Μια οικογένεια με 35 παιδιά-Η ζωή στο τροχοκάθισμα κι ο άθλος επικοινωνίας

Τρία λεωφορεία ξεκινάνε στις 6.30 το πρωί για διαφορετικές κατευθύνσεις από τη μια μεριά της Λευκωσίας στην άλλη και σε κοντινές κοινότητες της επαρχίας. Οδηγός και συνοδός παραλαμβάνουν τα παιδιά - έτσι θα τα αποκαλούμε για τους σκοπούς του ρεπορτάζ παρόλο που είναι από 21 κι άνω - από τα σπίτια τους, για να είναι στην Ελεούσα του Κύκκου το αργότερο στις 8. Ξεκινά επίσης κι άλλη μια ομάδα με τον ίδιο προορισμό. Η Τουρκοκύπρια εκπαιδεύτρια του Κέντρου μεταφέρει τα παιδιά που έρχονται από τα κατεχόμενα.

Αυτοκίνητα ξεκινάνε κι από πιο μακρινά χωριά της Λευκωσίας, ιδιωτικά σε αυτές τις περιπτώσεις, καθώς τα κονδύλια του Κέντρου και κατ’ επέκταση τα λεωφορεία του, δεν δύνανται να καλύπτουν δρομολόγια σε αποστάσεις μεγάλες, όπως ο Οίκος ή το Παλαιχώρι. Κι έτσι, όπως χαρακτηριστικά περιγράφει η διοικητική λειτουργός, Θεανώ Χρίστου, για να είναι τα παιδιά στο Κέντρο, γονείς και σε άλλες περιπτώσεις συγγενείς και χωριανοί επιστρατεύονται και αχάραγα ξεκινούν ταγμένοι στον σκοπό που θέλει τα παιδιά αυτά να μη στερούνται του δικαιώματος της εκπαίδευσης, της κοινωνικοποίησης, της επικοινωνίας.

Το κράτος προσφέρει στο κάθε παιδί το ποσό των 50 ευρώ μηνιαίως για μεταφορικά έξοδα. «Αντιλαμβάνεστε ότι μιλάμε για ένα μηδαμινό ποσό, μία ελάχιστη ένδειξη της ανεπάρκειας των κρατικών στρατηγικών να στηρίξουν επαρκώς τις ευπαθείς ομάδες», σχολιάζει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελεούσα του Κύκκου για Άτομα με Νοητική Αναπηρία, Ηλίας Δημητρίου. Για να προσθέσει ότι «οι κρατικές χορηγίες που δίδονται δεν τιμούν και δεν σέβονται το έργο του Κέντρου μας και άλλων συναφών δομών, με αποτέλεσμα ο εθελοντισμός να καλείται να καλύψει ένα τεράστιο και δυσανάλογο για τις δυνάμεις του κενό».

Πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ

Ενεργό μέλος εδώ και τρεις δεκαετίες σε συμβούλια εθελοντικών φορέων και παρούσα επί καθημερινής βάσεως στις ανάγκες απ’ όπου κι αν προέρχονται, η Γραμματέας του Συνδέσμου, Γιαννούλα Κυριακίδου, επισημαίνει πως «από χρόνια έχουμε εισηγηθεί ότι οι κρατικές χορηγίες πρέπει να συντονίζονται από έναν ενιαίο φορέα, ο οποίος θα αποφασίζει το μέγεθός τους ανάλογα με το έργο που επιτελεί ο κάθε εθελοντικός οργανισμός μετά από αξιολόγηση των προγραμμάτων του». Με αυτό τον τρόπο θα επιτευχθεί, σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο του Συνδέσμου, Αρχιμανδρίτη Αλέξιο Κυκκώτη, η απαιτούμενη διαφάνεια και με δίκαιο τρόπο θα κατανέμονται τα κρατικά κονδύλια, για τα οποία σήμερα λόγο έχουν, ανάλογα με την περίπτωση, τα Υπουργεία Υγείας, Παιδείας και Οικονομικών κι ασφαλώς το Υφυπουργείο Προνοίας: «Με αγάπη και έντονο το αίσθημα της ευθύνης, η Ιερά Μονή Κύκκου - πραγματώνοντας την εντολή του Χριστού ‘ἐφ’ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε’, ίδρυσε και λειτουργεί το Κέντρο αυτό, το οποίο θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε ακόμα περισσότερα και απαιτητικότερα, εάν η πολιτεία συνέβαλλε σε μεγαλύτερο βαθμό».

