Στο φως Ναός του Θεού Άρη από ανασκαφή στη Βορειοδυτική Γαλλία

Στο La Chapelle-des-Fougeretz, λίγα χιλιόμετρα από το Condate (Ρεν), το Εθνικό Ινστιτούτο Προληπτικών Αρχαιολογικών Ερευνών (Inrap) αποκάλυψε το 2022 τα λείψανα μιας μεγάλης γαλλο-ρωμαϊκής κατοίκησης που περιλαμβάνει ένα τεράστιο Ιερό, ένα θερμικό κτίριο, κατοικίες και μια νεκρόπολη της ύστερης αρχαιότητας. Τα χιλιάδες κεραμικά, γυάλινα και μεταλλικά αντικείμενα που συλλέγονται κατά τη διάρκεια της ανασκαφής καταγράφονται και επεξεργάζονται πριν εξεταστούν από ειδικούς, οι αναλύσεις των οποίων θα συγκεντρωθούν στην τελική έκθεση της έρευνας.

Κατά τη διάρκεια των οκτώ μηνών της ανασκαφής, το Ιερό αποτέλεσε αντικείμενο μιας πλήρους μελέτης που μας επέτρεψε να ανασυνθέσουμε την εξέλιξή του από τη δημιουργία του στις αρχές της ρωμαϊκής περιόδου έως την εγκατάλειψή του τον 4ο αιώνα μ.Χ..

Πολύ σύντομα ανακαλύφθηκε ένα αγαλματίδιο του θεού Άρη, γεγονός που υποδηλώνει ότι το Ιερό ήταν αφιερωμένο στη θεότητα του πολέμου. Η υπόθεση αυτή ενισχύθηκε κατά τη διάρκεια της ανασκαφής με την ανακάλυψη πολυάριθμων αντικειμένων οπλισμού (σπαθιά, αιχμές δοράτων κ.λπ.) που πιθανώς άφησαν πίσω τους σε ένδειξη αφοσίωσης οι στρατιώτες.

Η περιοχή γύρω από το Ιερό αποκάλυψε την παρουσία ενός κτιρίου ιαματικών λουτρών για δημόσια χρήση και ενός μικρού συγκροτήματος κατοικιών χτισμένων από χώμα και ξύλο, που άφησαν ελάχιστα ίχνη. Εκεί βρέθηκαν πολυάριθμα αντικείμενα της καθημερινής ζωής, συμπεριλαμβανομένων κεραμικών αγγείων.

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν επίσης μια μικρή και απροσδόκητη νεκρόπολη, αποτελούμενη από 40 τάφους. Αν και οι σκελετοί είχαν προ πολλού διαλυθεί από την οξύτητα του εδάφους, τα αντικείμενα που είχαν κατατεθεί μαζί με τους νεκρούς ήταν ακόμη παρόντα. Μεταξύ αυτών των ταφικών καταλοίπων υπήρχαν γυάλινα και κεραμικά αγγεία, αλλά και παπούτσια από τα οποία παρέμειναν μόνο οι καρφωτές σόλες. Ορισμένοι τάφοι ήταν πιο πλούσια προικισμένοι με ασημένια στολίδια (βραχιόλια, καρφίτσες και αγκράφες ζωνών), καθώς και γυάλινες χάντρες. Ο πλουσιότερος τάφος, πιθανότατα ανδρική ταφή, απέδωσε ένα στιλέτο και στοιχεία από ιπποσκευή. Αυτά περιλαμβάνουν ένα σιδερένιο μαστίγιο και πολυάριθμα χάλκινα απλικέ που πρέπει να διακοσμούσαν το χαλινάρι και τα χαλινάρια. Τα αντικείμενα αυτά καθιστούν δυνατή τη χρονολόγηση της νεκρόπολης στην ύστερη αρχαιότητα, μεταξύ του 4ου και 5ου αιώνα μ.Χ.

