Ο αυτοδίδακτος μάστρος των λαπηθιώτικων μαχαιριών που κρατάει ζωντανή την παράδοση

Έξω από τα τείχη της παλιάς πόλης της Λευκωσίας, στην οδό Στασίνου, βρίσκεται η οικογενειακή επιχείρηση με ανταλλακτικά αυτοκινήτων του κύριου Τσιάππα, που εδρεύει εκεί από το 1960. Στο εσωτερικό του μαγαζιού όμως, κρύβεται μια ολόκληρη ιστορία χιλιάδων χρόνων, αφού στα μπροστινά ράφια μπορείς να αντικρίσεις με την μία, κάθε λογής μεγεθών από μαχαίρια.

Τσιακκούιν, τσιακκή και τσιάκκα. Όλα φτιαγμένα με μεράκι και πολλή αγάπη για την Λαπηθιώτικη τέχνη που χάθηκε με το πέρασμα των χρόνων. Ιδιοκτήτης, τεχνίτης, μαχαιροποιός και πωλητής των μαχαιριών είναι ο 57χρονος Γιώργος Τσιάππας, ο οποίος χωρίς να έχει ρίζες από την Λάπηθο, έψαξε, πειραματίστηκε και έμαθε μέσα από σελίδες που εντόπισε στο διαδίκτυο τα μυστικά της κατασκευής του λαπηθιωτικού μαχαιριού.

Ο κος Τσιάππας γνωρίζει τα πάντα για τα λαπηθιώτικά μαχαίρια και από τις πρώτες του κουβέντες μπορείς να αντιληφθείς πως έχει μελετήσει σε βάθος την ιστορία τους. Από τη μελέτη του, ανακάλυψε πως οι περισσότεροι μαχαιροποιοί της Λαπήθου, δεν βρίσκονται πλέον εν ζωή, αφού ο τελευταίος τεχνίτης απεβίωσε το 2018.

Από παλιά, διερωτώταν πως γίνεται να μην υπάρχουν συνεχιστές ενός τόσο παλιού επαγγέλματος, αφού πολλά από τα παραδοσιακά επαγγέλματα τις τελευταίες δεκαετίες αναβιώνουν. Έψαξε βαθιά στις ρίζες και κατέληξε στο συμπέρασμα πως, εκτός του γεγονότος πως οι Λαπηθιώτες δύσκολα μοιράζονταν με άλλους τα μυστικά της τέχνης τους, λίγοι ήταν αυτοί που απέκτησαν γιό που θα μπορούσε να μάθει το επάγγελμα και να περάσει από γενιά σε γενιά. «Η Λάπηθος, πριν από την τουρκική εισβολή είχε τέσσερις χιλιάδες κατοίκους και οι περισσότεροι είχαν επιλέξει το επάγγελμα του κωμοδρόμου. Κατασκεύαζαν δηλαδή τα εργαλεία φωτιάς, όπως φτυάρια, κούσπους, σκαλιστίρκα, πιλάντζες, ζύθκια, αλλά και μαχαίρια. Κάποιοι ανάπτυξαν ιδιαίτερη αγάπη για την κατασκευή των μαχαιριών, λόγω της μεγάλης ζήτησης που υπήρχε και αφιερώθηκαν στην μαχαιροποιία».

Μαχαίρια έφτιαχναν και οι Σωλιάτες και οι Μαραθεύτες, όμως η φήμη των λαπηθιώτικων μαχαιριών έφτασε σε όλη την Κύπρο. Είχαν μυστικά που δύσκολα τα έδειχναν σε άλλους, ιδιαίτερα όπως αναφέρει ο κος Τσιάππας στην τεχνική που χρησιμοποιούσαν, αλλά και στον τρόπο σκλήρυνσης της βαφής του μετάλλου.

