Η ρητορική μίσους, οι ευρωπαϊκές συστάσεις και οι νόμοι των συρταριών

Ο τίτλος έλεγε «Τραβά το αυτί της Κύπρου η Ευρώπη για τη ρητορική μίσους» και δεν αισθάνθηκε έκπληξη απολύτως κανένας. Δεν χρειαζόμασταν την Ευρώπη να μας πει πως η ρητορική μίσους ζει και βασιλεύει ανενόχλητη στην Κύπρο. Είναι αυταπόδεικτο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου το μίσος ρέει άφθονο πίσω από τη φαινομενική προστασία της οθόνης. Και δεν ασχολείται πραγματικά κανένας, μέχρι τα λόγια μαχαίρια να οπλίσουν χέρια και να έχουμε περιστατικά βίας, όπως η πρόσφατη επίθεση στο ΤΕΠΑΚ. Όπως δεν λαμβάνει δράση κανένας όταν εκτοξεύεται μίσος σε διάφορα πλαίσια της δημόσιας ζωής, το βήμα της Βουλής μέχρι την εκκλησία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας (ECRI) ανέφερε πως, παρά την πρόοδο που σημειώθηκε, υπάρχει ακόμη ανησυχία, ενώ προέβη σε σειρά συστάσεων προς την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία κρύβεται πίσω από τους νόμους που θεσπίζει αλλά δεν εφαρμόζει, προστατεύοντας τους τύπους αντί τους ανθρώπους της.

Η πλέον προβληματική σύσταση από πλευράς ECRI είναι πως οι Αρχές θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τα διάφορα μακροχρόνια κενά στην εφαρμογή της ποινικής νομοθεσίας για την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους και της βίας υποκινούμενης από μίσος. Συστήνει όπως επανεξεταστεί η νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένων ένδικων μέσων έννομης προστασίας για τα θύματα, αλλά και να παρέχεται η κατάλληλη εκπαίδευση στους αστυνομικούς, τους δημόσιους κατήγορους και τους δικαστές, αυτούς δηλαδή που καλούνται να εφαρμόσουν τις σχετικές νομοθεσίες, σχετικά με την χρήση κατάλληλων ποινικών διατάξεων. Συνάγεται, δηλαδή, πως έχουμε νόμους που, όχι απλώς δεν τους γνωρίζουν επαρκώς και δεν τους τηρούν οι πολίτες, αλλά ούτε καν όλοι οι αρμόδιοι και δη αυτοί που είναι επιφορτισμένοι με την εφαρμογή τους.

Αυτό συμβαίνει όταν στην Κύπρο περνούμε νόμους απλώς για να τους έχουμε, χωρίς κανείς να νοιάζεται αν όντως εφαρμόζονται και αν όντως επιτελούν την αποστολή τους. Όταν χρειάζεται να έρθουν από το Συμβούλιο της Ευρώπης να μας πουν να εκπαιδεύσουμε περισσότερο τους αστυνομικούς, πάει να πει πως στην Κύπρο είτε κανείς δεν το κατάλαβε ότι δεν καταφέρνουν να εφαρμόσουν επαρκώς τη νομοθεσία ή ότι κανέναν δεν ενδιαφέρει το θέμα. Φτάνει στα χαρτιά να φαινόμαστε εντάξει και δεν πειράζει αν στην πράξη επιτρέπουμε την στοχοποίηση ανθρώπων και ομάδων πληθυσμού, με την αδιαφορία, την άγνοια και την απουσία οποιουδήποτε μηχανισμού ελέγχου. Αντιθέτως, όπως επισημαίνει η ECRI, η ρητορική μίσους που πλήττει διάφορες ομάδες παραμένει ευρέως διαδεδομένη στον κυπριακό δημόσιο λόγο και «δεν υπάρχει ολοκληρωμένο σύστημα για την παρακολούθηση περιστατικών ρητορικής μίσους».

Η Επιτροπή εκφράζει, επίσης, ανησυχία επειδή οι περιπτώσεις αυστηρής και άμεσης καταδίκης ρατσιστικών και άλλων μορφών ρητορικής μίσους από δημόσια πρόσωπα παραμένουν σποραδικές. Και η πικρή αλήθεια είναι πως, αν το μίσος δεν γίνει με κάποιο τρόπο viral, δεν ιδρώνει το αυτί που μας τράβηξαν.

Ακόμη κι αν ενέχει πρακτικές δυσκολίες ο έλεγχος και η εποπτεία των πολιτών, δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για την αδράνεια του κράτους όταν το μίσος εκτοξεύεται από δημόσια πρόσωπα ή οργανωμένα σύνολα. Και ούτε και σε αυτές τις περιπτώσεις είδαμε αντανακλαστικά που να αφήνουν ικανοποιημένο το υγιές κομμάτι της κοινωνίας μας, που δεν ανέχεται το μίσος απλώς και μόνο επειδή κάποιος δεν χωρά στα στενά καλούπια του μυαλού ορισμένων.

Το μίσος και η βία δεν έχουν θέση στις σύγχρονες κοινωνίες. Το κράτος το γνωρίζει αυτό, γι’ αυτό και έλαβε νομοθετικά μέτρα. Όταν, όμως, οι νόμοι μας παραμένουν εγκλωβισμένοι στα συρτάρια, στη σφαίρα του θεωρητικού και στις εκθέσεις των ειδικών και δεν έχουν πρακτική εφαρμογή, καθίστανται στην πραγματικότητα άχρηστοι. Και δεν χρειαζόμαστε καμία επιτροπή να μας επισημάνει πως αυτό δεν εξυπηρετεί τίποτα, πέραν από την αποθράσυνση αυτών που μολύνουν με μίσος την κοινωνία μας.