Ένα αλλιώτικο debate για τα τετράμηνα-Τι πήγε λάθος και οι στόχοι (δεν) επιτεύχθηκαν

Στο Υπουργείο Παιδείας είναι στραμμένη η προσοχή, όσον αφορά στο σύστημα αξιολόγησης των μαθητών, αφού Βουλή, καθηγητές, γονείς και μαθητές περιμένουν την πρόταση της Αθηνάς Μιχαηλίδου, που θα αντικαταστήσει τις υφιστάμενες εξετάσεις τετραμήνων. Και ενώ όλοι περιμένουν την πολυπόθητη πρόταση, ο REPORTER παρουσιάζει ένα διαφορετικό debate ανάμεσα σε βουλευτές και καθηγητές, οι οποίοι παραθέτουν τις απόψεις τους, για το θεσμό των εξετάσεων, αλλά και πώς μπορεί αυτός να αντικατασταθεί.

Στις 15 Μαΐου θα ανεβάσουν αυλαία οι εξετάσεις τετραμήνων και θα είναι η τελευταία φορά που θα εφαρμοστούν με τη δομή που ξέρουμε μέχρι σήμερα, ενώ θα υπάρξουν και αλλαγές, όσον αφορά στη βαρύτητα του γραπτού αλλά και στην εξεταστέα ύλη, βάσει των κανονισμών που ψήφισε πριν το Πάσχα, η Ολομέλεια της Βουλής. Αυτή τη στιγμή, η μπάλα βρίσκεται στο γήπεδο της υπουργού Παιδείας, η οποία πρέπει να βιαστεί και να καταθέσει στη Βουλή την πρότασή της για το νέο σύστημα αξιολόγησης των μαθητών, δεδομένου ότι πρέπει να ψηφιστεί πριν την ολοκλήρωση των εργασιών της Βουλής για το καλοκαίρι, αφού οι καθηγητές μαθητές θα πρέπει να γνωρίζουν τι θα ισχύσει από τη νέα σχολική χρονιά, πριν να έρθει.

Με αφορμή τις αλλαγές που επίκεινται, ο REPORTER επικοινώνησε με τον πρόεδρο της Επιτροπής Παιδείας, Παύλο Μυλωνά, που είχε δηλώσει ότι είναι έτοιμος να καταθέσει πρόταση για κατάργηση των εξετάσεων τετραμήνων, τον βουλευτή του ΑΚΕΛ, Χρίστο Χριστοφίδη, που μαζί με τους Ανδρέα Καυκαλιά και Χρίστο Χριστόφια είχαν καταθέσει τροπολογία, τον βουλευτή της ΔΗΠΑ, Αλέκο Τρυφωνίδη, που επίσης είχε καταθέσει τροπολογία, αλλά και το γενικό γραμματέα της ΟΕΛΜΕΚ, Κώστα Χατζησάββα, ώστε να καταγράψει τις απόψεις τους σε βασικά θέματα, που αφορούν στο θεσμό των εξετάσεων τετραμήνων και να τις αντιπαραβάλει σε ένα διαφορετικό debate.

Σημειώνεται πως είχαν αποσταλεί και οι ίδιες ερωτήσεις στη Παγκύπρια Συνομοσπονδία Γονέων Μέσης Εκπαίδευσης, ωστόσο δεν αποστάλθηκαν οι απαντήσεις στο χρονικό περιθώριο που δόθηκε.

-Τι θεωρείτε ότι πήγε λάθος με το θεσμό των εξετάσεων ανά τετράμηνο, που οδήγησε στην κατάσταση που είμαστε σήμερα;

Παύλος Μυλωνάς: Ο θεσμός δεν έγινε από την αρχή αποδεκτός σχεδόν από κανένα. Κάποιοι είχαν συνηθίσει διαφορετικά, άλλοι πολεμούσαν τον θεσμό, επειδή άλλαζε τον τρόπο αξιολόγησης, γινόταν κεντρικός. Δυστυχώς και κάποια κόμματα το αντιμετώπισαν αρνητικά και όλοι μαζί, το υπέσκαπταν συνεχών. Αν προσθέσουμε και την πανδημία τότε αντιλαμβάνεστε ότι το σύστημα ήταν καταδικασμένο από την αρχή.

