Ίδιοι αδιόρθωτοι θεσμοί...

Μόνο την τελευταία εβδομάδα, δύο εντελώς άσχετα μεταξύ τους γεγονότα, κατέδειξαν για άλλη μια φορά την απροθυμία και την δυσκινησία που παρουσιάζει η πολιτεία και οι θεσμοί της για να λειτουργήσουν με πλήρη διαφάνεια, να κατευνάσουν τις φωνές που ακούγονται περί διαφθοράς, διαπλοκής, εξυπηρέτησης συγκεκριμένων συμφερόντων.

Το πρώτο είναι η συζήτηση που ξεκίνησε για το αν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Χριστοδουλίδης, παρανομούσε, όταν έδινε στη δημοσιότητα έναν σκέτο excel όπου κατέγραφε τα έσοδα και τα έξοδα της προεκλογικής του καμπάνιας. Ένα excel που χωρίς να δίνει πολλές λεπτομέρειες, αναγραφόταν το συνολικό ποσό που έλαβε από φυσικά πρόσωπα και το συνολικό ποσό που έλαβε από νομικά πρόσωπα, χωρίς όπως υποχρεώνεται από τον Νόμο να τα κατονομάζει.

Το δεύτερο έχει να κάνει με τις δηλώσεις Πόθεν Έσχες που έδωσαν αυτές τις ημέρες στη δημοσιότητα τα νέα μέλη της Κυβέρνησης. Δηλώσεις που αναγράφουν διάφορες πληροφορίες, άχρηστες για τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών, οι οποίες όμως χρησιμοποιήθηκαν για να ικανοποιήσουν το αίσθημα της περιέργειας και μετεξελίχθηκαν στο hot κουτσομπολιό των ημερών, για το αν ο ένας είναι σε διάσταση με τη σύζυγό του, αν ο άλλος έχει Porsche κι αν ένας τρίτος είναι τσιφλικάς ή «οὐκ έχει πού την κεφαλην κλίνη».

Αναμφίβολα, ούτε για το ένα, ούτε για το άλλο μπορεί να ασκηθεί μονόπλευρη και μηδενιστική κριτική στη νέα Κυβέρνηση. Και για τα δύο οι ευθύνες για την αδιαφάνεια και τον εκφυλισμό θεσμών και διαδικασιών, είναι διαχρονικές και παρά τις εξαγγελίες για αλλαγές που θα επαναφέρουν το χαμένο κύρος των θεσμών, ο τρόπος επικοινωνιακής διαχείρισης τους αλλά και ο χειρισμός επί της ουσίας, παίρνουν απροβίβαστο βαθμό.

Ξεκινώντας από το θέμα των καταστάσεων εσόδων-εξόδων των υποψηφίων για τις Προεδρικές Εκλογές, το πρώτο που θα πρέπει να σημειωθεί, είναι πως όχι μόνο ο Νίκος Χριστοδουλίδης, αλλά και οι άλλοι δύο βασικοί υποψήφιοι, ο Αβέρωφ Νεοφύτου και ο Ανδρέας Μαυρογιάννης, δεν εφάρμοσαν τα όσα προβλέπονται από τον Νόμο. Αξίζει να σημειωθεί πως με μια πρώτη έρευνα στο διαδίκτυο, προκύπτει ότι ο μόνος που εφάρμοσε πλήρως τα όσα προβλέπονται από τη Νομοθεσία, ήταν ο ανεξάρτητος υποψήφιος, Γιώργος Κολοκαδίδης.

Συγκεκριμένα, ο Νόμος προβλέπει πως οι υποψήφιοι είναι υποχρεωμένοι να ετοιμάσουν αναλυτικές καταστάσεις με όλα τα έσοδα και τα έξοδα που είχαν στην προεκλογική περίοδο. Καταστάσεις με ημερομηνίες, αποδείξεις και ονόματα, όλων όσων εισέφεραν έστω και ένα ευρώ μέχρι αυτούς που εισέφεραν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ την περίοδο έξι μηνών από την ημέρα των εκλογών και ταυτόχρονα αποδείξεις και τιμολόγια για κάθε σεντ που σπαταλήθηκε για την ίδια περίοδο. Ο Νόμος προβλέπει πως οι εν λόγω καταστάσεις κατατίθενται στον Έφορο Εκλογών, ο οποίος είναι αρμόδιος να τις μελετήσει και να καταλήξει εάν κάποιος εκ των υποψηφίων παρανόμησε. Στον ίδιο Νόμο τονίζεται ότι τις εκθέσεις αυτές, οι υποψήφιοι είναι υποχρεωμένοι να τις δημοσιοποιήσουν, είτε σε δύο εφημερίδες, είτε στην ιστοσελίδα της καμπάνιας τους.

Συνεπώς αβίαστα προκύπτει το συμπέρασμα, ότι ειδικά εκ των τριών βασικών υποψηφίων, δεν ακολούθησε κατά γράμμα τον Νόμο για να δημοσιοποιήσει τις εκθέσεις εσόδων-εξόδων που κατέθεσε στον Έφορο Εκλογών.