Και για την ιστορία, οφείλουμε να ανατρέξουμε έστω και εν τάχει στο 2003, όταν ο τότε Επίσκοπος Κύκκου και νυν Μητροπολίτης Κύκκου και Τηλλυρίας Νικηφόρος είπε το «ναι», που έμελλε να αποτελέσει την αρχή για να ολοκληρωθεί το 2005, σύμφωνα με τις οδηγίες του, η ανέγερση και ο εξοπλισμός της Ελεούσας του Κύκκου, ενός κέντρου που να είναι πρότυπο στο είδος του ακολουθώντας τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές, δικοινοτικό και πολυπολιτισμικό, ώστε να μην αποκλείει τη φιλοξενία οποιουδήποτε ατόμου το έχει ανάγκη. Αυτό, εξάλλου, αποτελεί και επισφραγίζει την εφαρμογή στην πράξη της εξαγγελίας του Αποστόλου των εθνών Παύλου: «Οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ».

Όπερ και εγένετο. Τα άτομα με μέτρια και βαριά νοητική υστέρηση αλλά και σωματικές αναπηρίες, που μετά τα 21 δεν είχαν τότε άλλη επιλογή ημερήσιας φροντίδας, θεραπείας, απασχόλησης και κοινωνικοποίησης, απέκτησαν τον δικό τους χώρο», σύμφωνα με την κα Γιαννούλα Κυριακίδου, η οποία με τον τότε πρόεδρο του Συνδέσμου Ευημερίας Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες, αείμνηστο Πέτρο Μάρκου, και η ίδια ως γραμματέας επισκέφθηκαν τον Επίσκοπο για να του αναφέρουν το μεγάλο κενό.

Η μαρτυρία ενός πατέρα

Ο Δημήτρης Πεχλιβάνης είναι μέλος του Συνδέσμου και γονιός της 39χρονης Μαρίας, ενός «τυχερού παιδιού», όπως πήρε το θάρρος και είπε σε εκείνον, τη γυναίκα και τη μεγαλύτερη κόρη τους μια άγνωστη κυρία, όταν είδε την οικογένεια σε αρμονία και με αγάπη να φροντίζουν τη Μαρία τους, πλήρως ενταγμένη στο σύνολο κατά την κοινωνική έξοδο εκείνης της μέρας: «Η Μαρία δεν είναι ποτέ μόνη της. Από την αρχή αποδεχθήκαμε το πρόβλημα - νοητικό και σωματικό - και θα τολμούσα να πω το επιβάλαμε στον κοινωνικό μας περίγυρο, καθιστώντας σε όλους σαφές πως εάν μας θέλουν στην παρέα τους, τότε θα πρέπει να θεωρούν δεδομένο πως μαζί θα είναι και η Μαρία. Και πάντοτε είναι».

Αν δεν αποδεχτείς το πρόβλημά σου, δεν μπορείς να το βελτιώσεις, λέει ο κ. Πεχλιβάνης, επισημαίνοντας πως η μή βελτίωση στην περίπτωση της κόρης του, θα είχε ως αποτέλεσμα ένα παιδί - φυτό, καθηλωμένο στο σπίτι. Κι όμως, «η Μαρία είναι ένα άτομο κοινωνικό, γλυκό κι αξιαγάπητο», σύμφωνα και με την ψυχολόγο και υπεύθυνη προγραμμάτων του Κέντρου, Μαρία Αριστοτέλους, η οποία ως εκ της θέσεώς της, είναι κοντά σε παιδιά και γονείς.

Tο έργο της δεν είναι εύκολο, όπως και ολόκληρης της ομάδας του προσωπικού, καθώς έρχονται κάθε λεπτό της μέρας αντιμέτωποι και καλούνται να συμβάλουν σε προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας, απλών και πιο σύνθετων διαδικασιών και καθημερινών πρακτικών, που συχνά απορρέουν και από οικονομικά ζητήματα, τα οποία στερούν από μερίδα παιδιών την ευλογία που έχει η Μαρία Πεχλιβάνη, ζώντας σε μια οικογένεια που έχει τη δυνατότητα να της προσφέρει μια άριστη ποιότητα ζωής.