Χρίστος Χριστοφίδης: Αυτός ο θεσμός στηρίζεται σε μια εντελώς λανθασμένη παιδαγωγικά φιλοσοφία. Είναι ένας θεσμός συνεχών εξετάσεων με στόχο την βαθμοθηρία και την υλοποίηση μιας συντηρητικής αρχής, που επικράτησε κυρίως στις ΗΠΑ, για συνεχή μέτρηση των αποτελεσμάτων και αξιολόγησης του συστήματος «παραγωγικότητας». Μόνο στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν μιλάμε για εργοστάσια και κονσέρβες, αλλά για παιδεία και μαθητές. Εκτόξευσε την παραπαιδεία, πολλαπλασίασε το άγχος και το στρες για μαθητές και καθηγητές. Η μαθησιακή διαδικασία μετατράπηκε σε μια στείρα αποστήθιση και δεξιότητες εξετάσεων. Παραμέρισε τους ευρύτερους στόχους του εκπαιδευτικού μας συστήματος και μείωσε σημαντικά τον παιδαγωγικό χρόνο.

Αλέκος Τρυφωνίδης: Αρχικά, ας μην ξεχνούμε ότι ο θεσμός εφαρμόστηκε εν μέσω της πανδημίας, των lockdown και της υποχρεωτικής τηλε-εκπαίδευσης. Κατά δεύτερο, ο υπερβολικός όγκος της διδακτέας ύλης και ο κακός προγραμματισμός, έφεραν τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Όπως για παράδειγμα η περίοδος της Α’ εξεταστικής και η εβδομάδα ανατροφοδότησης που έφεραν πανικό και άγχος στους μαθητές εν μέσω των γιορτών των Χριστουγέννων, μια περίοδο που κανονικά θα έπρεπε να την εκμεταλλευτούν τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί για ξεκούραση και αποφόρτιση.

Κώστας Χατζησάββας: Από τη ψήφιση των νέων Κανονισμών Λειτουργίας των Σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, τον Ιανουάριο του 2017, η Οργάνωσή μας εξέφραζε τους έντονους προβληματισμούς της για τον νέο τρόπο αξιολόγησης των μαθητών. Θεωρούμε ότι είναι ένα σύστημα που επικεντρώνεται περισσότερο στις εξετάσεις, πράγμα το οποίο είναι πολύ ψυχοφθόρο για τους μαθητές, με αποτέλεσμα να αποπροσανατολίζει εκπαιδευτικούς και μαθητές από την πεμπτουσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας που είναι η ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών. Το βεβαρυμένο αναλυτικό πρόγραμμα, η απώλεια πολύτιμου διδακτικού χρόνου, το συνεχές τρέξιμο από τους διδάσκοντες για να καλύψουν τη διδακτέα ύλη, η μη ικανοποιητική υλοποίηση της διαμορφωτικής αξιολόγησης, η κούραση που παρατηρείται στα παιδιά με την έναρξη του β΄ τετραμήνου είναι μερικοί από τους πιο σημαντικούς λόγους που θεωρούμε ότι ο θεσμός αυτός δημιουργεί πολλά προβλήματα στο εκπαιδευτικό μας σύστημα και συνεπώς δεν εξυπηρετεί τους μαθητές.

-Θεωρείτε πως υπάρχουν στόχοι που επιτεύχθηκαν, όπως είχαν τεθεί κατά τη διάρκεια της συζήτησης πριν την ψήφιση των κανονισμών;

Παύλος Μυλωνάς: Αν ήταν στόχος να αποδειχθεί η δυσλειτουργία των θεσμών και στο Υπουργείο Παιδείας, ναι αποδείχθηκε. Επίσης επιβεβαιώθηκε ότι υπάρχουν διαφορετικών επιπέδων και ταχυτήτων σχολικές μονάδες, εκπαιδευτικοί και μαθητές.