Στο τέλος της φάσης πεδίου, τα κινητά κατάλοιπα που βρέθηκαν από τους αρχαιολόγους καταγράφηκαν αρχικά και ταξινομήθηκαν κατά είδος υλικού. Στη συνέχεια εξατομικεύτηκαν και ταξινομήθηκαν ανάλογα με την κατάσταση διατήρησής τους και την αρχική προτεινόμενη ταυτοποίηση. Ο όγκος των αντικειμένων που απογράφηκαν με αυτόν τον τρόπο είναι σημαντικός: 35 κιβώτια με κεραμικά έπιπλα, επτά κιβώτια που περιείχαν μια επιλογή αρχιτεκτονικών στοιχείων από τερακότα και 755 αντικείμενα που απομονώθηκαν στο πεδίο (γυαλί, μέταλλο, κεραμικά). Μεταξύ αυτών, δώδεκα σιδερένια σπαθιά, τέσσερα φίδια, μερικές ινομυαλίδες και πολυάριθμα αντικείμενα οπλισμού. Τα αντικείμενα αυτά κατανέμονται λίγο-πολύ ισομερώς μεταξύ του ιερού, όπου βρέθηκαν ξίφη και στρατιωτικά έπιπλα, της νεκρόπολης, όπου βρέθηκαν αποθέματα που συνόδευαν τους νεκρούς (γυάλινα και κεραμικά αγγεία, είδη ένδυσης και στολίδια) και των άλλων χώρων του χώρου.

Τα πιο ευαίσθητα στοιχεία, και ιδίως εκείνα που είναι κατασκευασμένα από μέταλλο, φροντίστηκαν αμέσως, μόλις βγήκαν από το έδαφος, ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε επανάληψη της διάβρωσης. Το πρώτο βήμα συνίστατο στην προσεκτική αφαίρεση μέρους του χώματος από τα δείγματα, καθώς αυτό θα μπορούσε να φέρει υγρασία που θα ήταν επιζήμια για τη συντήρηση των αντικειμένων. Το στάδιο αυτό επέτρεψε επίσης να γίνουν οι πρώτες παρατηρήσεις, ιδίως όσον αφορά την εμφάνιση των σπασιμάτων.

Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν αρκετές επιχειρήσεις ακτίνων Χ, οι οποίες συμπληρώθηκαν από λήψεις με τη χρήση τρισδιάστατου σαρωτή (διαδικασία τομογραφίας). Αυτές οι τεχνικές απεικόνισης είναι πολύ χρήσιμες για τον προσδιορισμό της φύσης ορισμένων αντικειμένων ή ομάδων αντικειμένων, ιδίως εκείνων που είναι έντονα διαβρωμένα. Προτεραιότητα δόθηκε σε αντικείμενα από τον λατρευτικό χώρο -όπως τα ξίφη και τα στρατιωτικά έπιπλα που απορρίφθηκαν στην τάφρο του ιερού- και σε αντικείμενα από τη νεκρόπολη, με έμφαση σε εκείνα που προέρχονται από μεγάλους τάφους. Εκτός από τις άμεσες συνεισφορές που αφορούν την ταυτοποίηση των αντικειμένων ή τη λήψη μετρήσεων, η απεικόνιση παίζει καθοριστικό ρόλο στη διεξαγωγή των μελετών: αποκαλύπτοντας την υγειονομική κατάσταση των μετάλλων, καθοδηγεί τις αποφάσεις και εξοικονομεί χρόνο για τις εργασίες καθαρισμού, καθαρισμού και σταθεροποίησης που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση των επίπλων.

Μετά τα στάδια της απεικόνισης, κάθε αντικείμενο συσκευάζεται και ασφαλίζεται σε κατάλληλο δοχείο με ουδέτερο pH, με σκοπό τη μεταφορά του σε εργαστήριο συντήρησης-αποκατάστασης. Ενώ ο απλός καθαρισμός είναι επαρκής για ορισμένα αντικείμενα, τα σιδηρούχα υλικά πρέπει να βυθιστούν για αρκετούς μήνες σε αλκαλικά λουτρά που σταματούν τη διάβρωση, προτού απελευθερωθούν από τη “γάγγραινά” τους.

Η µελέτη των µεταλλικών επίπλων, η οποία δεν µπορεί να ολοκληρωθεί πριν από την επιστροφή των αντικειµένων για σταθεροποίηση, θα ξεκινήσει ωστόσο µε βάση τα έγγραφα εργασίας που θα παραχθούν στο πεδίο. Παράλληλα, οι ειδικοί θα μελετήσουν τα αντικείμενα που δεν απαιτούν ειδική επεξεργασία, όπως τα κεραμικά, τα οποία θα επιτρέψουν την ακριβή χρονολόγηση των διαφόρων φάσεων κατοίκησης του χώρου. Όλα τα σχέδια και τα δεδομένα πεδίου θα επανεπεξεργαστούν επίσης και όλες οι αναλύσεις θα συγκεντρωθούν σε μια τελική έκθεση της επιχείρησης, η οποία θα επικυρωθεί από τις κρατικές υπηρεσίες, τον τελικό θεματοφύλακα του συνόλου της επιστημονικής τεκμηρίωσης και των συλλογών που αποκαλύφθηκαν.

Πηγή: ΕΡΤ