Και στο σημείο αυτό, προβάλλει το ερώτημα: «Μέχρι πόσο η Μαρία και η κάθε Μαρία θα έχει αυτή την ευλογία;». Είναι το ερώτημα και ο πόνος των γονιών, ομολογεί ο πατέρας της: «Τι θα γίνει το παιδί μας όταν εμείς δεν θα μπορούμε; Πώς θα είμαστε ήσυχοι ότι περνά καλά, έχει την απαιτούμενη φροντίδα και ασφάλεια; Εδώ σημειώστε ένα ακόμη κενό. Δεν υπάρχουν οι απαραίτητες κρατικές υποδομές».

Και η κυρία Κυριακίδου θυμάται και αναφέρει περίπτωση που δυο αδέλφια 40 και 42 χρόνων με μέτρια νοητική υστέρηση, όταν «έφυγαν» οι γονείς, κατέληξαν σε γηροκομείο. Χρειάστηκαν έντονες παρεμβάσεις και προσπάθειες, για να τακτοποιηθούν σε σπιτάκια - δομές στην κοινότητα. Κι αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα.

Ήταν κλεισμένοι στο σπίτι, έτρωγε πέτρες και χώμα…

Τα παιδιά στην Ελεούσα του Κύκκου είναι οργανωμένα σε ομάδες, όπου με τον εκπαιδευτή τους ακολουθούν πρόγραμμα ομαδικό μεν εξατομικευμένο δε, ανάλογα με τις ανάγκες και τις δεξιότητες κάθε παιδιού, οι οποίες αξιολογούνται από πολυθεματική ομάδα, όπως και οι θεραπείες - φυσιοθεραπεία, λογοθεραπεία και άλλες - που εφαρμόζονται επί καθημερινής βάσεως. Η βελτίωση και η καλύτερη ποιότητα ζωής και υγείας είναι το ζητούμενο και η ομάδα του Κέντρου - προσωπικό και Δ.Σ. - δικαίως αισθάνεται δικαιωμένη για το έργο της και ευλογημένη που βρέθηκε ταγμένη σε αυτό, όταν παιδιά όπως ο Χ. και η Λ. (τυχαία τα αρχικά αλλά πραγματικές οι ιστορίες) σήμερα ζουν και ενεργούν σ’ ένα κοινωνικό σύνολο, ενώ μερικά χρόνια πριν ήταν κλεισμένοι στο σπίτι, για να μην βλέπει και κουτσομπολεύει το χωριό.

Ο Χ. ήταν ένα αγρίμι. Δαγκανόταν, έβγαζε τα ρούχα του, έπεφτε κάτω κι έτρωγε πέτρες και χώμα. Σήμερα, η ομάδα του Κέντρου πέτυχε ο Χ. να κάθεται έστω και για 15 λεπτά, να μην πετά τα ρούχα του, να παίρνει πιάτο και να δέχεται να τρώει σε αυτό. Η Λ. πήγε για πρώτη φορά στα 35 της σε αισθητικό, της περιποιήθηκαν τα μαλλιά στο κομμωτήριο και μας υποδέχθηκε μάλιστα με πολλή χαρά, όταν τη συναντήσαμε στην τάξη της.

Το φλερτ Γιώργου και Ιωάννας

Η ομάδα του Κέντρου έχει τον τρόπο της. Είναι η γνώση, η εμπειρία και η εκπαίδευση, είναι όμως, κυρίως, η αυταπάρνηση και η ετοιμότητα ανά πάσα στιγμή και κάθε ώρα της μέρας να ανταποκριθούν στην ανάγκη του παιδιού και του γονιού.

Τυχαίνει να παίρνει η μάνα τη λειτουργό να μιλήσει στον Α. για να το πείσει για το Α ή το Β, για να του πει να πάρει τα φάρμακά του. Μπορεί να αφιερώσει ο εκπαιδευτής το απόγευμά του για να πάρει τον Δ. περίπατο, όπως τον είχε μαθημένο ο πατέρας του, που τώρα είναι άρρωστος και αδυνατεί. Και όταν η Σ. νοσηλευόταν σε κώμα στην εντατική ήταν δίπλα της προσωπικό και εθελοντές όχι γιατί «έπρεπε» αλλά γιατί αυτό ένιωθαν άρα κι έκαναν.