Η παιδική περιέργεια και η τέχνη της μαχαιροποιίας

Ο κος Τσιάππας, είχε δείξει από παιδί μια ιδιαίτερη αγάπη για τα μαχαίρια. Όποτε βρισκόταν μπροστά από ένα αιχμηρό αντικείμενο του άρεσε να το επεξεργάζεται και είχε την περιέργεια να μάθει πόσο κοφτερό ήταν, πράγμα που δικαιολογεί τα δεκάδες σημάδια που απέκτησε σε όλο του το σώμα. Βέβαια, ήταν εκ φύσεως τεχνίτης λόγω του επαγγέλματος του πατέρα του. Μπορεί να έμαθε καλά τη δουλειά με τα ανταλλακτικά αυτοκινήτων, ωστόσο ήταν ανήσυχο πνεύμα και από νεαρή ηλικία τον είχε κερδίσει η μαχαιροποιία.

Έτσι, γύρω στο 2001 και αφού μετακόμισε από το διαμέρισμά του σε ένα σπίτι στον Αρχάγγελο, έφτιαξε ένα μικρό εργαστήρι 25 τετραγωνικών στην πίσω αυλή, ώστε να μπορεί να ασχοληθεί εντελώς με την τέχνη της μαχαιροποιίας, ενώ διατηρεί ακόμη έναν μικρό χώρο στο πίσω μέρος του μαγαζιού, όπου εκεί επεξεργάζεται τα κέρατα ζώων που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα υλικά για την κατασκευή των λαπηθιώτικων μαχαιριών.

Την τέχνη δεν την έμαθε με την βοήθεια κάποιου παλιού μαχαιροποιού, αλλά εμπειρικά μέσα από βίντεο που ανακάλυψε λόγω του πάθους του να μάθει περισσότερα, από το διαδίκτυο. Έφτιαξε αρκετά στραβά μαχαίρια, άλλα έσπασαν. Στο τέλος όμως και μετά από είκοσι χρόνια έμαθε καλά την τέχνη. «Έμαθα τα πάντα εμπειρικά. Θεωρώ τον εαυτό μου αυτοδίδακτο, αφού τις περισσότερες γνώσεις μου της πήρα από τα βίντεο που ανακάλυψα στο διαδίκτυο, τα οποία αφορούσαν κυρίως τα κρητικά μαχαίρια. Τραυματίστηκα πολλές φορές μέχρι να βρω την καλύτερη φόρμουλα».

Η αφοσίωση στα λαπηθιώτικα μαχαίρια

Η προσωπική του συλλογή μετρούσε εκατοντάδες μαχαίρια και αφού πειραματίστηκε αρκετά με την κατασκευή δικών του μαχαιριών, έξι χρόνια αργότερα πήρε την απόφαση να αφοσιωθεί μόνο στην κατασκευή των λαπηθιώτικων, ανακαλύπτοντας συνεχώς περισσότερα μυστικά της τεχνικής. «Δεν ήταν τόσο δύσκολο για εμένα να αφοσιωθώ στα λαπηθιώτικα μαχαίρια, ανεξάρτητα με το γεγονός ότι δεν μου έδειξε κανείς από τους παραδοσιακούς μαχαιροποιούς τα μυστικά. Κάποια μυστικά τα έμαθα από μόνος μου και τις περισσότερες φορές λειτουργούσα εμπειρικά».

Τα τελευταία χρόνια, έμαθε μικρά μυστικά που κρατούσαν καλά κρυμμένα οι Λαπηθιώτες από τον Δήμαρχο της Λαπήθου, ο οποίος γνώριζε την τέχνη από παιδί αλλά δεν την είχε εξασκήσει ποτέ. Τα μυστικά αυτά, τον βοήθησαν να τελειοποιήσει την κατασκευή των μαχαιριών.

Η διαδικασία είναι χρονοβόρα, αφού ο κος Τσιάκκας, διαπίστωσε πως για να φτιάξεις το τέλειο παραδοσιακός λαπηθιώτικο μαχαίρι, θα πρέπει να ακολουθήσεις τριάντα βήματα χωρίς να αφήσεις κανένα πίσω. Υπάρχουν διαφορετικά μεγέθη λαπηθιώτικών μαχαιριών. Πιο εύκολα στην κατασκευή τους είναι τα μεγάλα. Οι σφάκτες, τα σιηρομασιερα και οι ππάλες, ενώ πιο δύσκολα στην κατασκευή τους είναι το τσιακκούι, το τσιακκή και η τσιάκκα.