Χρίστος Χριστοφίδης: Δυστυχώς ζούμε σε μια κοινωνία που έχει διαπαιδαγωγηθεί με αντιεπιστημονικές και αντιπαιδαγωγικές προσεγγίσεις, που είναι διαδεδομένη η αρχή ότι κανένας δεν κάνει κάτι αν δεν τον υποχρεώσεις. Και αυτή την αντιεπιστημονική προσέγγιση ανάλαβαν να υλοποιήσουν οι εξετάσεις τετραμήνων. Αντί τα παιδιά μας να μαθαίνουν σύγχρονες δεξιότητες που χρειαζόμαστε το 2023 και θα χρειαζόμαστε στο μέλλον και κυρίως να μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν, σε μια εποχή που η γνώση και η επιστήμη αναπτύσσονται με ιλιγγιώδης ρυθμούς, μαθαίνουν πώς να αποστηθίζουν και να απαντούν με συγκεκριμένο τρόπο συγκεκριμένες ερωτήσεις για να πάρουν τις μονάδες. Όσες φορές διορίσαμε ή φέραμε ειδικούς πανεπιστημιακούς ή άλλους για να αξιολογήσουν το εκπαιδευτικό μας σύστημα, το βασικό συμπέρασμα ήταν ένα: το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι υπερβολικά εξετασιοκεντρικό. Και τι έκαναν οι κυβερνώντες και η πλειοψηφία της Βουλής; Πρόσθεσαν και άλλες εξετάσεις. Άρα δεν είναι θέμα αν υλοποιήθηκαν κάποιοι στόχοι, αλλά είναι θέμα ότι εφαρμόστηκε ένας αποτυχημένος θεσμός στη βάση πολύ παρωχημένων παιδαγωγικών αρχών και επιστημονικών αντιλήψεων.

Αλέκος Τρυφωνίδης: Οι δύο βασικοί στόχοι που είχαν τεθεί, δηλαδή ο διαμοιρασμός της ύλης σε δύο τετράμηνα, για να μην συσσωρεύεται στο τέλος και η ανατροφοδότηση για την ενισχυτική/υποστηρικτική διδασκαλία, προφανώς και δεν έχουν επιτευχθεί. Ο θεσμός αντί να επιλύσει προβλήματα δημιούργησε πολύ περισσότερα όπως: η συρρίκνωση του ωφέλιμου διδακτικού χρόνου, η προαγωγή της μηχανιστικής διεκπεραίωσης της διδακτέας/εξεταστέας ύλης, η δημιουργία ενός εξαιρετικά πιεστικού σχολικού προγράμματος με αρνητικό αντίκτυπο για τις σχολικές μονάδες, τους εκπαιδευτικούς, την ποιοτική εκπαιδευτική διαδικασία και κυρίως τους μαθητές. Επίσης, η μη εφαρμογή: «διαμορφωτικής αξιολόγησης», «βελτίωσης μαθησιακών αποτελεσμάτων», «μείωσης της παραπαιδείας», «μείωσης του άγχους και της πίεσης για τους/τις μαθητές/μαθήτριες», «αύξησης προσωπικού ελεύθερου χρόνου μαθητών/μαθητριών», «ώθησης στην αξιοποίηση των νέων ανατροφοδοτικών μορφών συνεχούς και δημιουργικής αξιολόγησης», ήταν τα βασικά ζητήματα που προέκυψαν μέσα από την ενδελεχή συζήτηση του θέματος στην Επιτροπή Παιδείας.

Κώστας Χατζησάββας: Η συζήτηση που διεξήχθη για τον νέο τρόπο αξιολόγησης των μαθητών στην Επιστημονική Επιτροπή, που όρισε ο πρώην υπουργός Παιδείας, Κώστας Καδής, πριν τη ψήφιση των Κανονισμών διήρκησε δύο χρόνια. Σε γενικές γραμμές αυτά που είχε εισηγηθεί η Επιτροπή, όπως εξετάσεις στο τέλος κάθε τετραμήνου με συγκεκριμένο ποσοστό βαρύτητας για την προφορική και γραπτή εξέταση, αλλά και τις πολλαπλές πηγές αξιολόγησης για την προφορική αξιολόγηση, περιλαμβάνονται στους Κανονισμούς Λειτουργίας των Σχολείων, που ψηφίστηκαν τον Ιανουάριο του 2017. Μερικοί από τους στόχους που είχαν τεθεί όπως αποφυγή του άγχους για τους μαθητές από το γεγονός ότι θα αξιολογούνταν στη μισή ύλη, οι εξετάσεις θα ήταν διαμορφωτικές, το εξεταστικό δοκίμιο θα ήταν ένα απλό διαγώνισμα δεν επιτεύχθηκαν. Με βάση τα όσα βίωσαν μαθητές, εκπαιδευτικοί και γονείς από την εφαρμογή του θεσμού των εξετάσεων, θεωρούμε ότι τα αποτελέσματα είναι αρνητικά, συνεπώς δεν μπορούμε να μιλούμε για επίτευξη οποιουδήποτε στόχου από αυτό τον τρόπο αξιολόγησης των μαθητών.