Είναι όλοι μέλη μιας οικογένειας με τα δύσκολα και τα ωραία της, με τις γκρίζες και τις γαλάζιες μέρες και στιγμές της και με την αγάπη σε όλες της τις μορφές. Χαρακτηριστικότατη εξ αυτών, το φλερτ μεταξύ Γιώργου και Ιωάννας. Είναι και οι δυο καθηλωμένοι σε τροχοκάθισμα. Του Γιώργου ο πατέρας είναι επίσης σε καροτσάκι μετά από πρόβλημα υγείας. Βράχος η μάνα και σύζυγος. Αρωγοί οι δυο αδελφές και η κοπέλα που βοηθά στο σπίτι.

Προτού καθίσει στο τροχοκάθισμα ο πατέρας, ο Γιώργος δεν έχανε γήπεδο, ματς και βόλτες. Μέσα σε όλα. Σήμερα, η μάνα - βράχος με την αρωγή των γύρω της υπερβάλλει εαυτόν για να είναι χαρούμενος ο Γιώργος και μετά χαράς διαλέγουν μαζί δώρα και καλούδια για την Ιωάννα, που είναι η αγάπη του, και είναι τόσο ευτυχισμένος όταν μιλά γι’ αυτήν.

Η Ιωάννα είναι επίσης καθηλωμένη σε τροχοκάθισμα. Δεν μιλά, συνεννοείται με κραυγές και νοήματα, έχει ελαφριάς μορφής νοητική υστέρηση, αντιλαμβάνεται τα πάντα, όμως περιορισμένη καθώς είναι στο καροτσάκι, όλοι λένε πως μοιάζει σαν κλειδωμένη σε ένα σώμα που δεν την βοηθά. Μα η καρδούλα της δεν φυλακίζεται, όπως και του Γιώργου, που δεν παύει όταν είναι κοντά της να χαμογελά, όταν του κρατάει το χέρι τρυφερά…

Το ημερολόγιο της Ελπινίκης

Όταν τη συναντήσαμε στο Κέντρο, καθόταν στο καροτσάκι της και κεντούσε στον ήλιο πίσω από την τζαμαρία. Ένα κέντημα που μοιάζει να έχει θέμα πασχαλινό, ένα κίτρινο κοτοπουλάκι και λουλουδάκια. Δεν είναι το πρώτο της. Συνηθίζει να κεντά και αυτό δεν είναι το μοναδικό της χόμπι. Της αρέσει, συν τοις άλλοις, και να γράφει.

«Γράφω ημερολόγιο. Θέλω να γράψω την ιστορία μου», μας λέει, καθώς έχει πλήρη επίγνωση των προβλημάτων της και νιώθει ότι θέλει να τα πει και να τα εκφράσει ίσως καλύτερα από τον προφορικό λόγο στον οποίο υστερεί. Η Ελπινίκη φοίτησε μόνο στο δημοτικό. Μπορεί, όμως, και γράφει την ιστορία της. Η εκπαίδευση ήλθε για να μεγαλουργήσει, δίνοντας στο κορίτσι τη δυνατότητα να έχει σήμερα το δικό του τάμπλετ και να το χειρίζεται και να αποτελεί για την ίδια έναν άθλο επικοινωνίας και για εμάς την πρόκληση για να δώσουμε, ο καθένας με τον τρόπο του, μια ευκαιρία στον εαυτό του να δει πέρα από τα στερεότυπα και να απαιτήσει πολύ περισσότερα από μια κοινωνία που έχει πολλά να δώσει, φτάνει να το θελήσει και να διεκδικήσει. Κάπως έτσι θα μπορούσε κανείς να προλογίσει το ημερολόγιο της Ελπινίκης.