Μάστρος των λαπηθιώτικων μαχαιριών, για τον κ. Τσιάππα, είναι αυτός που φτιάχνει καλά το τσιακκούι, αφού είναι δύσκολη η τοποθέτηση του κεράτου-λαβή σε ένα τόσο μικρό μαχαίρι. «Θα πρέπει να είναι συμμετρικό, να κλείνει και να μην είναι σφικτό. Είναι μια τέχνη πιο δύσκολη και διαφορετική από τις άλλες. Η λαβή του δεν μπορεί να κατασκευαστεί με τίποτα άλλο, όπως για παράδειγμα το ξύλο, πέραν από το κέρατο».

Για την κατασκευή του λαπηθιώτικού μαχαιριού χρησιμοποιούνται τα κέρατα της κατσίκας ή του προβάτου, τα οποία διαθέτει και επεξεργάζεται στον χώρο που έφτιαξε πίσω από το μαγαζί. Αν και δυσεύρετα, ο κος Τσιάππας, τα φυλάει σαν κόρες οφθαλμού. «Είναι το μοναδικό υλικό που έχει τόση ελαστικότητα στην επεξεργασία. Δεν θα σπάσει ούτε θα ραγίσει, όπως θα συμβεί με το ξύλο. Όταν ξεκίνησα αντιμετώπισα δυσκολίες στην εξεύρεση κεράτων από ζώα. Όσο πιο μεγάλο σε ηλικία το ζώο, τόσο πιο χοντρό θα είναι το κέρατο και υπάρχουν δύο τρόποι που μπορούμε να έχουμε ίσιο κέρατο, είτε στη φωτιά είτε τα βράζεις. Όταν πλέον είναι κρύο και ίσιο μπορείς να το επεξεργαστείς για να μπει στο μαχαίρι», εξηγεί για τον τρόπο επεξεργασίας.

Μάλιστα μας εξήγησε πως, οι παλιοί συνήθιζαν να τοποθετούν το κεφάλι με τα κέρατα έξω από την είσοδο του σπιτιού για καλή τύχη.

Οι πελάτες και η συνέχιση της παράδοσης

Ο κος Τσιάππας ήθελε να γίνει ο συνεχιστής της τέχνης των λαπηθιώτικων μαχαιριών. Με επιμονή και μαεστρία να ακολουθήσει το πάθος του, καθιερώθηκε ως μοναδικός τεχνίτης λαπηθιώτικων μαχαιριών. Κατάφερε με το πέρασμα των χρόνων, να αποκτήσει του δικούς του συλλέκτες που τον επισκέπτονται συχνά για να δουν τα καινούργια του δημιουργήματα.

Οι περισσότεροι του πελάτες δεν είναι Κύπριοι, αλλά ξένοι και τουρίστες από Γερμανία και Ρωσία. Αυτό είναι και το παράπονό του, ότι δηλαδή οι Κύπριοι και δε οι νέοι, δεν εκτιμούν την παράδοση όσο θα έπρεπε. Ακόμη και ο γιός του, τον οποίο προσπαθεί να μυήσει στην τέχνη, ωστόσο δεν τα έχει καταφέρει μέχρι σήμερα. «Όταν ο γιός μου ήταν μικρότερος παρακολουθούσε πιο πολλές ώρες τι έκανα και με τι ασχολούμουν. Δεν υπήρχε Σάββατο που να μην είναι δίπλα μου και να παρακολουθεί τι κάνω. Πιάνουν τα χέρια του. Ευελπιστώ ότι όταν μεγαλώσει θα καταλάβει την αξία της τέχνης γιατί θα α μου άρεσε πολύ να συνεχίσει την παράδοση».

Τον κ. Τσιάππα μπορείτε να τον βρείτε στην οδό Στασίνου 40, ωστόσο κάθε χρόνο συμμετάσχει στην έκθεση κυνηγιού, σε πανηγύρια έχοντας το δικό του περίπτερο, ενώ το καλοκαίρι μπορεί να τον πετύχετε στις ορεινές περιοχές, ίσως σε κάποιο χωριό, όπου θα δείχνει την πραμάτεια του και τις μοναδικές κατασκευές του.