετάσεις. Στην Αμερική, η κάθε ειδικότητα έχει ημερομηνία λήξης. Για παράδειγμα, η καρδιολογία είναι μέχρι 10 χρόνια στην Αμερική και μετά πρέπει ο γιατρός να εξεταστεί ξανά, για να αποδείξει ότι είναι ενήμερος με την ειδικότητά του, για να πάρει άδεια να εφαρμόζει την ιατρική. Στην Κύπρο, από τον καιρό που τελειώνουν το πανεπιστήμιο οι γιατροί, κανένας δεν τους ελέγχει.

- Κεφάλαιο πανδημία του κορωνοϊού. Η συνύπαρξη του ΓεΣΥ με την πανδημία θεωρείτε προκάλεσε προβλήματα;

Στην πανδημία, βοήθησε η εφαρμογή του ΓεΣΥ, επειδή τα κυβερνητικά νοσοκομεία, που εντάχθηκαν στο ΓεΣΥ, σήκωσαν το βάρος της πανδημίας. Αν το βάρος έπεφτε στα ιδιωτικά, δεν θα μπορούσαν να ανταπεξέλθουν. Τα κρατικά νοσοκομεία άνοιξαν τις πόρτες τους, δημιούργησαν θαλάμους, ήρθαν γιατροί από όλες τις ειδικότητες και το ΓεΣΥ έσωσε την κατάσταση. Αυτό είναι από τα παράξενα, που αφορούν στο ΓεΣΥ. Από τη μία ταλαιπωρείται καθημερινά ο ασθενής, ενώ στην πανδημία βοήθησε τα μέγιστα. Θα ήταν δύσκολο πώς θα ανταποκρινόμασταν στην πανδημία, χωρίς το ΓεΣΥ.

-Το σύστημα υγείας είχε πιεστεί αρκετά. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία;

Το βάρος το τράβηξαν οι ειδικοί γιατροί και οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, εκεί που ήταν οι δύσκολοι ασθενείς. Εμείς καταφέραμε και ανταποκριθήκαμε και ήταν ένας κοινός αγώνας, επειδή ιδιώτες ειδικοί ιατροί, ήρθαν στα δημόσια νοσηλευτήρια και συνέδραμαν.

-Κρίνοντας εκ των υστέρων, θεωρείτε ότι έγιναν λάθη στη διαχείριση της κατάστασης;

Φυσικά και έγιναν λάθη, αλλά δεν μπορεί κανείς να κατακρίνει κάποιο. Ο κόσμος δεν ήξερε στην αρχή τι συμβαίνει, ούτε οι γιατροί είχαν την εξοικείωση. Είχαμε αρκετές δυσκολίες, αλλά σιγά-σιγά οι πολίτες έμαθαν να βάζουν τις μάσκες τους.

-Όσον αφορά στην κατάσταση που επικρατεί στα νοσηλευτήρια, πώς τη σχολιάζετε; Η ίδια η υπουργός Υγείας, σε πρόσφατη επίσκεψή της στα ΤΑΕΠ του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, έκανε λόγο για τριτοκοσμικές καταστάσεις.

Τα προβλήματα των νοσηλευτηρίων στην Κύπρο έχουν αρκετό βάθος. Ακούμε συνεχώς τις διαμαρτυρίες των γιατρών, των νοσηλευτών για έλλειψη προσωπικού. Το κακό εστιάζεται στην ανίκανη διοίκηση των νοσοκομείων μας. Από παλιά, τα νοσοκομεία διευθύνονταν από γιατρούς, που ήταν κυβερνητικοί και έφτασαν σε ένα στάδιο για να γίνουν διευθυντές, χωρίς να έχουν την εμπειρία και τη γνώση στη διοίκηση. Δεν ζητούσαν από τους γιατρούς να έχουν δίπλωμα διοίκησης νοσοκομείου και ανειδίκευτοι ιατροί, ανέλαβαν τη διοίκηση. Το ΓεΣΥ παρέλαβε τέτοια νοσοκομεία. Ήταν χαώδες η κατάσταση στη διοίκηση και αντί να το διορθώσει αμέσως, βλέπουμε να παραπαίει. Δεν μπορώ να διανοηθώ ένας έμπειρος διευθυντής ενός μεγάλου νοσοκομείου, να μην μπορεί να λύσει το πρόβλημα των Πρώτων Βοηθειών. Τι σημαίνει δεν έχει προσωπικό; Πώς μπορεί να περιμένει ο ασθενής 10-12 ώρες για να εξεταστεί; Δεν μπορεί ένας διευθυντής να ανέχεται αυτή την κατάσταση.

-«Κυπρίων Ιατρών Έργα: Η Ιατρική στην Κύπρο 1950-2015». Ένα βιβλίο με εμπειρίες και ιστορία από το 1950. Ποια ήταν η αφορμή για να γράψετε αυτό το βιβλίο;

Όταν εκπαιδεύεσαι, δεν μαθαίνεις να είσαι απλά γιατρός. Εκπαιδεύεσαι και στην έρευνα. Επομένως, η έρευνα στην σταδιοδρομία μου, ήταν σημαντική. Εκτός από τις ερευνητικές εργασίες που έχω κάνει, με απασχολούσε και η έρευνα στην ιστορία της ιατρικής, κάτι που δεν υπήρχε στην Κύπρο. Θυμούμαι ότι είχε εκδοθεί, από τον πολιτιστικό όμιλο της Λαϊκής Τράπεζας, η ιατρική στην Κύπρο από την αρχαιότητα μέχρι την Αγγλοκρατία και μετά δεν υπήρχε τίποτε. Σε κάποια στιγμή, ήρθε ο καθηγητής ιστορίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Πέτρος Παπαπολυβίου και ο δημοσιογράφος-ερευνητής, Χρύσανθος Χρυσάνθου και ανέθεσαν στο γιατρό, Ανδρέα Δημητριάδη και σε μένα να γράψουμε σταθμούς της ιστορίας της ιατρικής στην Κύπρο, για τους τόμους της ιστορίας της Κύπρου. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, πιεστήκαμε να γράψουμε συγκεκριμένους σταθμούς της εξέλιξης της ιατρικής. Όταν πέτυχε αυτό και είδαμε ότι αφήσαμε κάποια δουλειά, σκέφτηκα να το προεκτείνω και να γράψω για όλη την ιατρική. Μου πήρε πέντε χρόνια να το γράψω και νομίζω έγινε καλή δουλειά. Τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, το αναγνώρισε η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και έβαλε τη βάση για μελλοντική έρευνα, για την ιστορία της ιατρικής στην Κύπρο.