Οι άνθρωποι, το έργο και οι ημέρες τους

• Ο Σύνδεσμος Ελεούσα του Κύκκου για Άτομα με Νοητική αναπηρία λειτουργεί το Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας, που ιδρύθηκε το 2005 από τον τότε Επίσκοπο Κύκκου και μετέπειτα Μητροπολίτη Κύκκου και Τηλλυρίας Νικηφόρο.
• Περιλαμβάνει κέντρο εκπαίδευσης και πληροφόρησης, προγράμματα ένταξης στην κοινωνία και θεραπείες. Προσφέρονται, επίσης, πρόγευμα και γεύμα που εντάσσονται στο πλαίσιο της εκπαίδευσης, αφού σε αρκετές περιπτώσεις τα άτομα χρειάζονται μερική ή ολική βοήθεια στη σίτιση.
• To Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας Ελεούσα του Κύκκου είχε κατά το 2022 λειτουργικά έξοδα μισού εκατομμυρίου ευρώ. Οι 80 χιλιάδες ευρώ καλύφθηκαν από την κρατική χορηγία και οι υπόλοιπες - κατά το πλείστον - από τη Μητρόπολη Κύκκου και Τηλλυρίας αλλά κι από εκδηλώσεις και δράσεις του διοικητικού συμβουλίου.
• Το κάθε παιδί πληρώνει 330 ευρώ τον μήνα για εκπαίδευση και σίτιση στο Κέντρο, εκ των οποίων τα 138 χορηγούνται από το Κράτος.
• Φιλοξενούνται καθημερινά - από τις 7 το πρωί μέχρι τις 2.30 το μεσημέρι - 35 άτομα με μέτρια και σοβαρή νοητική υστέρηση που τις περισσότερες φορές συνοδεύεται από σωματική αναπηρία.
• Έχουν ηλικίες από 18 και άνω και χωρίς όριο. Σήμερα το μεγαλύτερο είναι 51 χρόνων.
• Πέντε από τα άτομα είναι Τουρκοκύπριοι, καθώς όπως έχει προαναφερθεί, το Κέντρο έχει δικοινοτικό χαρακτήρα. Δεκαπέντε από τα 35 παιδιά του Κέντρου είναι σε τροχοκάθισμα.
• Σε αυτό εργοδοτούνται 20 άτομα - ψυχολόγος, νοσηλευτής, λογοθεραπευτής, μουσικός, φυσιοθεραπευτές, εκπαιδευτές, φροντιστές, διοικητικό και βοηθητικό προσωπικό. Μέσω του ΚΟΑ επισκέπτεται το κέντρο γυμναστής και από τα Επιμορφωτικά Κέντρα επαγγελματίες χορού και χειροτεχνίας.
• Όλο το ανθρώπινο δυναμικό έχει εκπαιδευτεί και είναι σε θέση να αντιμετωπίζει κάθε είδους πρόκληση είτε αυτή είναι συμπεριφορική είτε εκπαιδευτική.
• Το Κέντρο διαθέτει άρτια εξοπλισμένο φυσιοθεραπευτήριο, ηλεκτρονικό εξοπλισμό, ειδικά εκπαιδευτικά βοηθήματα και παιχνίδια.
• Ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες κάθε ατόμου καταρτίζεται εξατομικευμένο πρόγραμμα, το οποίο άπτεται των πέντε τομέων ανάπτυξης: Λόγος, επικοινωνία, κινητικότητα, κοινωνικοποίηση, γνωστικός τομέας και αυτομέριμνα.
• Προσφέρονται, μεταξύ άλλων, προγράμματα μουσικής, κηπουρικής, μαγειρικής, δημιουργικών δραστηριοτήτων, εκπαιδευτικών και ψυχαγωγικών εξόδων.

Ο Σύνδεσμος Ελεούσα του Κύκκου για άτομα με νοητική αναπηρία διοικείται από Διοικητικό Συμβούλιο, το οποίο απαρτίζεται από τους: Ηλία Δημητρίου – Πρόεδρο, Αρχιμανδρίτη Αλέξιο Κυκκώτη – Αντιπρόεδρο, Γιαννούλα Κυριακίδου – Γραμματέα, Κούλα Βουδιά – Ταμία (απουσίαζε κατά την επίσκεψή μας). Μέλη: Πρωτοπρεσβύτερος Παρασκευάς Παπαμιχαήλ (απουσίαζε κατά την επίσκεψή μας), Λουκάς Παναγιώτου, Δημήτρης Πεχλιβάνης (εκπρόσωπο των γονέων και κηδεμόνων), Θεανώ Χρίστου - Διοικητική Λειτουργός. Στη φωτογραφία, επίσης, η Μαρία Αριστοτέλους - Ψυχολόγος και Υπεύθυνη προγραμμάτων.