Το δυσάρεστο, λοιπόν, είναι πως όσοι προεκλογικά τάσσονταν υπέρ της διαφάνειας και της λογοδοσίας, στο πρώτο τεστ που είχαν να περάσουν, έμειναν ιδία τάξη, αφού ακόμα και στα απλά, για λόγους που δεν είναι της παρούσης να αναζητηθούν, παρέλειψαν να εφαρμόσουν τον Νόμο. Θα πει κάποιος μα και στο παρελθόν οι υποψήφιοι αυτό έπρατταν, ωστόσο δεν μπορεί να σταθεί ως επιχείρημα, από τη στιγμή που οι ίδιοι παρουσιάζονταν ως εγγυητές της ανανέωσης και του αέρα αλλαγής, μακριά από παρασκήνια και διαφθορά.

Το ακόμα πιο δυσάρεστο είναι το γεγονός πως ο Νίκος Χριστοδουλίδης προεκλογικά, είχε δεσμευθεί, την ώρα που οι άλλοι δύο βασικοί συνυποψήφιοι του έδιναν στοιχεία για τις εισφορές που δέχθηκαν, στη δημοσιότητα, ότι μετεκλογικά θα έπραττε ότι ακριβώς προβλέπεται από τη Νομοθεσία. Δεν το έπραξε και η πραγματικότητα έμεινε εκτεθειμένος μετά από τα όσα λέχθηκαν την περασμένη Τετάρτη στην επιτροπή Θεσμών. Υπό το βάρος των λανθασμένων επιλογών, έδωσε τα ονόματα των χορηγών του στη δημοσιότητα το απόγευμα της Πέμπτης. Αυτό επικοινωνιακά τουλάχιστον, ήταν ένα σημαντικό αυτογκόλ που έχει καταγραφεί και ως μια από τις πρώτες αναιρέσεις, όσων λέχθηκαν προεκλογικά από τον Πρόεδρο.

Πηγαίνοντας τώρα στο θέμα του Πόθεν Έσχες, η όποια ανάλυση θα πρέπει να γίνει σε δύο επίπεδα: Ένα το ουσιαστικό, αν δηλαδή ο συγκεκριμένος θεσμός λειτουργεί όπως οι συγγραφείς του σχετικού Νόμου θα ήθελαν και το δεύτερο το επικοινωνιακό και ο τρόπος με τον οποίο οι δηλώσεις των μελών της Κυβέρνησης, τυγχάνουν σχολιασμού από την κοινωνία. Σε ότι αφορά το πρώτο, δεν θα πρέπει να υπάρχει καμία αμφιβολία, ότι το Πόθεν Έσχες, είναι ένας πλήρως αποτυχημένος θεσμός, που δεν εξυπηρετεί σε κανένα στάδιο της διαδικασίας, τον σκοπό ύπαρξης του.

Το Πόθεν Έσχες, θα έπρεπε να αποτελεί έναν βαθμό ελέγχου φαινομένων αθέμιτου πλουτισμού, αξιωματούχων που εκμεταλλεύτηκαν τις θέσεις που κατείχαν. Αξίζει να σημειωθεί πως την Κύπρο, ουδέποτε υπήρξε έλεγχος για οποιονδήποτε. Αλλά ακόμα και να υπήρχε, είναι τόσα πολλά τα παραθυράκια, είναι τόσα πολλά τα κενά, που όποιος έχει σκοπό να παρανομήσει, μπορεί με μια σειρά απλών κινήσεων, μεταβίβασης της περιουσίας του σε άλλα συγγενικά του πρόσωπα να το πράξει. Πέραν από όσους ενδεχομένως να διαθέτουν offshore εταιρείες εκτός Κύπρου που κανείς δεν μπορεί να εντοπίσει.

Αναμφίβολα οι αλλαγές που έχουν ήδη δρομολογηθεί και οι οποίες εκτός απροόπτου θα εφαρμοστούν για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια των επόμενων δηλώσεων των βουλευτών, είναι προς την ορθή κατεύθυνση. Ωστόσο είναι πολλά αυτά που θα πρέπει να γίνουν, αφενός για να είναι οι δηλώσεις ορθές, ακριβείς και συμπληρωμένες και αφετέρου για να εξυπηρετείται ο σκοπός του Νόμου.

Το άλλο κομμάτι, για το πώς οι πολίτες εισπράττουν τις πληροφορίες που περιλαμβάνονται σε αυτές, είναι κάτι που δεν είναι κυπριακό φαινόμενο. Ωστόσο στην Κύπρο, στο τέλος μένουν οι εντυπώσεις που δημιουργούνται και κρίνεται ο εκάστοτε αξιωματούχος από τον αριθμό των μετοχών του, τα χωράφια του και τα ενοίκια που εισπράττει. Είναι κάτι που έχει να κάνει ξεκάθαρα με την κυπριακή νοοτροπία και κουλτούρα.

Ωστόσο θα ήταν οξύμωρο αν οι εκάστοτε αξιωματούχοι, είχαν απαίτηση από τους ίδιους τους πολίτες να αλλάξουν κουλτούρα, όταν οι ίδιοι διαχρονικά δείχνουν αμετανόητοι και ανίκανοι και απρόθυμοι για να αλλάξουν τη δική τους.