-Υπήρξε κάποιο παιδαγωγικό όφελος από την εφαρμογή, βάσει των δεδομένων που υπάρχουν ενώπιον σας;

Παύλος Μυλωνάς: Σε κάποιες περιπτώσεις ναι. Διότι αποδείχθηκαν οι αδυναμίες ενός συστήματος αξιολόγησης. Όπου οι αξιολογούμενοι και οι αξιολογητές έπρεπε να ανταπεξέλθουν κάτω από δύσκολες συνθήκες. Οπόταν, τα παθήματα είναι μαθήματα για όλους.

Χρίστος Χριστοφίδης: Η παιδαγωγική ζημιά που προκλήθηκε στα παιδιά μας και στη μαθησιακή διαδικασία είναι τόσο μεγάλη που επισκιάζει πλήρως οποιαδήποτε μικρά θετικά ενδεχομένως να έχουν υπάρξει.

Αλέκος Τρυφωνίδης: Αναμφίβολα, η χρήση κοινών διαγνωστικών δοκιμίων, η προσέγγιση ως προς την αποφυγή απομνημόνευσης έτοιμων αποτελεσμάτων αλλά και το μέρος της προφορικής αξιολόγησης όπου προβλέπονται οι επτά εναλλακτικοί τρόποι αξιολόγησης όπως οι γραπτές προειδοποιημένες ασκήσεις στην τάξη με βάσει τους Δείκτες Επάρκειας Επιτυχίας, η κατ’ οίκον εργασία, το project, η συμμετοχή στις καθημερινές εργασίες του μαθήματος, τα παιγνίδια ερωτήσεων και απαντήσεων, τις δραστηριότητες αυτό αξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης και άλλες δραστηριότητες εκτός της αίθουσας διδασκαλίας, είναι οφέλη που έχουμε αποκομίσει και που θα αποτελέσουν τον οδηγό στην παραπέρα εξέλιξη του θεσμού της αξιολόγησης των μαθητών.

Κώστας Χατζησάββας: Θεωρούμε ότι δεν υπήρξε σημαντικό γνωσιολογικό ή παιδαγωγικό όφελος από την εφαρμογή των εξετάσεων στο τέλος κάθε τετραμήνου. Αντιθέτως, λόγω της πίεσης του χρόνου για κάλυψη της διδακτέας ύλης, οι διδάσκοντες καθηγητές δεν είχαν τον απαραίτητο χρόνο για να ασκήσουν σωστά και τον παιδαγωγικό τους ρόλο που θεωρείται πολύ σημαντικός στη διαμόρφωση σωστών και ολοκληρωμένων ανθρώπων. Αποτέλεσμα τούτου η παιδαγωγική προσέγγιση που έχει σχέση με την καλλιέργεια αρχών και αξιών, κριτικής σκέψης και απόκτηση δεξιοτήτων να μην ήταν και η πιο αποτελεσματική.

-Τι θα μπορούσε να γίνει, για να αποφευχθεί η συγκεκριμένη κατάσταση, στην οποία οδηγηθήκαμε σήμερα;

Παύλος Μυλωνάς: Γρηγορότερες αντιδράσεις από πλευράς Υπουργείου και εννοώ εσωτερικά του Υπουργείου. Συγκεκριμένοποίηση της ύλης και όχι ότι να ναι από τον κάθε κλάδο. Επίσης, λιγότερη κομματικοποίηση του θέματος.

Χρίστος Χριστοφίδης: Το συγκεκριμένο σύστημα, εκτός από τις ιδεολογικές εμμονές της κυβέρνησης Αναστασιάδη-Συναγερμού, αποτέλεσε και ένα κομπογιαννίτικο συμβιβασμό μεταξύ κυβέρνησης-ΔΗΣΥ-ΔΗΚΟ- ΕΔΕΚ και της τότε ηγεσίας της ΟΕΛΜΕΚ. Αυτό που έπρεπε να γίνει και πρέπει να γίνει, είναι να υπάρξει μια επιστημονική προσέγγιση στη βάση σύγχρονων παιδαγωγικών αρχών. Χάθηκαν βέβαια σημαντικές ευκαιρίες, όπως για παράδειγμα όταν έφτασε στην Ολομέλεια, πριν μερικά χρόνια, η πρόταση νόμου του ΑΚΕΛ για κατάργηση των εξετάσεων και καταψηφίστηκε από τα υπόλοιπα κόμματα. Ή όταν μπροστά στα τρομερά αδιέξοδα, το περασμένο καλοκαίρι, ρωτήσαμε τα κόμματα ΔΗΚΟ ΕΔΕΚ ΔΗΠΑ και ΟΙΚΟΛΟΓΟΥΣ αν ήταν διατεθειμένοι να στηρίξουν την πρόταση μας και αρνήθηκαν. Το σημαντικό τώρα είναι να υλοποιηθεί η προεκλογική εξαγγελία του κυρίου Χριστοδουλίδη για κατάργηση αυτού του αποτυχημένου θεσμού και να εφαρμοστεί ένα νέο σύστημα αξιολόγησης στηριγμένο σε σύγχρονες παιδαγωγικές αρχές.

Αλέκος Τρυφωνίδης: Σίγουρα, θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερος προγραμματισμός και συντονισμός, ειδικά μεταξύ των τεχνοκρατών του Υπουργείου και των καθηγητών, οι οποίοι είναι και οι καθ’ ύλην αρμόδιοι και οι καταλληλότεροι για να δώσουν ανατροφοδότηση και εισηγήσεις, για την επίλυση των πρακτικών προβλημάτων που στην ουσία έριξαν τον θεσμό. Η άρνηση του Υπουργείου να αφουγκραστεί τις πανταχόθεν φωνές αγωνίας, από μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς, πανεπιστημιακούς αλλά και τις προειδοποιήσεις μας ως Βουλή, θεωρώ ότι αποτελεί τον καθοριστικότερο παράγοντα που οδηγηθήκαμε σε αυτό το σημείο. Παρ’ όλες τις ενστάσεις μας, ψηφήσαμε τους κανονισμούς που έφερε η υπουργός για το δεύτερο τετράμηνο και εισηγηθήκαμε όπως τουλάχιστον γίνει αναγωγή στα μαθήματα των Ελληνικών και Μαθηματικών, για την πρώτη εξέταση τετράμηνου της Γ’ λυκείου, όπου υπήρξε και το μεγαλύτερο πρόβλημα.

Κώστας Χατζησάββας: Αφού τα προβλήματα, τόσο επί της ουσίας όσο και επί της διαδικασίας, διαφάνηκαν από την πρώτη χρονιά εφαρμογής των εξετάσεων στο τέλος των τετραμήνων, στην Α΄ τάξη Λυκείου, το Υπουργείο Παιδείας όφειλε να αναστείλει το θεσμό και να αρχίσει νέο κύκλο συζητήσεων με τους εμπλεκόμενους με την Παιδεία φορείς, για την εξεύρεση άλλου τρόπου αξιολόγησης που να εξυπηρετεί πρωτίστως τους μαθητές. Αντί τούτου, το Υπουργείο Παιδείας θεωρούσε ότι τα αποτελέσματα από το θεσμό αυτό είναι θετικά και συνέχισε, παρά τις έντονες αντιδράσεις μας, στην επέκτασή του σε όλες τις τάξεις Γυμνασίου και Λυκείου. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τις αντιδράσεις εκπαιδευτικών, μαθητών και γονιών όπως κοινές ανακοινώσεις, κοινές πορείες διαμαρτυρίας για την εφαρμογή των εξετάσεων τετραμήνων και τα προβλήματα που προκαλούνταν, δυστυχώς, δεν υπήρχε καμία ανταπόκριση από πλευράς του Υπουργείου Παιδείας και της Βουλής, για τερματισμό των εξετάσεων.